Wyrok SN - I PKN 686/00
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 686/00
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2003/20/484
Prawo Pracy i Prawo Socjalne 2003/12/9-12
Data wydania:2001-11-16

Wyrok z dnia 16 listopada 2001 r.
I PKN 686/00

Brak obowiązku świadczenia pracy po odwołaniu z funkcji prezesa za-
rządu spółdzielni pracy nie dotyczy pracownika zatrudnionego na podstawie
umowy o pracę w charakterze kierownika tej spółdzielni.


Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Józef Iwulski, Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2001 r. sprawy z po-
wództwa Mirosława R. przeciwko Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego
,,M." w M.P. o przywrócenie do pracy, od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 21 października 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Wadowicach wyrokiem z dnia 19 maja 1999 r.
oddalił powództwo Mirosława R. przeciwko Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Arty-
stycznego ,,M." w M.P. o przywrócenie do pracy i zasądzenie odszkodowania z tytułu
niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP. Ustalił,
że uchwałą z dnia 30 marca 1998 r. pozwana Spółdzielnia powołała powoda na
swego prezesa od dnia 2 kwietnia 1998 r., natomiast w dniu 1 kwietnia 1998 r. za-
warła z nim umowę o pracę na stanowisku kierownika Spółdzielni - prezesa zarządu,
ustalając, że będzie świadczył pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, a jego wyna-
grodzenie określi w umowie rada nadzorcza. Uchwałą nr 2/98 rada nadzorcza poz-
wanej Spółdzielni odwołała powoda od dnia 1 października 1998 r. z funkcji prezesa
zarządu i kierownika Spółdzielni z tego względu, że w okresie pełnienia powierzonej
mu funkcji nastąpiło pogorszenie sytuacji ekonomiczno-finansowej, z której powód
nie znalazł innego wyjścia poza propozycją ogłoszenia likwidacji Spółdzielni. W dniu
2 marca 1999 r. zarząd pozwanej Spółdzielni wypowiedział powodowi umowę o
pracę ze skutkiem na dzień 30 czerwca 1999 r., podając jako przyczynę odwołanie
powoda z funkcji prezesa zarządu i kierownika Spółdzielni oraz brak możliwości za-
proponowania mu innej pracy. Jednocześnie zarząd strony pozwanej oświadczył, że
na podstawie art. 42 § 4 KP przenosi powoda do upływu okresu wypowiedzenia na
stanowisko technika-mechanika w Zakładzie Drzewnym w T.D., zgodne z kwalifika-
cjami powoda i z zachowaniem jego dotychczasowego wynagrodzenia. Powód, po-
wołując się na przepis art. 71 KP, oświadczył, że nie wyraża zgody na zatrudnienie
go w okresie wypowiedzenia na innym stanowisku, gdyż nie ma obowiązku świad-
czenia pracy. W związku z tym strona pozwana rozwiązała z nim umowę o pracę bez
wypowiedzenia z uwagi na nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy od 31 marca
do 8 kwietnia 1999 r.

