Wyrok z dnia 6 lutego 1997 r.
I PKN 68/96

W sprawie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu cięż-
kiego naruszenia przez pracownika jego podstawowych obowiązków pole-
gających na spowodowaniu szkody w mieniu pracodawcy, obowiązek udowod-
nienia zawinionego (w postaci co najmniej ciężkiego niedbalstwa) zachowania lub
braku działania pracownika spoczywa na pracodawcy.

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Kazimierz Jaśkowski, Walerian Sanetra.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 1997 r. sprawy z powództwa
Bogusława K. i Włodzimierza K. przeciwko Zakładom Tworzyw Sztucznych "C.-E."
Spółce Akcyjnej w W. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji pozwanego od wy-
roku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 6
września 1996 r. [...]

1. o d r z u c i ł kasację w zakresie podstawy dotyczącej naruszenia przepisów
postępowania.
2. o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie.


U z a s a d n i e n i e

Bogusław K. i Włodzimierz K. wystąpili z pozwami o przywrócenie ich do pracy w
Zakładach Tworzyw Sztucznych "C.-E." SA w W., kwestionując zasadność rozwiązania
umów o pracę bez wypowiedzenia.
Strona pozwana wniosła o oddalenie tych powództw.
Sprawy z tych pozwów połączone zostały do łącznego rozpoznania i rozstrzyg-
nięcia. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Radomsku wyrokiem z dnia 10 czerwca 1996 r.
przywrócił powodów do pracy i ustalił następujący stan faktyczny:
Powód Bogusław K. zatrudniony był w pozwanej Spółce na stanowisku I
kalandrowego, a powód Włodzimierz K. na stanowisku II kalandrowego. W dniu 23 lu-
tego 1996 r. pracowali oni na pierwszej zmianie obsługując kalander. Około godziny
1140 powód Bogusław K. zgłosił mistrzowi - świadkowi Z. zatarcie środka 4 i 5 wału
kalandra. Świadek od godziny 10 do chwili zgłoszenia przebywał w odległości do 4
metrów od powodów i jest przekonany, że w tym czasie nie opuścili stanowiska pracy.
Komisja powołana w celu ustalenia przyczyn zatarcia wskazała domniemane przyczyny.
W pozwanym zakładzie przyjęto praktykę ustawiania kalandra w czasie jego pracy bez
używania szczelinomierzy. Praktyka ta jest kontynuowana po opisanej awarii.
Wcześniej zdarzały się przypadki zatarć, ale na brzegach wałów. W związku z
zatarciem pozwana poniosła stratę około 18,8 miliarda starych złotych.
Związek zawodowy zawiadomiony o zamiarze rozwiązania z powodami umów o
pracę bez wypowiedzenia zgłosił zastrzeżenia (sprzeciw). Mimo tego, 12 marca 1996 r.
powodowie otrzymali pisma rozwiązujące umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Sąd Rejonowy stwierdził, że brak jest podstaw do przyjęcia w sposób nie
budzący wątpliwości zawinienia powodów w powstanie szkody w mieniu pracodawcy, a
tylko takie stwierdzenie stwarzałoby podstawę do zastosowania przez niego
rozwiązania umów o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 KP.
Powołana komisja wskazała trzy możliwe warianty przyczyn zatarcia wałów i w
swych ustaleniach nie określiła bezpośredniej roli kalandrowych w przyczynieniu się do
zatarcia. Z ustaleń komisji oraz zajętego w oparciu o te ustalenia stanowiska zarządu
spółki wynikają jedynie teoretyczne możliwości powstania zatarcia przy założeniu, że
powodowie nie dopełnili swych obowiązków. Takie założenie jest jednak
niedopuszczalne bez przedstawienia dowodów pozwalających na wskazanie konkret-
nych błędnych działań lub zaniechań kalandrowych.
Sąd Pracy przyjął zatem, że zakład pracy dokonał rozwiązania umów o pracę
bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w tym trybie i na
podstawie art. 56 KP uwzględnił powództwa. Od tego wyroku pozwana Spółka wniosła
rewizję.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia
6 września 1996 r. oddalił tę rewizję. Sąd Wojewódzki nie podzielił zarzutu rewizji -
niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy. Zdaniem Sądu Woje-
wódzkiego Sąd I instancji przeprowadził obszerne i dokładne postępowanie dowodowe
skoncentrowane na okolicznościach istotnych z punktu widzenia przesłanek
określonych w art. 52 KP, a w szczególności winy pracowników. Obowiązek udo-
wodnienia winy spoczywa na pracodawcy. W rozpoznawanej sprawie winien on był
udowodnić takie zawinione zachowania powodów, które były bądź wyłączną przyczyną
sprawczą zatarcia wałów kalandra, bądź też występowały w zespole przyczyn, a bez
wystąpienia tych działań lub zaniedbań powodów do zatarcia nie doszłoby.
Zdaniem Sądu II instancji strona pozwana ograniczyła się jedynie do przeds-
tawienia trzech możliwych sytuacji, które mogłyby doprowadzić do zdarzenia, "przy
czym żadna z tych przedstawionych sytuacji nie udowadnia zachowania powodów
będących ogniwem w splocie przyczyn zdarzenia. Samo tylko hipotetyczne założenie,
że musiało wystąpić jakieś zachowanie powodów doprowadzające w konsekwencji do
uszkodzenia kalandra nie jest równoznaczne z udowodnieniem winy. Pozwany powinien
udowodnić konkretne działania bądź zaniechania pracowników, będące przyczyną
zatarcia, bowiem zgodnie z art. 6 KC na nim spoczywał ciężar dowodu".
Pozwany zakład nie przedstawił też dowodów wskazujących, że zacieranie
wałów i brak reakcji powodów trwało około 15 minut, zaprezentował jedynie przypusz-
czenia, że mogło się tak zdarzyć. Komisja powołana przez pozwanego stwierdziła w
swoim protokole, że zarzutu o 15 minutowym braku reakcji powodów nie udało się
potwierdzić. Natomiast z zeznań świadka - mistrza wynika, że niemożliwe jest, aby
powodowie opuścili swe stanowiska na taki czas. Jednym z wniosków komisji było
stwierdzenie, że nie można jednoznacznie ustalić przyczyn uszkodzenia wałów.
Twierdzenie pracodawcy o udowodnieniu winy powodów nie może się zatem ostać.
Sąd Wojewódzki uznał też za nietrafny zarzut sprzeczności ustaleń Sądu
Rejonowego ze zgromadzonym materiałem dowodowym, a wniosek o dopuszczenie
dowodu z opinii biegłego w zakresie budowy maszyn do produkcji folii - za spóźniony
wobec przeprowadzenia w międzyczasie remontu kalandra.
Pozwana Spółka wniosła kasację od omówionego wyroku.
W kasacji zarzucono:
"I. naruszenie prawa materialnego prez błędną jego wykładnię w ten sposób, że
Sąd II instancji bezpodstawnie uznał, iż przepis art. 6 Kodeksu cywilnego nakazuje
>udowodnienie konkretnego działania bądź zaniedbania pracownikowi< podczas, gdy
dla spełnienia tej normy w przedmiotowej sprawie wystarczające jest wskazanie
możliwych przyczyn zatarcia wałów, wykluczenie jakichkolwiek innych przyczyn zatarcia
wałów i udowodnienie, iż odpowiedzialnymi za powstanie każdej z przyczyn zatarcia
wałów byli powodowie.
II. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik
sprawy poprzez niedopuszczenie zgłoszonego przez pozwanego dowodu z opinii
biegłego w zakresie budowy maszyn do produkcji folii w celu stwierdzenia przyczyny
zatarcia wałów kalandra, wpływu powodów na powstanie zatarcia i możliwości przeciw-
działania przez powodów zatarciu - mimo ocenienia przez Sąd, że twierdzenia
pozwanego nie zostały udowodnione przedstawionymi przez niego w toku pos-
tępowania dowodami".
W konkluzji kasacji przedstawiono wniosek o uchylenie wyroku Sądu II i I ins-
tancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wnoszący kasację powinien przytoczyć jej podstawy, czyli skonkretyzować
przedstawione zarzuty poprzez określenie przepisów prawa - materialnego lub pro-
cesowego - które zostały (jego zdaniem) naruszone w zaskarżonym orzeczeniu. Takie
ukształtowanie wymagań, jakim winna odpowiadać kasacja (art. 3933 KPC), jest
powiązane z ustanowieniem tzw. przymusu adwokackiego, czyli obowiązku wnoszenia
kasacji przez profesjonalnych pełnomocników (art. 3932 KPC).
Wskazanie podstaw kasacji umożliwia ocenę przedstawionych zarzutów. Sąd
Najwyższy nie ma możliwości takiej oceny wówczas, gdy kasacja ogranicza się do
polemiki ze stanowiskiem prezentowanym w zaskarżonym orzeczeniu bez wskazania
przepisu, który - zdaniem wnoszącego - został naruszony.
Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do przypisywania wnoszącemu kasację
zamiaru przytoczenia danej podstawy kasacyjnej. Niewskazanie podstawy kasacji nie
jest jej brakiem formalnym, jest brakiem istotnym w takim stopniu, że pozbawia kasację
cech tego środka zaskarżenia. Dlatego nie jest możliwe wzywanie wnoszącego kasację
do uzupełnienia tego rodzaju braku. Nie jest też możliwe merytoryczne rozpoznanie
kasacji dotkniętej takimi brakami.
Kasacja, w której nie wskazano podstaw jest kasacją niedopuszczalną, podle-
gającą odrzuceniu w całości lub w części (jeżeli brak dotyczy części zarzutów).
Sąd Najwyższy zajmował już takie stanowisko np. w postanowieniu z dnia 20
listopada 1996 r., I PKN 22/96 i w wyroku z dnia 5 grudnia 1996 r., I PKN 33/96 (dotąd
nie publikowanych).
W rozpoznawanej sprawie nie wskazano podstaw kasacji w zakresie zarzutu
naruszenia przepisów postępowania, co skutkowało jej odrzucenie w tej części. Nato-
miast w zakresie podstawy kasacyjnej - naruszenia przepisu art. 6 KC, kasacja okazała
się nieuzasadniona. Nie doszło bowiem do naruszenia tego przepisu w zaskarżonym
orzeczeniu.
Strona pozwana rozwiązała umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu
ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych z winy pracowników,
czyli na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP. Na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia
okoliczności uzasadniających taki sposób rozwiązania umowy o pracę. Obowiązek ten
wypływa z art. 6 KC stosowanego odpowiednio na podstawie art. 300 KP. Ciężar
dowodu spoczywający na pracodawcy oznacza w tym przypadku również obowiązek
udowodnienia winy pracowników w postaci zamiaru bezpośredniego, zamiaru
ewentualnego bądź też ciężkiego niedbalstwa. Inne, "lżejsze" postacie winy nie mogą
uzasadniać rozwiązania umowy o pracę w tym trybie, na co wskazuje sformułowanie
art. 52 § 1 KP o "ciężkim" naruszeniu. Nie chodzi tu zatem o jakiekolwiek naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych, lecz o naruszenie kwalifikowane.
Wbrew twierdzeniom kasacji Sąd Wojewódzki prawidłowo ocenił dowody
zaoferowane przez pracodawcę jako nie wykazujące takiej winy pracowników w spo-
wodowaniu szkody, która uzasadniałaby rozwiązanie umów o pracę bez wypowie-
dzenia. Jakiekolwiek hipotetyczne rozważania nie mogą zastąpić udowodnienia zawi-
nionego w omówionym stopniu zachowania lub braku działania pracowników, które
doprowadziły do powstania szkody. Obowiązkiem pracodawcy było wykazanie czego
konkretnie nie zrobili lub co źle zrobili pracownicy ze swojej winy. Takich dowodów
strona pozwana nie przedstawiła, a zatem nie wykonała obowiązku udowodnienia faktu,
z którego wywodziła skutki prawne (art. 6 KC). Zastosowanie i wykładnia tego przepisu
przez Sąd Wojewódzki w zaskarżonym wyroku są prawidłowe i nie budzą zastrzeżeń.
Kasacja podlegała zatem w tej części oddaleniu na podstawie art. 39312 KPC.

========================================