Wyrok z dnia 2 sierpnia 2000 r.
I PKN 746/99

Niedopuszczalne jest oddalenie w całości powództwa z uwagi na
przedawnienie roszczenia skierowanego przeciwko dwóm pozwanym wówczas,
gdy tylko jeden z nich podniósł zarzut.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Katarzyna Gonera, Józef Iwulski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2000 r. sprawy z powódz-
twa Bożeny K. przeciwko Szpitalowi [...] w S.G. i Skarbowi Państwa - Wojewodzie P.
o zapłatę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 15 czerwca 1999 r.
[...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok w stosunku do Skarbu Państwa - Wojewody P. i
w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni do ponownego rozpoznania i rozstrzyg-
nięcia w tej części o kosztach postępowania kasacyjnego;
o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie i nie obciążył powódki kosztami
postępowania kasacyjnego na rzecz Szpitala [...] w S.G.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy w Starogardzie Gdańskim wyrokiem z dnia 12 marca 1999 r.
zasądził na rzecz Bożeny K. solidarnie od Szpitala [...] w S.G. oraz od Skarbu Pań-
stwa - Wojewody P. 5.203 zł z odsetkami, a także rentę uzupełniającą w kwocie
400,10 zł miesięcznie, poczynając od marca 1999 r.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Bożena K. była zatrudniona w Zespole Opieki Zdrowotnej od 14 lipca 1983 r.
na stanowisku salowej, początkowo na okres próbny, na czas określony, a następnie
na czas nieokreślony. Stosunek pracy został rozwiązany 31 stycznia 1990 r. przez
pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Powódka została ponownie za-
trudniona 6 lutego 1990 r. i pracowała na podstawie kolejnych umów na czas okre-
ślony do 8 kwietnia 1991 r. Decyzją z 3 lipca 1991 r. Państwowy Inspektor Sanitarny
stwierdził u powódki chorobę zawodową - wirusowe zapalenie wątroby (HBV). Orze-
czeniem Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia stwierdzono u niej
trwały uszczerbek na zdrowiu w rozmiarze 30 %, w związku z czym zakład pracy wy-
płacił jej 855 zł. Decyzją ZUS powódce została przyznana od 12 stycznia 1991 r.
renta inwalidzka z tytułu zaliczenia jej do III grupy inwalidów w związku z chorobą
zawodową. Od 1 marca 1998 r. renta ta wynosi 363,97 zł.
Powódka pracowała jako salowa na oddziale internistycznym, w związku z
czym przy wykonywaniu swoich obowiązków cały czas miała styczność z pacjentami
szpitala i ich rzeczami. Przy sprzątaniu łóżek pacjentów wielokrotnie dochodziło do
zadrapań o wystające metalowe części łóżek, które miały przeważnie po kilkadziesiąt
lat. Zużyte do zabiegów igły powódka przenosiła w niedostosowanych do tego cien-
kich workach foliowych: igły przebijały folie i zadrapywały ciało. Wykonując swe obo-
wiązki powódka dotykała pościeli chorych, ich piżam i kubków. W czasie pracy po-
wódki niewystarczająca była ilość indywidualnych środków ochrony pracowników:
odzieży i obuwia, rękawiczki ochronne otrzymywał tylko personel obsługujący pa-
cjentów, u których stwierdzono chorobę zakaźną. Brakowało także środków dezyn-
fekcyjnych. Przed stwierdzeniem choroby powódka nie chorowała Jedynie w 1989 r.
przebywała w szpitalu w związku z chorobą wrzodową żołądka. W rodzinie i wśród
znajomych powódki nie ma osób dotkniętych żółtaczką. Na podstawie opinii biegłego
Sąd Rejonowy ustalił, że do zakażenia powódki wirusem HBV doszło najprawdopo-
dobniej w trakcie jej pracy w ZOZ S.G.