Sąd Rejonowy stwierdził, że kwestią sporną nie był w sprawie stan faktyczny,
lecz podstawa zatrudnienia powoda: powołanie czy też umowa o pracę. Według § 43
statutu pozwanej Spółdzielni, z prezesem Spółdzielni zawiera się umowę o pracę.
Również z art. 182 Prawa spółdzielczego wynika, że stosunek pracy między spół-
dzielnią a jej członkiem nawiązuje się przez spółdzielczą umowę o pracę. Z akt oso-
bowych powoda nie wynika jednak, że był on członkiem pozwanej Spółdzielni. Zatem
nie doszło między nim a stroną pozwaną do zawarcia spółdzielczej umowy o pracę.
Z dokumentów o zatrudnieniu wynika natomiast, że powód został powołany jedynie
do pełnienia funkcji prezesa zarządu, zaś stanowisko kierownika pozwanej Spół-
dzielni zajmował na podstawie umowy o pracę. Ustalenie powyższe znajduje po-
twierdzenie w postanowieniu § 43 Statutu, przewidującym, że z prezesem spółdzielni
zawiera się umowę o pracę. Wobec tego w stosunku do powoda nie miał zastosowa-
nia art. 71 KP, który dopuszcza zatrudnienie pracownika odwołanego ze stanowiska
w okresie wypowiedzenia mu umowy o pracę, lecz tylko na jego wniosek lub za jego
zgodą. Zatem pracodawca był uprawniony - w warunkach określonych w art. 42 § 4
KP - powierzyć powodowi inną pracę niż dotychczasowa, natomiast do Sądu Rejo-
nowego należało rozstrzygnięcie, czy potrzeby pracodawcy uzasadniały tego rodzaju
decyzję oraz czy odmowa podjęcia wyznaczonej pracy usprawiedliwiała ocenę, że
powód dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych,
które stanowi podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pra-
cownika. W tej kwestii Sąd Rejonowy uznał, że zostały spełnione warunki do czaso-
wego powierzenia powodowi innej pracy. Ze względu bowiem na odwołanie go z
funkcji prezesa i utratę zaufania nie było już celowe i możliwe dalsze zatrudnianie go
na stanowisku kierownika pozwanej Spółdzielni, natomiast powierzenie stanowiska
technika-mechanika odpowiadało kwalifikacjom powoda. W konsekwencji Sąd pierw-
szej instancji przyjął, że skoro powód, mając obowiązek świadczenia pracy, nie zgło-
sił się do pracy w czasie od 31 marca do 8 kwietnia 1999 r. i nie usprawiedliwił swojej
nieobecności na wskazanym przez stronę pozwaną stanowisku pracy, to naruszył w
sposób ciężki obowiązki pracownicze, wobec czego rozwiązanie z nim umowy o
pracę bez wypowiedzenia z jego winy było zasadne.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku Białej wyro-
kiem z dnia 21 października 1999 r. oddalił apelację powoda, w której zarzucił on
niezgodne ze stanem faktycznym ustalenie, że podstawą zatrudnienia na stanowisku
kierownika pozwanej Spółdzielni była umowa o pracę, a nie powołanie. Zdaniem po-
woda, zawarcie przez strony umowy o pracę miało służyć jedynie określeniu szcze-
gółowych warunków rozwiązania stosunku pracy, przede wszystkim zaś zagwaran-
towaniu trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że w myśl art. 49 § 2 ustawy z dnia 16
września 1982 r. Prawo spółdzielcze (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288
ze zm.), członka zarządu, w tym także prezesa i jego zastępcę, wybiera stosownie
do postanowień statutu rada lub walne zgromadzenie. Stosunek członkostwa w za-
rządzie jest stosunkiem zobowiązaniowym o charakterze cywilnoprawnym, zatem w
zakresie nie uregulowanym ustawą mają do niego zastosowanie ogólne przepisy
prawa cywilnego dotyczące zlecenia (art. 750 KC). Nie ulega wątpliwości, że organ,
który dokonał wyboru członka zarządu, może go również odwołać. Odwołanie powin-
no nastąpić na piśmie i powinno też zawierać uzasadnienie, jednak poza postępo-
waniem wewnątrzspółdzielczym członkowie zarządu nie mają roszczeń wynikających
z faktu ich odwołania. Oprócz stosunku cywilnoprawnego członek zarządu może po-
zostawać ze spółdzielnią w stosunku pracy na określonym stanowisku na podstawie
umowy o pracę lub powołania. Powstałe w ten sposób dwa stosunki prawne są sto-
sunkami niezależnymi od siebie. Zasadę ich odrębności podkreśla art. 52 § 2 Prawa
spółdzielczego, który stanowi, że odwołanie członka zarządu nie narusza jego
uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Gdy chodzi o powoda, to z osobowych
źródeł dowodowych wynika, że został on wybrany (powołany) na prezesa zarządu, a
następnie odwołany z pełnienia tej funkcji, natomiast jego stosunek pracy nadal
trwał. Ten właśnie stosunek został następnie rozwiązany przez zarząd strony poz-
wanej jako organ właściwy do dokonywania takich czynności. Dlatego w odniesieniu
do powoda nie miał zastosowania art. 71 KP przewidujący prawo pracownika do
nieświadczenia pracy wtedy, gdy podstawą stosunku pracy jest powołanie, a odwo-
łanie ze stanowiska nastąpiło w sposób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o
pracę.

W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego opartej na podstawie naruszenia
prawa materialnego powód zarzucił błędną wykładnię przepisu art. 71 KP. Wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości albo o
uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zdaniem powoda, błędny jest pogląd Sądów obu instancji, jakoby w stosunku
prawnym łączącym powoda z pozwaną Spółdzielnią wystąpił zarówno stosunek
pracy, jak i stosunek cywilnoprawny. Stosunek prawny był jeden, a był nim stosunek
pracy. Świadczą o tym szczegółowe postanowienia umowy o pracę z dnia 1 kwietnia
1998 r., z których wynika, że skarżący został zatrudniony na stanowisku prezesa za-
rządu, a także uchwała nr 2/98 rady nadzorczej z dnia 1 października 1998 r. o od-
wołaniu z funkcji prezesa i kierownika pozwanej Spółdzielni. Zatem fakt odwołania
powoda i zawiadomienia go o tym był równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o
pracę. Dlatego też przepis art. 71 KP miał w sprawie zastosowanie, a to oznacza, że
skarżący nie miał obowiązku świadczenia pracy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Powołany w kasacji jako jej podstawa art. 71 KP znajduje się wśród przepisów
regulujących stosunek pracy z powołania (art. 68-72 KP). Stanowi on, że na wniosek
lub za zgodą pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie wypowiedzenia
przy innej pracy, odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe, a po
upływie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez strony warunkach
pracy lub płacy. Przepis ten nawiązuje zatem do odwołania ze stanowiska w sposób
równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę, o którym mowa w art. 70 § 2 KP,
a przede wszystkim do takiego stosunku prawnego, jakim jest stosunek pracy. Treść
powyższego przepisu jest jasna i sprowadza się do tego, że pracownik odwołany ze
stanowiska nie ma obowiązku podjęcia w okresie wypowiedzenia innej pracy, cho-
ciażby to była praca dla niego odpowiednia. Brak obowiązku świadczenia pracy -
mimo pozostawania pracownika w stosunku pracy - oznacza, że jest on zwolniony z
powinności zgłaszania się w siedzibie pracodawcy lub w jakimkolwiek wyznaczonym
przez niego miejscu, a jego nieobecność nie może być poczytana za naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych.

