Wyrok z dnia 6 listopada 2001 r.
I PKN 677/00

Szczególna ochrona członków rady pracowniczej przedsiębiorstwa pań-
stwowego przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem oraz nieko-
rzystną zmianą za wypowiedzeniem warunków pracy i płacy (art. 45 ustawy z
dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw pań-
stwowych, Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r.
Nr 171, poz. 1397 ze zm.) dotyczy wyłącznie pracowników przedsiębiorstw pry-
watyzowanych na podstawie działu V tej ustawy (prywatyzacja bezpośrednia).


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2001 r. sprawy z powódz-
twa Anny P. przeciwko Hucie Szkła ,,J." Sp. z o.o. w J. o przywrócenie do pracy i inne
roszczenia, na skutek kasacji powódki i strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 11 kwietnia 2000 r.
[...]

o d d a l i ł kasację powódki; odrzucił kasację strony pozwanej; zniósł między
stronami koszty postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy w Olkuszu wyrokiem z dnia 3 listopada 1999 r., w sprawie z
powództwa Anny P. przeciwko Hucie Szkła ,,J." Sp. z o.o. w J. o przywrócenie do
pracy, uznał za nieważne skierowane do powódki przez pozwaną Hutę Szkła pismo z
dnia 2 czerwca 1999 r. (punkt I wyroku), przywrócił powódkę do pracy na dotychcza-
sowych warunkach w pozwanej Hucie Szkła (punkt II wyroku) oraz zasądził od strony
pozwanej na rzecz powódki koszty procesu (punkt III wyroku).
Pracodawca skierował do powódki pismo z dnia 2 czerwca 1999 r., w którym
(w związku z likwidacją zajmowanego przez nią stanowiska kierownika laboratorium),
z tym dniem przeniósł ją na stanowisko mistrza. Pracodawca nie uzgodnił z powódką
tego, iż od 2 czerwca 1999 r. będzie pracować na innym stanowisku. Powódka nie
zgadzała się na przeniesienie (,,z pismem strony pozwanej"), jednak przystąpiła do
przeprowadzania badań lekarskich, które wykonywała na początku czerwca 1999 r.
W dniu 10 czerwca lekarz orzekł, że nie może ona pracować na stanowisku mistrza.
Od 11 czerwca do 5 lipca 1999 r. powódka przebywała na urlopie wypoczynkowym,
a po powrocie z urlopu 5 lipca 1999 r. otrzymała wypowiedzenie warunków pracy i
płacy ,,zawartych w umowie o pracę z dnia 2 czerwca 1999 r.", w którym to wypowie-
dzeniu pozwana Huta Szkła zaproponowała powódce stanowisko referenta do spraw
inwestycji z zaszeregowaniem według III kategorii.
Zdaniem Sądu Rejonowego pismo strony pozwanej z dnia 2 czerwca 1999 r.
jest nieważne, ponieważ w istotny sposób zmieniono nim powódce warunki pracy, co
powinno nastąpić w drodze ich wypowiedzenia. Dokonana w taki sposób zmiana by-
łaby możliwa, gdyby nowe warunki pracy zostały wcześniej uzgodnione z powódką.
Zdaniem Sądu, za takim wnioskiem przemawia art. 11 KP, który stanowi, że nawią-
zanie stosunku pracy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracowni-
ka. W podobny sposób mogłoby nastąpić przekształcenie stosunku pracy z uwagi na
brak oświadczenia ze strony powódki. Pismo strony pozwanej z dnia 2 czerwca 1999
r. jest więc nieważne.
Przywracając powódkę do pracy na dotychczasowych warunkach Sąd Rejo-
nowy miał na uwadze przewidzianą w art. 45 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o ko-
mercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych ochronę pracowników bę-
dących w dniu wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej członkami rady
pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego, przed rozwiązaniem stosunku pracy za
wypowiedzeniem, jak również przed zmianą warunków pracy i płacy na ich nieko-
rzyść w ciągu jednego roku od dnia wykreślenia przedsiębiorstwa państwowego z
rejestru przedsiębiorców. W dniu wydania zarządzenia o prywatyzacji powódka była
przewodniczącą rady pracowniczej sprywatyzowanego przedsiębiorstwa państwo-
wego Huta Szkła Walcowanego ,,J.", wypowiedzenie zmieniające otrzymała 7 lipca
1999 r., a więc w ciągu jednego roku od dnia wykreślenia przedsiębiorstwa pań-
stwowego z rejestru, co miało miejsce dnia 8 marca 1999 r. Ponadto, chociaż pry-
watyzacja Huty Szkła Walcowanego ,,J.", stosownie do treści art. 64 ust. 1 ustawy z
dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwo-
wych, nastąpiła w trybie przepisów ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych, to w stosunku do powódki ma zastosowanie art. 45
ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych, gdyż art. 64 ust. 1 tej ustawy dotyczy, zdaniem Sądu, tylko i wyłącznie
sposobu przeprowadzania prywatyzacji, a nie dotyczy postępowania z pracownikami.
Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2000 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej zmienił powyż-
szy wyrok Sądu Rejonowego w punkcie II i III w ten sposób, że powództwo oddalił.
Zdaniem Sądu odwoławczego powołanie w akcie likwidacji Huty Szkła Walcowanego
,,J." przepisu art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i pry-
watyzacji przedsiębiorstw państwowych powoduje, że do procesu prywatyzacji poz-
wanej stosowano przepisy ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw. Z dniem 8 marca
1999 r. Huta Szkła Walcowanego ,,J." została wykreślona z rejestru przedsiębiorstw,
a konsekwencją jej likwidacji było rozwiązanie z mocy prawa organów ramowych za-
łogi przedsiębiorstwa. Przepisy ,,umowy" (takie określenie znalazło się w uzasadnie-
niu wyroku, chodzi zapewne o ustawę) o prywatyzacji nie zawierały zasad ochrony
członków organów samorządu załogi i brak jest podstaw do wywiedzenia tej ochrony
z przepisów ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
Sąd odwoławczy uznał natomiast za prawidłowe rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego
zawarte w punkcie I wyroku. Sąd podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż
pismo z dnia 2 czerwca 1999 r. nie mogło wywrzeć zamierzonego skutku, gdyż
zmiana warunków umowy o pracę może nastąpić wyłącznie w drodze ich wypowie-
dzenia lub na zasadzie porozumienia stron, co w przedmiotowej sprawie nie miało
miejsca.
Kasację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 11 kwietnia 2000 r. wniosła powódka Anna P. oraz pozwana
Huta Szkła ,,J." sp. z o.o. Kasacja powódki zarzuca zaskarżonemu wyrokowi naru-
szenie prawa materialnego poprzez zastosowanie przy rozstrzyganiu sprawy ustawy
z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, a niezastoso-
wanie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsię-
biorstw państwowych, w wyniku czego błędnie uznano, że powódka nie jest objęta
ochroną trwałości stosunku pracy przysługującą członkom rady pracowniczej. Po-
wódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w
całości, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpo-
znania.

