Wyrok SN - I PKN 645/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 645/98
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2000/11/420
Monitor Prawniczy 2000/7/447
Data wydania:1999-04-07

Wyrok z dnia 7 kwietnia 1999 r.
I PKN 645/98


Naruszeniem art. 30 § 4 KP jest brak wskazania przyczyny wypowiedze-
nia umowy o pracę, ujęcie jej w sposób zbyt ogólnikowy, a także podanie innej
przyczyny niż uzasadniająca rozwiązanie umowy o pracę, a więc wskazanie
przyczyny "nierzeczywistej".


Przewodniczący: SSN Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Maria Mańkowska, Zbigniew Myszka.


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Henryka O. przeciwko Fermie Niosek ,,B.-C." w B. o przywrócenie do pracy, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 3 września 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację

U z a s a d n i e n i e

W imieniu pozwanej Fermy Niosek ,,B.-C." - Przedsiębiorstwa Państwowego w
B. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 3 września 1998 r. [...], którym Sąd ten oddalił
jej apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Łodzi z dnia 8 kwietnia 1998
r. [...].
W pozwie skierowanym przeciwko Fermie Niosek ,,B.-C." Przedsiębiorstwu
Państwowemu w B. Henryk O. początkowo domagał się uznania za bezskuteczne
wypowiedzenia umowy o pracę, a następnie (na rozprawie) wystąpił o przywrócenie
go do pracy i zasądzenie jednomiesięcznego wynagrodzenia w kwocie 1.694,75 zł za
okres pozostawania bez pracy. Powód podjął pracę w pozwanym przedsiębiorstwie
w dniu 17 grudnia 1990 r., ostatnio pracował jako kierownik Wydziału Niosek, kieru-
jąc zespołem około 50 osób. W dniu 31 grudnia 1996 r. około godz. 1600 powód
opuszczając zakład niechcący potrącił w portierni kierownika wydziału technicznego
Dariusza B., który trzymał wytłaczankę z 30 sztukami jaj zakupionymi w zakładowym
kiosku. Dariusz B. wypuścił wytłaczankę z rąk i stłukło się 9 sztuk jaj. Obaj kierownicy
spieszyli się do zakładowego samochodu. Kiosk w przedsiębiorstwie był już nieczyn-
ny, zaś następny dzień był dniem świątecznym. W tych okolicznościach powód za-
dzwonił z portierni do sektora III i polecił brygadzistce Zdzisławie L. dostarczyć do
portierni pełną wytłaczanką, zawierającą 30 sztuk jaj. Brygadzistka wykonała polece-
nie, wówczas powód zwrócił jej uszkodzoną wytłaczankę informując, że jaja te mogą
być przeznaczone ,,na wybicie". Brygadzistka udała się z niekompletną wytłaczanką
do zakładu, a powód i Dariusz B. z wytłaczanką z kompletem jaj, wsiedli do samo-
chodu i odjechali. Po nowym roku powód w swoim gabinecie (w przypadkowej obec-
ności Dariusza B.) poinformował o zdarzeniu z zamianą wytłaczanek swojego bez-
pośredniego przełożonego Mariusza K., który stwierdził, że nic takiego się nie stało,
,,nie było mowy" o zwrocie pieniędzy za stłuczone jaja, których wartość wynosiła 2,25
zł. W styczniu 1997 r. powód udał się na zaległy urlop wypoczynkowy. Po powrocie,
w połowie lutego został przez prezesa zarządu Jerzego S. poinformowany, że w
związku ze zdarzeniem w dniu 31 grudnia 1996 r. będzie zwolniony z pracy. Powód
bardzo zdenerwował się rozmową z prezesem, jego decyzja wywołała u niego szok,
źle się poczuł i udał się do lekarza. W związku z chorobą serca przebywał na zwol-
nieniu lekarskim do lipca 1997 r. Po powrocie do pracy w dniu 28 lipca 1997 r. otrzy-
mał na piśmie wypowiedzenie umowy o pracę z powodu ,,utraty zdolności kierowania
Wydziałem Niosek wskutek zdarzenia, które miało miejsce w dniu 31 grudnia 1996 r.,
kiedy to wykorzystując swoje stanowisko polecił brygadzistce sektora III p. Zdzisławie
L. dostarczyć sobie wytłaczankę jaj, którą wywiózł z zakładu jako nigdzie nie zaewi-
dencjonowaną. Jest to przywłaszczenie mienia zakładowego". W styczniu 1997 r.
pracownik zakładu Sławomir F. nie dopełnił obowiązku zapięcia siatki, w wyniku
czego uległo potłuczeniu około 500 sztuk jaj. Od niego w dniu 18 stycznia 1997 r.
prezes zarządu przedsiębiorstwa dowiedział się o zamianie wytłaczanek przez po-
woda. Pracownik ten został ukarany karą porządkową. Powód był ceniony przez
swoich współpracowników za fachowość, pod jego kierownictwem nastąpiło polep-
szenie kontroli stanu jaj. Była też grupa podwładnych niezadowolonych z pracy po-
woda, którzy mieli pretensje np. o zły rozdział premii, małe starania o podwyżki.