Wbrew zarzutowi skarżącego, Sąd Okręgowy nie naruszył przepisu art. 71 KP
uznawszy, że nie miał on zastosowania w sprawie. Z dokonanych ustaleń wynika
bowiem, że między powodem a pozwaną Spółdzielnią istniał stosunek cywilnopraw-
ny oraz niezależnie od niego - stosunek pracy. Pierwszy z nich wynikał z faktu wybo-
ru powoda na prezesa zarządu, stosownie do art. 49 § 2 ustawy z dnia 16 września
1982 r. Prawo spółdzielcze, i mógł być rozwiązany w drodze odwołania, drugi zaś na
stanowisku kierownika pozwanej Spółdzielni nawiązał się na podstawie umowy o
pracę i mógł być rozwiązany w wyniku oświadczenia o wypowiedzeniu umowy lub
bez wypowiedzenia przez każdą ze stron. Sąd Okręgowy ustalił również, że rada
nadzorcza odwołała powoda z funkcji prezesa zarządu uchwałą nr 2/98 z dnia 1 paź-
dziernika 1998 r., natomiast jego stosunek pracy trwał nadal i został wypowiedziany
przez zarząd pozwanej Spółdzielni dopiero dnia 2 marca 1999 r., ze skutkiem na
dzień 30 czerwca 1999 r.

Przedstawione przez Sąd Okręgowy postępowanie strony pozwanej było
zgodne z przepisami Prawa spółdzielczego i ze statutem pozwanej Spółdzielni. Z art.
49 § 2 tego Prawa wynika bowiem, że członków zarządu, w tym prezesa i jego za-
stępców, wybiera i odwołuje - stosownie do postanowień statutu - rada lub walne
zgromadzenie. Gdy zaś chodzi o członków zarządu zatrudnionych w spółdzielni, to
wprawdzie według art. 52 § 1 Prawa spółdzielczego rada spółdzielni nawiązuje z nimi
stosunek pracy na podstawie umowy o pracę albo powołania, jednak stosownie do
art. 52 § 3 tego Prawa, odwołanie odwołanego członka zarządu ze stanowiska pracy
należy już do uprawnień zarządu spółdzielni. Również do zarządu spółdzielni należy
w myśl art. 48 § 2 Prawa spółdzielczego podejmowanie decyzji nie zastrzeżonych w
ustawie lub statucie innym organom, a więc między innymi składanie oświadczeń o
rozwiązywaniu umów o pracę.

Sąd Okręgowy, oceniając czynności strony pozwanej prowadzące do ustania
stosunku pracy powoda, słusznie odwołał się do postanowień obowiązującego w
Spółdzielni ,,M." statutu, który w § 43 przyjął, że z prezesem zarządu zawiera się
umowę o pracę. Zgodnie zatem z tymże postanowieniem została z powodem za-
warta umowa o pracę na stanowisku kierownika Spółdzielni i zgodnie z art. 30 § 1 pkt
2 KP umowa ta została następnie wypowiedziana. Jak bowiem wynika z wcześniej-
szych uwag, odwołanie ze stanowiska jest czynnością, która odnosi się do stosunku
pracy powstałego na podstawie powołania, a nie umowy o pracę. Trafnie również
Sąd Okręgowy uznał, że po otrzymaniu pisma pozwanej Spółdzielni o wypowiedze-
niu umowy o pracę obowiązkiem powoda było dalsze świadczenie pracy oraz że jego
konsekwentna odmowa i nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy trwająca od 31
marca do 8 kwietnia 1999 r., stanowiące ciężkie naruszenie podstawowych obowiąz-
ków pracowniczych, były zasadną przyczyną rozwiązania przez pracodawcę umowy
o pracę bez wypowiedzenia, stosownie do art. 52 § 1 pkt 1 KP.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy uznał, że oparcie kasacji na pod-
stawie naruszenia art. 71 KP było nieusprawiedliwione, wobec czego orzekł o jej
oddaleniu (art. 39312 KPC).
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: