Wyrok z dnia 12 grudnia 2001 r.
I PKN 733/00

1. Likwidacja stanowiska pracy stanowi rzeczywistą przyczynę wypowie-
dzenia umowy o pracę, jeżeli jest na tyle zaawansowana, że nie ma wątpliwości
co do jej wykonania.
2. Powierzenie obsługi prawnej podmiotowi zewnętrznemu uzasadnia
wypowiedzenie umowy o pracę radcy prawnemu, choćby jego stanowisko nie
zostało formalnie zlikwidowane przez zmianę regulaminu organizacyjnego.


Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Elżbiety R.-K. przeciwko Urzędowi Miasta i Gminy w P. o odszkodowanie, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie z dnia 1 czerwca 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 1 czerwca 2000 r. [...] oddalił
apelację Elżbiety R.-K. od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 1 lute-
go 2000 r. [...] oddalającego powództwo apelującej przeciwko Urzędowi Miasta i
Gminy w P. o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę.
Sąd ustalił, że powódka została zatrudniona u strony pozwanej w dniu 14
czerwca 1989 r. na stanowisku radcy prawnego, początkowo ,,na 1/2 etatu", a od
1990 r. w pełnym wymiarze. Pismem z dnia 15 kwietnia 1999 r. pracodawca wypo-
wiedział jej umowę o pracę ze skutkiem na dzień 31 lipca 1999 r., podając jako przy-
czynę zmiany organizacyjne, w szczególności likwidację stanowiska radcy prawnego.
W dniu 21 kwietnia 1999 r. Zarząd Miasta i Gminy P. zatwierdził podjęte przez Bur-
mistrza zmiany organizacyjne w pozwanym Urzędzie, polegające na likwidacji dwóch
stanowisk pracy - radcy prawnego i inspektora do spraw budownictwa, oraz przyjął
projekt nowego regulaminu organizacyjnego. Obsługa prawna Rady i jej organów
oraz Urzędu prowadzona będzie na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z
kancelarią prawniczą w zakresie niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania
Urzędu (§ 2 uchwały). Rada Miasta i Gminy P. uchwałą z dnia 28 kwietnia 1999 r.
przyjęła nowy regulamin organizacyjny. Według analizy kosztów, likwidacja stanowi-
ska radcy prawnego zmniejszy je o kwotę 25.131 zł w stosunku rocznym.
W ocenie Sądu, wypowiedzenie powódce umowy o pracę było uzasadnione, a
podana przez pracodawcę przyczyna prawdziwa. Dla oceny zasadności wypowie-
dzenia nie ma znaczenia okoliczność, że decyzja Burmistrza o likwidacji stanowisk
została zatwierdzona dopiero 21 kwietnia 1999 r., a więc po dokonaniu wypowiedze-
nia. W § 1 uchwały [...] Zarządu z dnia 21 kwietnia 1999 r. mowa jest o zatwierdzeniu
podjętych przez burmistrza zmian organizacyjnych. Sąd nie jest upoważniony do
oceny zasadności czy racjonalności wprowadzanych u pracodawcy zmian organiza-
cyjnych. Dla rzeczywistości przyczyny istotne jest tylko to, czy zmiany takie nastąpiły.
Elżbieta R.-K. zaskarżyła ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy na-
ruszenie prawa materialnego ,,przez nietrafną wykładnię art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1998 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w związku z art. 45 Kodeksu pracy"
oraz ,,obrazę" przepisów postępowania ,,przez ograniczenie uprawnień procesowych
do możliwości aktywnego udziału w rozprawie przed Sądem II inst. poprzez odmó-
wienie prawa zadawania reprezentantowi strony pozwanej pytań" i ,, nie zrealizowa-
nie w sposób należyty dyrektywy wyrażonej w art. 233 kpc wymagającej wszech-
stronnego rozważenia całości zebranego materiału dowodowego", jej pełnomocnik
wniósł o ,,uchylenie zaskarżonych wyroków i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania Sądowi I inst." Jego zdaniem, sposób podjęcia uchwały - ,,pośpieszność i
nieformalność postępowania" - był podyktowany ,,koniecznością stworzenia doku-
mentów, w celu uniknięcia zarzutu fikcyjności podstaw wypowiedzenia". W dniu zło-
żenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu nie istniała powołana w nim przyczyna.
Zmiany organizacyjne nie były przygotowane, a ekonomiczne przesłanki likwidacji
stanowiska pracy nie zostały udowodnione. Ani burmistrz, ani zarząd gminy nie mają
kompetencji do dokonania zmian organizacyjnych. Kompetencja ta przysługuje wy-
łącznie radzie gminy. Pracodawca nie zaproponował skarżącej ,,modyfikacji stosunku
pracy, poprzez zmianę wymiaru zatrudnienia..., co miało istotne znaczenie w aspek-
cie ochrony stosunku pracy i zasad współżycia społecznego". Sąd błędnie ustalił, że
burmistrz dokonał zmian organizacyjnych - choć nie mógł tego uczynić - że firmie z
zewnątrz powierzono obsługę prawną doraźnie, choć jest ona wykonywana w ra-
mach zlecenia stałego. Nadto, powódka pozbawiona była możliwości zadawania po-
zwanemu pytań, a więc i podważenia wiarygodności jego zeznań.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy istotne były kwestie, czy przyczyna
podana przez pracodawcę w piśmie zawierającym jego oświadczenie woli o wypo-
wiedzeniu powódce umowy o pracę była prawdziwa i czy uzasadniała ona wypowie-
dzenie. Jako przyczynę wypowiedzenia pracodawca podał ,,zmiany organizacyjne w
związku z likwidacją stanowiska radcy prawnego". Uchwałą z dnia 28 kwietnia 1999
r. Rada Miasta i Gminy P. zmieniła regulamin organizacyjny Urzędu, likwidując sta-
nowiska pracy radcy prawnego i inspektora do spraw budownictwa. Przyczyna wy-
powiedzenia umowy o pracę Elżbiecie R.-K., zatrudnionej na stanowisku radcy
prawnego, była zatem rzeczywista. Likwidacja stanowiska pracy uzasadnia w każ-
dym przypadku wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu na ta-
kim stanowisku. Stanowi też, jeżeli powiązana jest ze zmniejszeniem stanu zatrud-
nienia, organizacyjną przyczynę dotyczącą zakładu pracy w rozumieniu art. 1 ust. 1
ustawy z dnia 26 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie nie-
których ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). W tym zakresie zarzuty nieroz-
ważenia całości materiału dowodowego oraz niedostatecznego wyjaśnienia okolicz-
ności spornych nie są usprawiedliwione.
Wszystkie inne kwestie podniesione w kasacji, a zwłaszcza sposób procedo-
wania przez organy Miasta i Gminy P., okoliczności podjęcia uchwał przez Zarząd i
Radę, ich zgodność z prawem, a także czy, komu i na jakiej podstawie powierzono
zewnętrzną obsługę prawną Urzędu i organów Gminy, nie mają dla rozstrzygnięcia
sprawy znaczenia, a w postępowaniu zakończonym wydaniem zaskarżonego kasa-
cją wyroku nie podlegały ocenie sądu. Sąd trafnie stwierdził, że nie jest władny oce-
niać potrzeby i celowości zmian organizacyjnych. Co do legalności zaś podjętych
przez organy administracji publicznej uchwał, prawo przewiduje stosowny tryb ich
kontroli w tym aspekcie. Sądowi pracy kompetencja taka nie służy. Spekulacje peł-
nomocnika skarżącej zmierzające do wykazania, że tworzono prawo do zalegalizo-
wania fikcji wykraczają poza przedmiot sporu. Decyzja o likwidacji stanowiska radcy
prawnego i związana z tym propozycja zmiany regulaminu organizacyjnego podjęta
została przez Burmistrza, propozycję tę zatwierdził Zarząd uchwałą z dnia 21 kwiet-
nia 1999 r., a Rada dokonała stosownej zmiany regulaminu uchwałą z dnia 28 kwiet-
nia 1999 r. Skoro opisane okoliczności nie miały dla rozstrzygnięcia sprawy istotnego
znaczenia, to odmowa zadawania co do nich pozwanemu pytań przez powódkę była
usprawiedliwiona (art. 217 § 2 KPC).
Przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie umowy o pracę musi być rzeczywi-
sta i istnieć w chwili dokonania wypowiedzenia. Jeżeli jest nią likwidacja stanowiska
pracy, wystarczy, że decyzja o likwidacji jest na tyle zaawansowana realizacyjnie, że
nie ma wątpliwości co do jej przeprowadzenia. Likwidacja stanowiska nie jest czyn-
nością jednorazową, punktową. Wymaga przygotowania, przeprowadzenia, a proces
decyzyjny - mniej lub bardziej złożony - obejmuje rozmaite czynności, jak w tym
przypadku, różnych podmiotów. W chwili dokonania Elżbiecie R.-K. wypowiedzenia -
15 kwietnia 1999 r. - podjęto czynności zmierzające do formalnej likwidacji stanowi-
ska radcy prawnego. Postępowanie administracyjne nie musiało być zakończone.
Ocena taka uzasadniona jest tym bardziej, że likwidacja stanowiska - formalna i fak-
tyczna - nie muszą zbiegać się w czasie. Ostatecznie realna likwidacja stanowiska
następuje zawsze po rozwiązaniu stosunku pracy z osobą je zajmującą. Jest przeto
nawet racjonalnie uzasadnione wypowiedzenie ,,wyprzedzające" formalną likwidację
stanowiska, dokonane po rozpoczęciu procedury likwidacyjnej, jeżeli pracodawca z
dużym prawdopodobieństwem, graniczącym z pewnością, przewiduje akceptację dla
podjętej przez niego decyzji. Twierdzenie o fikcyjności przyczyny wypowiedzenia jest
w tym stanie rzeczy nieuprawnione. Podana przyczyna byłaby fikcyjną zwłaszcza
wówczas, gdyby odstąpiono od dalszych stadiów postępowania likwidacyjnego albo
gdyby postępowanie takie zakończyło się decyzją odmienną od oczekiwanej przez
pracodawcę.
Podnieść trzeba i to, że powierzenie obsługi prawnej podmiotowi zewnętrz-
nemu uzasadnia - co do zasady - wypowiedzenie stosunku pracy radcy prawnemu
nawet bez formalnej likwidacji zajmowanego przez niego stanowiska i zmiany w tym
celu regulaminu organizacyjnego. Gdyby nawet przyznać rację skarżącej, że zbędny
był pośpiech Burmistrza, to ów pośpiech nie miał ostatecznie znaczenia dla terminu
rozwiązania z nią umowy o pracę - 31 lipca 1999 r. - skoro uchwała zmieniająca re-
gulamin organizacyjny Urzędu Miasta i Gminy została podjęta przez Radę w dniu 28
kwietnia 1999 r. Moralna ocena postępowania pracodawcy może mieć doniosłość
prawną. W rozpoznawanej jednak sprawie fakt braku z jego strony propozycji dal-
szego zatrudniania skarżącej w ograniczonym wymiarze lub powierzenia jej obsługi
prawnej na innej niż umowa o pracę podstawie nie mógł mieć dla wyniku sprawy
znaczenia.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================