Wyrok z dnia 11 maja 1999 r.
I PKN 658/98

Zgodnie z art. 36 dekretu z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjona-
riuszy pożarnictwa (Dz.U. Nr 50, poz. 321 ze zm.) droga sądowa była wyłączona
tylko co do decyzji w sprawach nawiązania i zmiany stosunku służbowego oraz
zwolnienia ze służby.


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 maja 1999 r. sprawy z powództwa
Jana R. przeciwko Ministerstwu Gospodarki w W. o ustalenie i odszkodowanie, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 11 maja 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 11 maja 1998 r. oddalił apelację powoda Jana R. od wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy dla Warszawy-Pragi z dnia 5 grudnia 1996 r. [...], oddalającego
powództwo o wydanie świadectwa pracy potwierdzającego okres pozostawania w
dyspozycji operacyjnej Głównego Inspektora Ochrony Przeciwpożarowej Wspólnoty
Energetyka i Węgiel Brunatny w okresie od 31 stycznia 1988 r. do 2 czerwca 1991 r.
oraz o zasądzenie odszkodowania z tytułu niewypłaconego w tym okresie wynag-
rodzenia wraz z ustawowymi odsetkami. W sprawie tej ustalono, że powód był zat-
rudniony w [...] Przedsiębiorstwie Budownictwa Węglowego w G. od 1 grudnia 1987
r. do 31 stycznia 1988 r. jako starszy instruktor. Następnie został przekazany do dys-
pozycji Głównego Inspektora Ochrony Przeciwpożarowej Wspólnoty Energetyka i
Węgiel Brunatny w celu podjęcia pracy w Zakładzie Energetycznym w G. Do podję-
cia tego zatrudnienia nie doszło. W tym czasie ,,aż do 30.09.1990 r." powód pracował
na 1/2 etatu na stanowisku cywilnym specjalisty technicznego ds. przeciwpożaro-
wych w Biurze Projektów Przemysłu Hutniczego ,,B." w G. Nie łączył go nigdy stosu-
nek pracy ze Wspólnotą Energetyka i Węgiel Brunatny. Dopiero od 3 kwietnia 1991 r.
podjął zatrudnienie jako starszy inspektor w Komendzie Rejonowej Państwowej
Straży Pożarnej w G.
Powód zgłaszał roszczenie o ustalenie ciągłości służby, które zostało odrzu-
cone postanowieniem z dnia 9 listopada 1994 r. przez Sąd Rejonowy w Gliwicach z
powodu niedopuszczalności drogi sądowej. Również Naczelny Sąd Administracyjny
w Warszawie postanowieniem z dnia 20 lutego 1995 r. odrzucił jego skargę o naka-
zanie Ministrowi Przemysłu i Handlu zaliczenia mu spornego okresu do okresu
służby w jednostkach pożarnictwa. Na tle takich ustaleń Sąd drugiej instancji przyjął,
że powoda nie łączył stosunek pracy ze Wspólnotą Energetyka i Węgiel Brunatny,
ani z jej następcą prawnym pozwanym Ministerstwem Gospodarki w W. Sąd ten
uznał, że roszczenie odszkodowawcze powoda ma charakter cywilny, a po stronie
pozwanej nie wystąpił element winy, jako przesłanka odpowiedzialności cywilnej. W
szczególności powodowi nikt nie obiecywał zatrudnienia w okresie pozostawania w
dyspozycji Głównego Inspektora Ochrony Przeciwpożarowej Wspólnoty Energetyka i
Węgiel Brunatny. Jego pracodawcą miał być Zakład Energetyczny w G., w którym
nie uzyskał zatrudnienia z braku etatów. Sąd Wojewódzki przyjął, że roszczenie
odszkodowawcze powoda w istocie rzeczy jest roszczeniem dotyczącym konsek-
wencji przeniesienia mianowanego funkcjonariusza pożarnictwa, a sprawy z zakresu
służby są wyłączone spod kognicji sądu pracy.
Kasacja powoda została skierowana przeciwko części wyroku ,,oddalającej
apelację w kwestii nieuwzględnienia żądania powoda zasądzenia odszkodowania w
wysokości 120.000 zł z tytułu niewypłacania mu wynagrodzenia za pracę przez okres
40 miesięcy". Skarżący podniósł zarzuty naruszenia prawa materialnego - przez
błędną wykładnię art. 28, 32 i 36 dekretu z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjo-
nariuszy pożarnictwa (Dz.U. Nr 50, poz. 321 ze zm.) oraz § 2 zarządzenia Ministra
Spraw Wewnętrznych z dnia 4 marca 1975 r. w sprawie zasad pełnienia służby, co
doprowadziło do wadliwego ustalenia, że powoda nie łączył stosunek pracy z po-
przednikiem prawnym strony pozwanej. Nadto zarzucił naruszenie przepisów postę-
powania - art. 5, 316 § 1, 233 § 1, 477 KPC oraz art. 242 KP, co prowadziło do sze-
regu istotnych uchybień proceduralnych i do błędnego przyjęcia, że roszczenie po-
woda ma charakter cywilnoprawny. Zdaniem skarżącego, w spornym okresie z po-
wodem nie rozwiązano stosunku służbowego funkcjonariusza pożarnictwa, stąd jego
pozostawanie w dyspozycji było pełnieniem służby pożarniczej. Ponieważ dopiero w
1996 r. powód dowiedział się, że sporny okres nie został mu zaliczony do uprawnień
emerytalnych, to obowiązujący wówczas art. 292 § 1 KP pozwalał sądowi pracy na
nieuwzględnienie okresu przedawnienia, skoro powód wielokrotnie zabiegał w ko-
mendach straży pożarnych o uwzględnienie mu tego okresu jako służby pożarniczej.
Żądanie wynagrodzenia za okres pozostawania w służbie miało otwartą drogę sądo-
wą przed sądem pracy na podstawie art. 36 dekretu o służbie funkcjonariuszy pożar-
nictwa.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zgodnie z treścią art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w grani-
cach kasacji, która została skierowana przeciwko zaskarżonemu wyrokowi w części
oddalającej apelację w kwestii nieuwzględnienia powództwa o zasądzenie ,,odszko-
dowania" z tytułu niewypłacenia powodowi wynagrodzenia za pracę za okres 40 mie-
sięcy.
Wstępnie należało sygnalizować brak podstaw do formułowania roszczeń
odszkodowawczych ze stosunku służbowego powoda, któremu nie wyrządzono
szkody, ale któremu nie wypłacano uposażenia z tytułu pozostawania w stosunku
służbowym funkcjonariusza pożarnictwa, jaki - jego zdaniem - nie został rozwiązany
zgodnie z przepisami obowiązującego w spornym okresie dekretu z dnia 27 grudnia
1974 r. o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa (Dz.U. Nr 50, poz. 321 ze zm., powo-
ływanego dalej jako pragmatyka pożarnicza). W konsekwencji powód miał roszcze-
nia o comiesięczne uposażenia za okres pozostawania w stosunku służbowym, któ-
rych mógł dochodzić przed upływem 3 letniego okresu ich przedawnienia (art. 291 §
1 KP w związku z art. 48 pragmatyki pożarniczej).
Skarżący prawidłowo argumentował, że zgodnie z treścią art. 36 tej pragmaty-
ki droga sądowa dla funkcjonariuszy pożarnictwa była wyłączona tylko co do zam-
kniętego katalogu decyzji służbowych w sprawach nawiązania, zmian stosunku
służbowego lub zwolnienia ze służby. W pozostałych sprawach ze stosunku służbo-
wego funkcjonariuszom pożarnictwa przysługiwała droga sądowa - wobec norma-
tywnego nakazu stosowania przepisów Kodeksu pracy w sprawach nie uregulowa-
nych dekretem (art. 48 pragmatyki pożarniczej). Właśnie dyrektywa bezpośredniego
stosowania przepisów Kodeksu pracy do uposażeń służbowych powodowała, iż po-
wód mógł ich dochodzić za okres nieprzedawniony.
Natomiast jego przedawnione roszczenia uposażeniowe nie mogły być
uwzględnione. Wobec złożenia pozwu o zapłatę tych świadczeń dopiero w dniu 19
czerwca 1996 r. nie było żadnych podstaw prawnych do nieuwzględnienia upływu
okresów przedawnienia tych roszczeń za okres od 31 stycznia 1988 r. do 2 czerwca
1991 r., albowiem opóźnienie w ich dochodzeniu było nadmierne, a powód nie wyka-
zał wyjątkowych okoliczności, które mogły je usprawiedliwić (art. 292 § 2 KP w
brzmieniu obowiązującym w spornym okresie).
Przeciwnie, powód na drodze sądowej domagał się zaliczenia spornego
okresu do okresu służby pożarniczej dopiero dla celów emerytalnych. W tym celu
złożył pozew o ustalenie, który został odrzucony prawomocnym postanowieniem
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Gliwicach z dnia 9 listopada 1994 r. [...]. Natomiast
jego skarga o nakazanie Ministerstwu Przemysłu i Handlu zaliczenia przerwy w peł-
nieniu służby do ,,okresu służby w sprawach zaopatrzenia emerytalnego, nagród ju-
bileuszowych i dodatku za lata służby" została prawomocnie odrzucona postano-
wieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 1995 r.
[...]. Równocześnie z akt sprawy nie wynika, czy Jan R. domagał się uwzględnienia
spornego okresu do stażu emerytalnego i wysokości należnych mu świadczeń z
zaopatrzenia społecznego funkcjonariuszy pożarnictwa przed właściwym organem
rentowym i czy uzyskał stosowną decyzję emerytalną, która mogłaby podlegać we-
ryfikacji przed właściwym sądem ubezpieczeń społecznych.
Z uwagi na granice kasacji, które wyznaczyły wyżej wskazane zarzuty kasacji,
ograniczone do bezpodstawnego kwestionowania prawidłowości przyjęcia przez
sądy meriti upływu okresu przedawnienia dochodzonych roszczeń o wypłatę uposa-
żeń służbowych, Sąd Najwyższy jedynie incydentalnie sygnalizuje kwestyjność sta-
nowiska o rozwiązaniu stosunku służbowego funkcjonariusza pożarnictwa w drodze
przeniesienia służbowego i przekazania do dyspozycji poprzednika prawnego strony
pozwanej, skoro z istoty rzeczy przeniesienie służbowe prowadzi do zmiany, a nie do
rozwiązania stosunku służbowego funkcjonariusza pożarnictwa. Dokonana sygnali-
zacja nie może być potraktowana jako sugestia o możliwości zaliczenia spornego
okresu do stażu i wysokości uprawnień emerytalnych powoda, ponieważ rozważenie
tej skomplikowanej kwestii należy do innej drogi sądowej.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312 KPC.
========================================