Wyrok z dnia 23 listopada 2001 r.
I PKN 657/00

Odmowa ponownego zatrudnienia pracownika (art. 48 § 1 KP) nie jest
równoznaczna z wygaśnięciem stosunku pracy.


Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (spra-
wozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2001 r. sprawy z po-
wództwa Bożeny F. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowemu ,,C." -
Krystyna K. i Eugeniusz K. w J.L. o zobowiązanie pracodawców do udzielenia urlopu
wychowawczego, na skutek kasacji pozwanej Krystyny K. od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu z dnia 20 marca 2000
r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu wyro-
kiem z dnia 29 marca 2000 r. odrzucił apelację pozwanego Eugeniusza K. oraz od-
dalił apelację pozwanej Krystyny K. do wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Ja-
nowie Lubelskim z dnia 30 grudnia 1999 r., zobowiązującego pozwanych prowadzą-
cych Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ,,C." w J.L. do złożenia oświadczenia
woli o udzieleniu powódce Bożenie F. urlopu wychowawczego w okresie od dnia 1
grudnia 1999 r. do dnia 30 listopada 2002 r. W sprawie tej ustalono, że powódka była
zatrudniona u pozwanych od dnia 1 grudnia 1997 r. na stanowisku szwaczki. Od dnia
10 stycznia 1999 r. do dnia 1 maja 1999 r. powódka korzystała z urlopu macierzyń-
skiego, po którym zamierzała korzystać z urlopu wychowawczego, jednakże praco-
dawca zwolnił ja dyscyplinarnie z pracy z dniem 5 maja 1999 r. Następnie po przy-
wróceniu powódki do pracy wyrokiem Sądu Rejonowego w Janowie Lubelskim z dnia
30 czerwca 1999 r., pismem z dnia 14 października 1999 r., powódka zwróciła się do
pozwanych o udzielenie jej urlopu wychowawczego, jednakże spotkała się z odmo-
wą, gdyż pozwani twierdzili, że łączący strony stosunek pracy wygasł z dniem 6 paź-
dziernika 1999 r. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 września 1999 r. oddalił apela-
cję pozwanych od wyroku Sądu Pracy z dnia 30 czerwca 1999 r., który przywrócił
powódkę do pracy na poprzednich warunkach i zasądził na jej rzecz wynagrodzenie
za okres pozostawania bez pracy w kwocie 650 zł, a ponadto oddalił jako przed-
wczesne roszczenie o udzielenie jej urlopu wychowawczego. Pełnomocnik pozwa-
nych wniósł zapowiedź kasacji tego wyroku Sądu Okręgowego, której jednak nie
wywiódł w terminie, który upłynął w dniu 27 listopada 1999 r. Odpowiadając na wnio-
sek powódki z dnia 14 października 1999 r. o udzielenie jej urlopu wychowawczego
na okres trzech lat, pozwani pismem z dnia 21 października poinformowali ją, że
wniosek ten nie może być rozpoznany, gdyż stosunek pracy wygasł z dniem 6 paź-
dziernika 1999 r. Powódka w okresie od 4 maja 1999 r. do 30 października 1999 r.
przebywała na nieprzerwanym zwolnieniu lekarskim. Pierwsze zwolnienie ( z maja
1999 r.) powódka przesłała na adres pozwanych, którzy zwrócili je, twierdząc, że
powódka nie jest ich pracownikiem, w konsekwencji to i następne zaświadczenia o
niezdolności do pracy powódka przesyłała do organu ubezpieczeń społecznych.
Na podstawie takich ustaleń Sąd pierwszej instancji przyjął, iż wyrok przywra-
cający powódkę do pracy u pozwanych uprawomocnił się w dniu 28 listopada 1999 r.
