Wyrok z dnia 12 grudnia 2001 r.
I PKN 709/00

Wypowiedzenie warunków pracy i płacy pracownikowi będącemu człon-
kiem zarządu zakładowej organizacji związkowej w okresie trwania kadencji
oraz w okresie roku po jej upływie nie wymaga zgody zarządu tej organizacji,
gdy jego przyczyną jest niemożność dalszego zatrudniania na dotychczaso-
wym stanowisku pracy, spowodowana zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn
określonych w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych za-
sadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.).
Jednostronna zmiana warunków pracy lub płacy na niekorzyść takiego pra-
cownika, spowodowana innymi przyczynami, wymaga zgody zarządu zakłado-
wej organizacji związkowej (art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).


Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Czesława G. przeciwko Zakładom Mięsnym ,,J." SA w J. o przywrócenie do pracy
na poprzednich warunkach, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu z dnia 17 marca
2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Jarosławiu wyrokiem z dnia 10 stycznia 2000 r.
oddalił powództwo Czesława G. przeciwko Zakładom Mięsnym ,,J." SA w J. o uzna-
nie za bezskuteczne wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Ustalił, że powód pod-
jął pracę w pozwanych Zakładach w dniu 26 października 1984 r. na stanowisku wę-
dliniarza, po czym pracował na różnych stanowiskach, w tym na stanowisku ubojow-
ca (od 1 grudnia 1995 r. do 14 kwietnia 1996 r.), a od 1 lutego 1998 r. pełnił funkcję
brygadzisty w wydziale produkcji wędlin. Od 1 kwietnia 1999 r. powód został wybrany
na członka komisji zakładowej NSZZ ,,Solidarność". W dniu 14 października 1999 r.
pracodawca poinformował komisję zakładową o zamiarze zmiany powodowi umowy
o pracę w części dotyczącej stanowiska, bez zmiany dotychczasowego wynagrodze-
nia. Jako przyczynę podał potrzeby wynikające ze zwiększenia zatrudnienia w wy-
dziale produkcji rzeźnianej. Zaproponowanym stanowiskiem było stanowisko jelicia-
rza-ubojowca. Komisja zakładowa nie wyraziła zgody na dokonanie wypowiedzenia
zmieniającego. Pismem z dnia 19 listopada 1999 r. strona pozwana wypowiedziała
powodowi warunki pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, a
jako przyczynę podała potrzeby pracodawcy spowodowane ,,koniecznością efektyw-
nego wykorzystania zatrudnienia, polegającego na uzupełnianiu etatów pomiędzy
wydziałami w zależności od przyjętych zadań produkcyjnych, a tym samym ilości
pracy na poszczególnych wydziałach". Powód jest z wykształcenia technikiem rolni-
kiem, zaś na dotychczasowym jego stanowisku peklowacza powinien być zatrudnio-
ny pracownik mający wykształcenie technika technologa przemysłu mięsnego. Od 15
stycznia 2000 r. pozwane Zakłady wchodzą na rynek Agencji Rolnej, w związku z
czym jest konieczne zwiększenie zatrudnienia w produkcji rzeźnianej. Powód jest
najsłabszym pracownikiem spośród grupy peklowaczy i dlatego został wytypowany
do przeniesienia na stanowisko jeliciarza-ubojowca. Wydział ubojowni został wypo-
sażony w najnowocześniejszą linię produkcyjną. Planowany jest ubój 1000 sztuk
dziennie. W ocenie Sądu Rejonowego nie było przeszkód do wypowiedzenia powo-
dowi stanowiska pracy. Stosownie bowiem do art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990
r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), jeżeli z przyczyn ekonomicznych nie jest możliwe dalsze za-
trudnianie na stanowiskach pracy pracowników będących członkami zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej, zakład pracy może wypowiedzieć im dotychczasowe
warunki pracy i płacy. Z tego względu pracodawca, wypowiadając powodowi stano-
wisko pracy, nie naruszył przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.).

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu uwzględ-
nił apelację powoda, w której powód zarzucił brak podstaw do zastosowania art. 6
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. z tego względu, że istnieje możliwość jego
dalszego zatrudniania na stanowisku peklowacza, ponieważ istnieje 9 takich stano-
wisk, a skoro tak - to powód podlegał ochronie przed zmianą warunków pracy, prze-
widzianej w ustawie o związkach zawodowych. Poza tym zaproponowane stanowi-
sko ubojowca różni się znacznie od dotychczasowego stanowiska peklowacza wa-
runkami wykonywania pracy.

Sąd Okręgowy uznał, że apelacja powoda jest zasadna, gdyż w świetle usta-
leń dokonanych przez Sąd Rejonowy stanowisko pracy zaproponowane powodowi
różniło się na niekorzyść od dotychczasowego (,,nie jest to praca rodzajowo zbliżo-
na"), zatem bez zgody zakładowej organizacji związkowej wypowiedzenie zmieniają-
ce było niedopuszczalne. Na wypowiedzenie warunków pracy nie wyraził również
zgody sam powód. Gdy chodzi o art. 6 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach roz-
wiązywania stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, to przepis ten
odnosi się do sytuacji, w której nie jest możliwe zatrudnianie pracownika na dotych-
czasowym stanowisku, np. ze względu na likwidację stanowiska lub ze względu na
wymagania specjalne lub umiejętności, których pracownik w stosownym czasie nie
uzyskał. Tymczasem z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że stanowisko powo-
da nie uległo likwidacji. Na wydziale produkcji wędzonek jest bowiem zatrudnionych
dziewięciu peklowaczy, zaś stanowisko to należało uznać za odpowiednie dla powo-
da, skoro sam pracodawca zaproponował mu je w kwietniu 1999 r., uznając tym sa-
mym, że powód ma wystarczające kwalifikacje do jego zajmowania. Nie wykazał przy
tym, że pracę peklowaczy mogą wykonywać jedynie osoby ze specjalnym wykształ-
ceniem, a w rzeczywistości wykonują ją pracownicy z wykształceniem zawodowym.

Z tych względów Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 17 marca 2000 r. zmienił
wyrok sądu Rejonowego w Jarosławiu z dnia 10 stycznia 2000 r. w ten sposób, że
przywrócił powoda do pracy w pozwanych Zakładach na poprzednich warunkach
pracy i płacy.

W kasacji od powyższego wyroku strona pozwana zarzuciła naruszenie prawa
materialnego, polegające na błędnej wykładni i niewłaściwym zastosowaniu przepi-
sów art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych i art. 6
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz naruszenie
przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, nie wskazując jed-
nak jakichkolwiek przepisów proceduralnych, które zostały naruszone. Wniosła o
zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości lub o jego
uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania,
ewentualnie o uchylenie także wyroku Sądu Rejonowego i umorzenie postępowania.
Wniosła o zasądzenie kosztów postępowania.

Zdaniem strony pozwanej, przepis art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodo-
wych nie pozwala pracodawcy dokonać wypowiedzenia zmieniającego w stosunku
do pracownika będącego członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej lub
komisji rewizyjnej na jego niekorzyść, natomiast każde inne wypowiedzenie zmie-
niające jest dopuszczalne. Gdy chodzi o powoda, to czynność pracodawcy nie naru-
szała jego wynagrodzenia, lecz dotyczyła zmiany stanowiska ,,na rodzajowo zbli-
żone". Odmienne ustalenia Sądu Okręgowego pozostają w sprzeczności z dowodami
zebranymi w sprawie. Naruszenie zaś art. 6 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. pole-
gało na jego niezastosowaniu w istniejących okolicznościach faktycznych sprawy, to
znaczy mimo udowodnionej zeznaniami świadków ,,niemożliwości zatrudniania po-
woda na dotychczasowym stanowisku pracy ze względu na zmianę okoliczności go-
spodarczych". Sąd Okręgowy dokonał jednak odmiennych ustaleń niż Sąd Rejono-
wy, chociaż nie przeprowadził postępowania dowodowego. Powyższe okoliczności
uzasadniają więc wnioski kasacji dotyczące sposobu rozstrzygnięcia sprawy przez
Sąd Najwyższy, zaś wniosek o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i umorzenie
postępowania został podyktowany tym, że powód podjął pracę na nowym stanowisku
i wykonuje ją bez zastrzeżeń, co oznacza, że ,,sprawa ma raczej prestiżowe znacze-
nie dla reprezentującego go związku zawodowego niż dla powoda".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zarzut kasacji dotyczący naruszenia prawa materialnego jest nietrafny, nato-
miast zarzut naruszenia przepisów postępowania nie mógł być w ogóle skontrolowa-
ny przez Sąd Najwyższy, ponieważ strona pozwana nie przytoczyła jakichkolwiek
przepisów proceduralnych, które pozwoliłyby rozważyć i ocenić zasadność jej twier-
dzenia o sprzeczności ustaleń Sądu Okręgowego z zebranym materiałem dowodo-
wym oraz o dokonaniu przez ten Sąd ustaleń faktycznych całkowicie odmiennych od
ustaleń Sądu Rejonowego mimo nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego.
Z art. 39311 KPC wynika, że Sąd Najwyższy jest przy rozpoznawaniu kasacji
związany wskazanymi jej podstawami, natomiast podstawy kasacji wymienia art.
3931 KPC, stanowiąc, że jest to naruszenie prawa materialnego polegające na jego
błędnej wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu, jak również naruszenie przepisów
postępowania w sposób mogący mieć wpływ na wynik sprawy. Z kolei art. 3933 KPC
przewiduje obowiązek przytoczenia przez stronę wnoszącą kasację zarówno pod-
staw kasacji, czyli przepisów prawa materialnego lub (i) procesowego, jak też uza-
sadnienia tych podstaw. W przeciwnym razie kasacja jako środek zaskarżenia nie
spełnia swoich ustawowych wymagań, co - poza możliwością jej oddalenia - upraw-
nia w pewnych okolicznościach, uzależnionych od stopnia wadliwości kasacji, do jej
odrzucenia. W przedmiotowej sprawie strona pozwana zarzuciła naruszenie prawa
materialnego, podając przepisy, które - jej zdaniem - nie powinny znaleźć zastoso-
wania (art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych) oraz te, które Sąd Okręgowy
błędnie zinterpretował (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.). Stworzyło to
możliwość rozpoznania kasacji opartej na wymienionej podstawie. Niewskazanie
natomiast przepisów postępowania, w świetle których należałoby oceniać zarzut do-
konania ustaleń sprzecznych - zdaniem skarżącego - z materiałem dowodowym
sprawy, a równocześnie odmiennych od ustaleń Sądu Rejonowego, bez przeprowa-
dzenia nowych dowodów i bez ponowienia dowodów dotychczasowych, wywołało ten
skutek, że Sąd Najwyższy stał się związany ustalonym przez Sąd Okręgowy stanem
faktycznym (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 1997 r., I PKN
22/97, OSNAPiUS 1997 r. z. 21, poz. 418 oraz z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 58/97,
OSNAPiUS 1997 r. z. 22, poz. 436). Powyższe stwierdzenie ograniczyło zatem roz-
poznanie kasacji wyłącznie do zarzutu naruszenia prawa materialnego.

W myśl art. 42 § 1 KP, przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się
odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy. Re-
gulacja ta oznacza, że skuteczność wypowiedzenia tych warunków zależy od zasad-
ności przyczyny mającej uzasadniać to wypowiedzenie oraz od zachowania przez
pracodawcę pewnych form i reguł postępowania określonych w przepisach Kodeksu
pracy i w przepisach szczególnych.

Stosownie do art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawo-
dowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), pracodawca nie
może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć ani roz-
wiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu lub komisji rewi-
zyjnej zakładowej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie
roku po jego wygaśnięciu. Według zaś art. 32 ust. 2 tej ustawy, pracodawca nie
może także bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej zmienić jedno-
stronnie na niekorzyść pracownika, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy, warun-
ków pracy lub płacy, chyba że dopuszczają to odrębne przepisy. Przedstawione
unormowanie w związku z ustalonym stanem faktycznym sprawy wymaga więc roz-
ważenia dwóch kwestii: czy wypowiedzenie powodowi stanowiska peklowacza i za-
proponowanie stanowiska jeliciarza-ubojowca było zmianą dla niego niekorzystną, a
jeżeli tak, to czy istniały warunki do dokonania wypowiedzenia zmieniającego, do-
puszczone przepisami odrębnymi.

Odnosząc się do pierwszej z wymienionych kwestii należy podkreślić, że we-
dług ustaleń Sądu Okręgowego, które są wiążące z podanych wcześniej przyczyn,
stanowisko pracy zaproponowane powodowi różni się znacznie i na niekorzyść od
stanowiska dotychczasowego. Praca na zaproponowanym stanowisku nie jest bo-
wiem rodzajowo zbliżona, a warunki jej wykonywania są znacznie gorsze. O ile bo-
wiem na stanowisku peklowacza pracownik ma do czynienia z produktem gotowym,
przeznaczonym do wędzenia, o tyle na stanowisku jeliciarza-ubojowca zajmuje się
mechanicznym czyszczeniem jelit, a pracę tę wykonuje w hałasie, stojąc w wodzie w
obuwiu gumowym, w pomieszczeniu przesyconym charakterystycznymi woniami. Nie
ulega więc wątpliwości, że zmiana stanowiska pracy była dla powoda oczywiście nie-
korzystna oraz że na jej dokonanie pracodawca potrzebował zgody zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej, której nie uzyskał. Konsekwencją wypowiedzenia po-
wodowi warunków pracy z naruszeniem art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodo-
wych było więc - stosownie do art. 45 § 1 KP w związku z art. 42 § 1 KP - roszczenie
o uznanie przez sąd pracy bezskuteczności tego wypowiedzenia, a wobec upływu
okresu wypowiedzenia - roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warun-
kach.

Wbrew poglądowi strony pozwanej wyrażonemu w kasacji, strona pozwana
nie mogła uzasadniać dopuszczalności wypowiedzenia zmieniającego uregulowa-
niem przewidzianym w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Przepis ten jest częścią ustawy nor-
mującej szczególne zasady rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przy-
czyn dotyczących zakładu pracy, tryb postępowania obowiązujący pracodawców
oraz roszczenia pracowników. Podstawowe znaczenie dla rozumienia poszczegól-
nych instytucji i rozwiązań prawnych przewidzianych w ustawie ma przy tym jej art. 1
ust. 1, który stanowi, że przepisy ustawy stosuje się do zakładów pracy, w których
następuje zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w związku ze
zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi, w tym także, gdy
zmiany te następują w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska na-
turalnego, jeżeli powodują konieczność zwalniania w czasie podanym w ustawie
określonej liczbowo grupy pracowników, jak również wtedy, gdy z przyczyn wymie-
nionych w art. 1 ust. 1 ustawy pracodawca podejmuje indywidualne decyzje o zwal-
nianiu pracowników (art. 10 ust. 1 ustawy). Jak z przytoczonej treści wynika, warun-
kiem zastosowania rozwiązań przyjętych w ustawie, a w rozpoznawanej sprawie wa-
runkiem zastosowania jej art. 6 ust. 1, byłoby zmniejszenie zatrudnienia będące
skutkiem zmian organizacyjnych, produkcyjnych bądź technologicznych albo zmniej-
szenie zatrudnienia pozostające w związku z takimi zmianami. Tymczasem ani z pi-
sma strony pozwanej z dnia 19 listopada 1999 r. o wypowiedzeniu powodowi warun-
ków pracy (,,rodzaju umówionej pracy"), ani z ustaleń dokonanych w sprawie nie wy-
nika, że u podstaw ,,efektywnego wykorzystania zatrudnienia" (jak informuje wskaza-
ne pismo), polegającego na przemieszczaniu pracowników między wydziałami, zna-
lazło się zmniejszenie zatrudnienia. Oznacza to, że wypowiedzenie zmieniające na-
leżało rozpatrywać tylko w płaszczyźnie art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodo-
wych, a w tej kwestii Sąd Okręgowy nie popełnił błędu, uznając, że wypowiedzenie
powodowi stanowiska pracy - na jego niekorzyść i bez zgody zarządu zakładowej
organizacji związkowej - naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę i tym
samym stwarzało po jego stronie roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzed-
nich warunkach, stosownie do art. 45 § 1 w związku z art. 42 § 1 KP.

Za oczywiście nietrafny należało natomiast uznać pogląd Sądu Okręgowego,
w myśl którego przepis art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. odnosi się także
do sytuacji, w których ,,z jakichkolwiek powodów dalsze zatrudnienie członka zarządu
zakładowej organizacji związkowej na dotychczasowym stanowisku pracy nie będzie
możliwe". Wadliwość powyższego poglądu wynika z oderwania powyższej tezy od
normy art. 1 ust. 1 ustawy, która nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, że
przepisy ustawy stosuje się tylko do tych zakładów pracy, w których następuje
zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn określonych w ustawie. Nietrafność powyższe-
go poglądu pozostała jednak bez wpływu na ocenę zaskarżonego wyroku, gdyż
skoro wypowiedzenie powodowi warunków pracy nie miało związku ze zmniejsze-
niem zatrudnienia, to tym samym art. 6 ust. 1 ustawy nie miał zastosowania w spra-
wie.

Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację jako bezzasadną na podsta-
wie art. 39312 KPC.
========================================