W uzasadnieniu kasacji powódki podniesiono, że błędnie Sąd Okręgowy za-
kwestionował zastosowanie przez Sąd pierwszej instancji art. 45 ustawy z dnia 30
sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
Ustawa ta była jedynym aktem prawnym regulującym ,,zagadnienie stosunków praw-
nych zachodzących w przekształconych przedsiębiorstwach" w chwili dokonania
przez pracodawcę zmiany stosunków pracy. Natomiast bezzasadne jest twierdzenie
strony pozwanej o dopuszczalności - na podstawie art. 64 tej ustawy - zastosowania
przepisów nieobowiązującej już w chwili dokonania wypowiedzenia ustawy z dnia 13
lipca 1990 r. Na podstawie tego przepisu dopuszczalne jest stosowanie dotychczas
obowiązujących przepisów wyłącznie w zakresie przekształceń własnościowych, a
nie w odniesieniu do zagadnień pracowniczych.
Natomiast strona pozwana wnosząc kasację zaskarżyła powyższy wyrok w
części utrzymującej w mocy punkt I wyroku Sądu Rejonowego w Olkuszu, zarzucając
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
przepisu art. 58 § 1 KC oraz art. 82-88 KC w związku z art. 300 KP poprzez przyję-
cie, że istnieją przesłanki do uchylenia się od skutków oświadczenia oraz zastoso-
wanie konstrukcji bezwzględnej nieważności oświadczenia stron z dnia 2 czerwca
1999 r. Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w części określonej w
punkcie I wyroku Sądu Rejonowego.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja strony pozwanej podlegała odrzuceniu. Strona pozwana zaskarżyła w
całości orzeczenie Sądu Rejonowego. W wyniku rozpoznania jej apelacji Sąd drugiej
instancji zmienił zaskarżony wyrok tylko w punktach II i III, tzn. w zakresie orzeczenia
o przywróceniu do pracy i o kosztach postępowania. W treści orzeczenia brak jest
odniesienia się do punktu I. Z uzasadnienia wyroku wynika, że ten fragment rozstrzy-
gnięcia pierwszoinstancyjnego został zaaprobowany przez Sąd odwoławczy, nie
znalazło to jednakże odzwierciedlenia w treści wyroku. Ponieważ wyrok Sądu Okrę-
gowego nie zawiera orzeczenia o oddaleniu apelacji strony pozwanej w żadnym za-
kresie, nie ma dla tej strony substratu zaskarżenia kasacją. Z tego względu kasacja
strony pozwanej, jako niedopuszczalna, musiała zostać odrzucona (art. 3938 § 1 w
związku z art. 3935 KPC), niezależnie od oceny zakwestionowanej w niej aprobaty
Sądu drugiej instancji dla rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w przedmiocie ,,pisma" z
2 czerwca 1999 r.

Dopuszczalność kasacji powódki budzi wątpliwości z innego względu. Sfor-
mułowany w jej petitum zarzut naruszenia prawa materialnego został odniesiony do
całych aktów prawnych - ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsię-
biorstw państwowych i ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywaty-
zacji przedsiębiorstw państwowych (bez podania ich adresów publikacyjnych). Takie
sformułowanie zarzutów nie spełnia wymagania konstrukcyjnego kasacji z art. 3933
KPC, nie jest przytoczeniem jej podstaw. Wnoszący kasację dla sprostania temu
wymaganiu powinien wskazać przepis (przepisy) prawa, do których odnosi swe za-
rzuty. Ponieważ jednak w uzasadnieniu kasacji znalazła się polemika z poglądem
wyrażonym w zaskarżonym orzeczeniu co do możliwości zastosowania w rozpozna-
wanej sprawie art. 45 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyza-
cji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze zm.) oraz własny pogląd
strony powodowej na rozumienie art. 64 tej ustawy, Sąd Najwyższy uznał za dopusz-
czalne rozpoznanie kasacji, przyjmując jako jej granice zarzuty naruszenia art. 45
przez jego niezastosowanie oraz błędnej wykładni art. 64. Zasadniczym problemem
dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy było to, czy powódka podlegała szczegól-
nej ochronie przed zmianą na niekorzyść warunków pracy i płacy jako przewodniczą-
ca prezydium rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego.

Prywatyzacja tego przedsiębiorstwa nastąpiła w drodze jego likwidacji na pod-
stawie art. 37 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsię-
biorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298 ze zm.) i oddania go na czas oznaczony
do odpłatnego korzystania spółce, co wynika z zarządzenia nr 231/98 Wojewody K. i
nie jest sporne. Było to dopuszczalne, mimo nieobowiązywania już tej ustawy, gdyż
tak stanowił art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji. W
przepisie tym jest mowa o stosowaniu przepisów dotychczasowych do spraw
wszczętych na podstawie przepisów rozdziału 4 ustawy o prywatyzacji, a więc do
prywatyzacji w drodze likwidacji. Nie mógł mieć zatem zastosowania do powódki
przepis art. 45 ustawy o komercjalizacji, w którym uregulowano zakaz rozwiązania
stosunku pracy za wypowiedzeniem i zmiany warunków pracy i płacy na niekorzyść
do pracowników, którzy w dniu wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej
byli członkami rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego sprywatyzowanego
na zasadach określonych przepisami działu V (prywatyzacja bezpośrednia) ustawy z
dnia 30 sierpnia 1996 r.

Wykładnia tego przepisu - w zakresie podmiotów będących jego adresatami -
nie budzi wątpliwości wobec jednoznacznego jego brzmienia. Nie ma on zastosowa-
nia w stosunku do członków rad pracowniczych przedsiębiorstw państwowych pry-
watyzowanych w inny sposób, na innej podstawie, niż określona w przepisach działu
V ustawy o komercjalizacji. Przedsiębiorstwo państwowe Huta Szkła Walcowanego
,,J." nie było prywatyzowane na podstawie działu V ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r.
Sytuację powódki, której pracodawca był prywatyzowany na podstawie innych prze-
pisów - ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, regulował art. 6 ustawy
z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego
(Dz.U. Nr 24, poz. 123 ze zm.) oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.). Zakres szczególnej ochrony członka rady pracowniczej obejmował
względny zakaz wypowiadania i rozwiązywania (nie dotyczył rozwiązania bez wypo-
wiedzenia) stosunku pracy w czasie trwania kadencji i w ciągu roku po jej upływie
oraz zmianę na niekorzyść w tym czasie warunków pracy i płacy. Z mocy art. 6 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., jeżeli z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 tej
ustawy nie jest możliwe dalsze zatrudnianie na dotychczasowych stanowiskach
pracy, między innymi, członków rady pracowniczej, pracodawca może wypowiedzieć
dotychczasowe warunki pracy i płacy, z obowiązkiem zapłaty dodatku wyrów-
nawczego do końca okresu ochronnego w razie obniżenia wynagrodzenia.

W świetle tych rozważań należało uznać, że kasacja jako pozbawiona uspra-
wiedliwionych podstaw podlega oddaleniu (art. 39312 KPC), mimo że uzasadnienie
zaskarżonego wyroku nie spełnia wymagań określonych w art. 328 § 2 KPC w
związku z art. 391 KPC.
========================================