W tym samym dniu powódka złożyła w Sądzie Pracy pozew o udzielenie jej urlopu
wychowawczego. W ocenie Sądu pierwszej instancji, 7-dniowy termin do zgłoszenia
gotowości niezwłocznego podjęcia pracy z art. 48 § 1 KP biegnie od daty uprawo-
mocnienia się wyroku przywracającego do pracy, a pracodawca nie ma prawa od-
mowy zatrudnienia, jeżeli uchybienie tego terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych
od pracownika. Termin ten upływał powódce w dniu 4 grudnia 1999 r. Ponadto, w
ocenie tego Sądu, pozwani doskonale zdawali sobie sprawę z zamiaru skorzystania
przez powódkę z urlopu wychowawczego, która występowała o ten urlop już w maju
1999 r., a ich działania w postaci odmowy udzielenia jej tego urlopu były nielegalne.
Rozpoznając apelację pozwanej Krystyny K., Sąd drugiej instancji wskazał, że
wyrok Sądu drugiej instancji o przywróceniu pracownika do pracy (bądź oddalający
apelację pracodawcy od takiego wyroku Sądu pierwszej instancji) podlega natych-
miastowemu wykonaniu (art. 388 § 1 KPC). W rozpoznawanej sprawie oznaczało to,
że 7-dniowy termin zgłoszenia przez powódkę gotowości do pracy, o którym mowa w
art. 48 § 1 KP, biegł od daty wydania wyroku Sądu drugiej instancji. Odmienne sta-
nowisko od zajętego przez Sąd Rejonowy, który uznał, że termin ten biegnie od daty
uprawomocnienia się wyroku sądu drugiej instancji, nie powodowało jednak wadliwo-
ści wyroku tego Sądu. Sąd Okręgowy uznał, że zgłoszenie gotowości niezwłocznego
podjęcia pracy w terminie określonym w art. 48 § 1 KP nie wymaga szczególnej
formy, a zatem może nastąpić przez każde zachowanie się pracownika, które obja-
wia taką wolę wobec pracodawcy (art. 60 KC w związku z art. 300 KP). Powódka
niezmiennie przejawiała wolę skorzystania z uprawnień do urlopu wychowawczego,
a także zamiar odzyskania zatrudnienia w wyniku orzeczenia przywracającego ją do
pracy oraz uzyskania prawa do przysługującego jej urlopu. Tych zamiarów nie mógł
zniweczyć fakt korzystania ze zwolnienia lekarskiego w okresie od 4 maja do 31
października 1999 r., skoro przez stan gotowości do pracy rozumie się nie tylko fak-
tyczną, ale także prawną gotowość przystąpienia pracownika do pracy. Oznacza to,
że pracownik, który w dacie upływu 7-dniowego terminu, o którym mowa w art. 48 §
1 KP, jest niezdolny do pracy wskutek choroby, albo nie może jej wykonywać z po-
wodu innych usprawiedliwionych przyczyn, może w inny sposób przejawić wolę kon-
tynuowania stosunku pracy. Powódka przejawiła taką wolę, natomiast trzykrotna od-
mowa udzielenia jej urlopu wychowawczego była nielegalna.
W kasacji pozwanej Krystyny K., jej pełnomocnik podniósł zarzut naruszenia
przepisów prawa materialnego - art. 48 i 63 KP - przez przyjęcie ,,dopuszczalności"
złożenia przez pozwaną oświadczenia udzielającego powódce Bożenie F. urlopu wy-
chowawczego od dnia 1 grudnia 1999 r. w sytuacji, gdy zakład pracy ,,w związku z
zaistniałymi przesłankami wynikającymi z art. 48 k.p. skutecznie zawiadomił powód-
kę o wygaśnięciu stosunku pracy z dniem 6 października 1999 r., która w związku z
zaistnieniem tego stanu nie skorzystała ponownie z uprawnień wynikających z art. 56
i n. k.p.", a także zarzut naruszenia art. 378 § 1 KPC - przez nieustosunkowanie się
do zarzutu apelacji o wygaśnięciu stosunku pracy wobec nieprzeprowadzenia kon-
troli apelacyjnej w zakresie tego zarzutu. Na tych podstawach skarżąca domagała się
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do po-
nownego rozpoznania. W ocenie autora kasacji zaskarżony wyrok ,,nie jest wykona-
lny", skoro powódka po stwierdzonym wygaśnięciu stosunku pracy z dniem 6 paź-
dziernika 1999 r. nie wystąpiła z roszczeniem o przywrócenie do pracy, dlatego
przedwczesne było orzekanie o prawie powódki do urlopu wychowawczego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, które wytyczają wskazane w niej podstawy i uzasadnienie zarzutów kasacji. W
pierwszej kolejności Sąd Najwyższy uznał za bezzasadny zarzut naruszenia przepisu
art. 378 § 1 KPC, który stanowi, iż sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w grani-
cach wniosków apelacji, nie wspominając o kasacyjnych zarzutach i ich uzasadnie-
niu. Tymczasem przepisy prawa procesowego nakazują odróżnianie wniosków ape-
lacji, którymi są wniosek o uchylenie lub zmianę wyroku w całości lub w określonej
części, od zarzutów apelacji i ich uzasadnienia, skoro takie składniki apelacji wyraź-
nie wyodrębnia art. 368 KPC. Natomiast skarżący bezzasadnie używa tych pojęć
zamiennie, domagając się bezpodstawnie kasacyjnej kontroli nieustosunkowania się
Sądu drugiej instancji do ,,zarzutu apelacji" o wygaśnięciu stosunku pracy.
Ponadto twierdzenie skarżącego o wygaśnięciu stosunku pracy na podstawie
art. 48 KP związku z art. 63 KP jest oczywiście bezzasadne, albowiem w razie niedo-
chowania 7-dniowego terminu zgłoszenia gotowości niezwłocznego podjęcia pracy z
przyczyn dotyczących pracownika przywróconego do pracy, nie następuje wygaśnię-
cie stosunku pracy w trybie art. 63 KP, ale pracodawca może skorzystać z prawa do
odmowy ponownego zatrudnienia pracownika na podstawie art. 48 §1 KP. Skorzy-
stanie przez pracodawcę z takiego prawa nie prowadzi zatem do wygaśnięcia sto-
sunku pracy, ale do usprawiedliwionej odmowy ponownego zatrudnienia pracownika
na podstawie podlegającego wykonaniu w trybie art. 388 § 1 KPC wyroku sądu dru-
giej instancji. Prowadzi to do wniosku, że zależne od pracownika (zawinione) uchy-
bienie 7-dniowemu terminowi zgłoszenia gotowości do pracy, który biegnie od przy-
wrócenia pracownika do pracy na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu pierw-
szej instancji bądź na podstawie natychmiast wykonalnego wyroku sądu drugiej in-
stancji (art. 48 § 1 KP w związku z art. 388 § 1 KPC), umożliwia pracodawcy odmo-
wę ponownego zatrudnienia pracownika, tj. odmowę reaktywowania stosunku pracy.
Takie zachowanie się pracodawcy nie stanowi natomiast o wygaśnięciu stosunku
pracy, albowiem żaden z przepisów Kodeksu pracy nie określa takiego przypadku
jako wygaśnięcia umowy o pracę w rozumieniu art. 63 KP. Równocześnie pracownik
może podważać decyzję pracodawcy o odmowie ponownego zatrudnienia w ramach
roszczeń z reaktywowanego stosunku pracy - wykazując, że przekroczenie terminu z
art. 48 § 1 KP nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych. Oznacza to przede
wszystkim, iż materialnoprawne podłoże oceny zachowań się stron stosunku pracy
stanowią zawsze dyspozycje art. 48 § 1 KP, a nie - jak bezpodstawnie twierdził skar-
żący w kasacji - przepisy art. 63 KP oraz art. 56 i następnych KP w związku z art. 67
KP, stosowane do roszczeń z tytułu naruszenia przepisów o wygaśnięciu umowy o
pracę w przypadkach określonych w Kodeksie pracy lub w przepisach szczególnych
(art. 63 KP).