W związku z chorobą powódka zużywa miesięcznie dwa opakowania leku ,,El-
comer" w cenie 34,50 zł za opakowanie, co 6 miesięcy przeprowadza badania kon-
trolne, których koszt wynosi 250 zł, stosuje specjalną dietę, na co przeznacza dodat-
kowo około 50 zł. Poniesione przez nią wydatki związane z pobytem w Szpitalu Za-
kaźnym w G. od 2 lutego 1998 r. do 10 marca 1998 r. (na dodatkowe wyżywienie,
badania, dojazdy itp.) wyniosły w przybliżeniu 250 zł. Powódka dojeżdża co miesiąc
na kontrole do szpitala w G.; koszty dojazdu wynoszą 12 zł. Różnice między rentą
otrzymywaną przez powódkę, a średnim wynagrodzeniem salowej w pozwanym
Szpitalu wynosiły w 1998 r.: w marcu 226, 50 zł, w kwietniu 190 zł, w maju 195, 40 zł,
w czerwcu 194, 80 zł, w lipcu 200 zł, a od sierpnia do daty wyrokowania - 274, 90 zł.
Powódka skierowała swe roszczenia do Szpitala w S.G. Skarb Państwa -
Wojewoda P. wezwany został przez Sąd do udziału w sprawie na podstawie art. 194
§ 1 KPC postanowieniem z 1 grudnia 1999 r. Nie ustosunkował się on do twierdzeń
powódki. Zasądzona kwota stanowi różnicę między zarobkami salowej, a rentą po-
wódki za okres od daty doręczenia pozwu do daty wyrokowania, co wynosi 3006 zł
oraz odszkodowanie w kwocie 2.197 zł z tytułu ,,zwiększenia potrzeb". Na zasądzoną
rentę składa się różnica między rentą powódki, a średnią płacą salowej w lutym 1999
r. oraz koszty lekarstwa i diety. Kwoty te Sąd Rejonowy zasądził solidarnie od obu
pozwanych, powołując się na przepis art. 231 § 2 KP i podnosząc, że Szpital [...] w
S.G. przejął majątek (wraz z pracownikami) dawnego Skarbu Państwa - Szpitala
Rejonowego w S.G. (jednostki budżetowej), który z kolei powstał na bazie dawnego
Skarbu Państwa - ZOZ w S.G. oraz na to, że pozwany Skarb Państwa - Wojewoda
P. w chwili likwidacji Szpitala Rejonowego w S.G. jako organ założycielski i likwida-
cyjny przejął zobowiązania tego podmiotu. Wyrok ten został doręczony tylko tym
stronom, które o to wnioskowały: powódce i pozwanemu Szpitalowi.
Apelację wniósł tylko pozwany Szpital [...], żądając zmiany zaskarżonego wy-
roku i oddalenia powództwa w części dotyczącej Szpitala. Po jej rozpoznaniu Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni
wyrokiem z dnia 15 czerwca 1999 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego i oddalił po-
wództwo. Sąd drugiej instancji uznał za uzasadniony zarzut przedawnienia, który,
mimo że został zgłoszony już w odpowiedzi na pozew, nie został rozważony przez
Sąd Rejonowy. Powódka dochodzi roszczeń na podstawie prawa cywilnego, a zgod-
nie z art. 442 § 1 KC roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedo-
zwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodo-
wany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Powódka
powzięła wiadomość o szkodzie już w 1990 r., a najpóźniej w dniu przejścia na rentę
w styczniu 1991 r., natomiast pozew wniosła dopiero 17 lutego 1997 r., a więc po
upływie 7 lat. Sąd Okręgowy powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego,
zgodnie z którym termin przedawnienia roszczenia o rentę wyrównawczą określony
w art. 442 § 1 zdanie pierwsze KC liczy się od dnia, w którym poszkodowany dowie-
dział się o uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia i osobie ponoszącej odpowiedzial-
ność z tego tytułu, nawet gdyby nie wystąpił jeszcze uszczerbek majątkowy. Zarzut
przedawnienia został zatem uznany za słuszny, natomiast za bezpodstawny uznany
został zarzut braku legitymacji biernej tego pozwanego. Aczkolwiek Sąd Rejonowy,
zdaniem Sądu drugiej instancji, naruszył art. 231§ 2 KP przez solidarne zasądzenie
roszczenia również od Wojewody P., to z art. 3 KP wynika, że Szpital [...], jako ze-
spół środków materialnych i osobowych składających się na pewną całość, był pra-
codawcą powódki do 1991 r. Brak było podstaw prawnych do przyjęcia przez Sąd
Rejonowy odpowiedzialności solidarnej Wojewody P. jako organu założycielskiego i
likwidacyjnego.
Od tego wyroku powódka wniosła kasację, podnosząc zarzut naruszenia
prawa materialnego - art. 442 § 1 KC przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu
do stanu faktycznego sprawy. W kasacji przedstawiono twierdzenie, że dalsze skutki
stwierdzonej choroby zawodowej nastąpiły w dalszych latach ,,tj. 1997 roku", a okres
trzyletniego przedawnienia powinien być liczony od wystąpienia i stwierdzenia przez
powódkę dalszych skutków choroby, ,,których powódka nie mogła przewidywać w
roku 1990 kiedy pierwszy raz stwierdzono ubytek zdrowia w formie choroby zawodo-
wej". Kasacja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni oraz wniosek o zasądzenie kosz-
tów zastępstwa procesowego za instancję kasacyjną.
Pozwany Szpital [...] wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów zastęp-
stwa procesowego za postępowanie kasacyjne.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Zarzut kasacji nie jest uzasadniony w odniesieniu do pozwanego Szpitala [...]
w S.G. Termin przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem
niedozwolonym określony w art. 442 § 1 KC nie może być liczony od wystąpienia
dalszych skutków tego czynu. Przerwanie biegu przedawnienia następuje tylko w
sytuacjach opisanych w art. 123 § 1 KC. Dla zapobieżenia przedawnieniu roszczenia
o naprawienie szkody, która nie jest znana przed jego upływem, wierzyciel powinien
uzyskać wyrok ustalający odpowiedzialność dłużnika również za owe przyszłe, nie-
znane jeszcze skutki zdarzenia wyrządzającego szkodę. Te rozważania nie dotyczą
jednak pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody P. Upływ przedawnienia, również
tego, o którym jest mowa w art. 442 § 1 KC, może być uwzględniony przez sąd jedy-
nie na skutek podniesienia przez pozwanego odpowiedniego zarzutu. W rozpozna-
wanej sprawie zarzut podniósł jedynie pozwany Szpital. Sąd Okręgowy oddalił po-
wództwo z powołaniem się na przepis art. 442 § 1 KC w stosunku do obu pozwa-
nych, pomimo tego, że skutki upływu przedawnienia, w myśl art. 117 § 2 KC, pole-
gają jedynie na możliwości uchylenia się od zaspokojenia przedawnionego roszcze-
nia. Z możliwości tej skorzystał tylko jeden pozwany - Szpital, podnosząc odpo-
wiedni zarzut. Oddalenie powództwa w stosunku do Skarbu Państwa z powodu
upływu przedawnienia z art. 442 § 1 KC nastąpiło z naruszeniem tego przepisu,
skoro ten pozwany nie podniósł zarzutu przedawnienia, a więc brak było przesłanek
do rozważania dochodzonego przez powódkę roszczenia w płaszczyźnie tej regula-
cji. Podniesiony w kasacji zarzut okazał się zatem częściowo słuszny. Tym bardziej,
że Sąd drugiej instancji dokonał zmiany wyroku pierwszoinstancyjnego w całości,
mimo, że zaskarżył go tylko jeden pozwany, a także nie wyprowadził żadnych wnios-
ków z tego, że drugi pozwany w ogóle nie zajął stanowiska w sprawie, co nie znala-
zło odzwierciedlenia w treści wyroku Sądu Rejonowego. Możliwość rozpoznania
sprawy z urzędu na rzecz współuczestników, którzy nie zaskarżyli wyroku sądu
pierwszej instancji ma miejsce jedynie wówczas, gdy będące przedmiotem zaskar-
żenia obowiązki są wspólne także dla tych współuczestników (art. 378 § 3 KPC).
Ograniczona jest zatem tylko do jednej z dwóch postaci współuczestnictwa material-
nego (art. 72 § 1 pkt 1 KPC), która jednakże nie występuje w rozpoznawanej spra-
wie.
Rozważenie tych okoliczności prowadzi do konieczności uchylenia zaskarżo-
nego wyroku w stosunku do Skarbu Państwa - Wojewody P. i przekazania sprawy w
tym zakresie do ponownego rozpoznania na podstawie art. 39313 § 1 KPC, a oddale-
nia kasacji w pozostałej części, tj. w stosunku do Szpitala [...]. Powódka nie została
obciążona kosztami procesu na podstawie art. 102 KPC.
========================================