Ponadto brak w kasacji skutecznych zarzutów naruszenia przepisów prawa
procesowego prowadził do związania Sądu Najwyższego ustaleniami zawartymi w
zaskarżonym wyroku (por. wyrok z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 58/97, OSNAPiUS
1997 nr 22, poz. 436), dotyczącymi w szczególności przyjęcia, że zachowania po-
wódki, która od kwietnia 1999 r. konsekwentnie zmierzała do uzyskania prawa do
urlopu wychowawczego, mogły świadczyć o jej gotowości niezwłocznego podjęcia
pracy w ramach reaktywowanego stosunku pracy w celu skorzystania z przysługują-
cych jej uprawnień urlopowych, a działania pozwanego pracodawcy były nakierowa-
ne wyłącznie na odmowę udzielenia jej urlopu wychowawczego poprzez bezprawne
rozwiązanie z nią stosunku pracy w trybie art. 52 KP, a następnie bezprawną odmo-
wę ponownego jej zatrudnienia. W uzasadnieniu kasacji skarżący nie podważył ta-
kich miarodajnych ustaleń, poprzestając na twierdzeniu o ,,dowolności" ustalenia
stanu gotowości podjęcia pracy przez powódkę i to wyłącznie w kontekście oczywi-
ście bezpodstawnego twierdzenia o wygaśnięciu jej stosunku pracy na podstawie art.
48 i 63 KP.
Stanowisko Sądu drugiej instancji należy wszakże uzupełnić wskazaniem, że
niezdolność do pracy wskutek choroby powódki stanowiła usprawiedliwienie braku
faktycznej gotowości podjęcia pracy także dlatego, że korzystanie ze zwolnienia le-
karskiego od pracy zwalnia z obowiązku jej świadczenia. Należało też precyzyjnie
ocenić dzień 14 października 1999 r., w którym powódka zwróciła się z kolejnym
wnioskiem o udzielenie jej urlopu wychowawczego. Pozwany pracodawca odpowie-
dział na ten wniosek negatywnie w dniu 21 października 1999 r., bezpodstawnie
utrzymując, że stosunek pracy z powódką wygasł w dniu 6 października 1999 r., tj. w
siódmym dniu terminu, o którym mowa w art. 48 § 1 KP. Tymczasem, jak wyżej wy-
kazano, nie ma podstaw do stwierdzenia wygaśnięcia stosunku pracy w trybie art. 48
§ 1 KP, niezależnie od tego, iż w dniu 6 października 1999 r. stosunek pracy z po-
wódką jeszcze nie istniał (nie reaktywował się), a przeto nie mógł wygasnąć. Tym-
czasem powódka, występując w dniu 14 października 1999 r. z kolejnym wnioskiem
o udzielenie jej urlopu wychowawczego, zgłosiła tym samym gotowość podjęcia
pracy na podstawie natychmiast wykonalnego orzeczenia Sądu drugiej instancji z
dnia 29 września 1999 r. (art. 388 § 1 KPC), tyle że uczyniła to z uchybieniem 7
dniowego terminu z art. 48 § 1 KP, przy czym nastąpiło to z przyczyn od niej nieza-
leżnych, skoro w okresie od 4 maja do 30 października 1999 r. przebywała na nie-
przerwanym zwolnieniu lekarskim, a pozwany pracodawca odmawiał przyjmowania
od niej zaświadczeń lekarskich o niezdolności do pracy. Istniały zatem przesłanki do
przyjęcia, że stosunek pracy powódki reaktywował się, gdyż spóźnione zgłoszenie
gotowości podjęcia pracy nastąpiło z przyczyn od niej niezależnych w dniu 14 paź-
dziernika 1999 r, a zatem przysługiwało jej prawo do urlopu wychowawczego z reak-
tywowanego w tej dacie stosunku pracy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312 KPC.
========================================