Ustalając taki stan faktyczny sprawy Sąd Pracy uznał, że przyczyna wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę nie była rzeczywista i skutkiem tego na podstawie art. 45
KP przywrócił go do pracy u strony pozwanej na dotychczasowych warunkach.
Rozpoznając apelację strony pozwanej Sąd drugiej instancji w szczególności
stwierdził, że słusznie apelujący podnosi, iż pracownik na stanowisku kierowniczym
powinien być surowiej oceniany aniżeli pracownik szeregowy. Jest to zasada pow-
szechnie wyrażana i przestrzegana. Jednym z jej aspektów jest szybkość reakcji
pracodawcy na przewinienia pracownika. Do tego - zdaniem Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych - sprowadza się podstawowy problem niniejszego sporu. Chodzi
tu o odpowiedź na pytanie, kiedy pracodawca powziął wiadomość o przyczynie wy-
powiedzenia powodowi umowy o pracę i kiedy tego wypowiedzenia dokonał. Zdarze-
nie z zamianą wytłaczanek miało miejsce 31 grudnia 1996 r. Zdaniem strony pozwa-
nej dopiero to zdarzenie stanowiło podstawę oceny, iż powód nie ma cech wymaga-
nych do zajmowania kierowniczego stanowiska. Oznacza to, że chwila powzięcia
wiadomości przez pracodawcę o zdarzeniu jest jednocześnie chwilą powzięcia wia-
domości o negatywnych cechach powoda. Z zeznań zarówno powoda, jak i świadka
D. B. zgodnie wynika, że w pierwszych dniach stycznia 1997 r. powód o całym zda-
rzeniu poinformował swojego bezpośredniego przełożonego M. K., który stwierdził,
że ,,nic się nie stało". W dniu 18 stycznia 1997 r. o zamianie wytłaczanek dowiedział
się przypadkowo prezes zarządu przedsiębiorstwa J. S. Wynika z tego, że najpóźniej
18 stycznia 1997 r. pracodawca wiedział o zdarzeniu z 31 grudnia 1996 r. oraz o
ujawnionych tym zdarzeniem cechach powoda, które były podstawą wypowiedzenia.
Wypowiedzenie umowy nastąpiło jednakże dopiero 28 lipca 1997 r., czyli ponad pół
roku później. W świetle zasad doświadczenia życiowego wydaje się mało prawdopo-
dobne, aby pracodawca aż tak długo zwlekał z pozbyciem się złego pracownika. Pły-
nie z tego wniosek, że podane przez pracodawcę przyczyny wypowiedzenia nie były
rzeczywiste. Potwierdzają to także zeznania świadków: Z. L. i D. B., z których wyni-
ka, że powód sprawdzał się jako kierownik wydziału, że za jego kierownictwa nastą-
piło polepszenie stanu kontroli w porównaniu z wcześniejszymi okresami, że współ-
praca z nim była rzeczowa i konkretna, a pojawiające się problemy rozwiązywano na
bieżąco. W ocenie Sądu drugiej instancji nie są uzasadnione także żądania strony
pozwanej, aby uznać przywrócenie do pracy za niecelowe i w jego miejsce orzec
odszkodowanie na zasadzie art. 45 § 2 KP, a to z uwagi na konflikt istniejący między
powodem, a jego bezpośrednim przełożonym M. K. Zdaniem Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych, jeżeli istnieje taki konflikt, przywrócenie do pracy można uznać za
niecelowe tylko wówczas, gdy uprzednio wyczerpane zostały wszystkie możliwe
sposoby rozwiązania konfliktu. Tymczasem w niniejszej sprawie nie zostały one wy-
czerpane, a ponadto istnienie samego konfliktu ujawniło się dopiero po dokonaniu
wypowiedzenia, a nie wcześniej.
W kasacji zaskarżonemu wyrokowi postawiono zarzut niewłaściwego zasto-
sowania art. 45 § 1 KP oraz błędnej wykładni art. 45 § 1 i 2 w związku z art. 32 § 1
pkt 3 i art. 8 KP.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego nie mogła zostać
uwzględniona. Istnieje w niej wyraźny dysonans między zarzutami ujętymi w jej peti-
tum (podstawą kasacji), a ich uzasadnieniem. Zarzuty odnoszą się wyłącznie do na-
ruszeń przepisów prawa materialnego, natomiast główna część uzasadnienia spro-
wadza się do kwestionowania ustaleń stanu faktycznego sprawy i to zarówno tych,
które mają charakter pozytywny, jak i negatywny (w tym znaczeniu, że Sąd drugiej
instancji w ogóle nie brał ich pod uwagę i tym samym uznał, iż nie są one istotne dla
rozstrzygnięcia sprawy). Oznacza to, że krytyczne wywody kasacji dotyczące
aspektu faktycznego sprawy w całości muszą zostać pominięte przez Sąd Najwyż-
szy. Zgodnie bowiem z art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w grani-
cach kasacji, a te w szczególności wyznaczone są przez treść i sposób ujęcia pods-
taw kasacyjnych, tj. wskazanie w niej konkretnych przepisów oraz uzasadnienie ich
roszczenia. Ponieważ kasacja ogranicza się jedynie do przedstawienia zarzutów w
płaszczyźnie uchybień przepisom prawa materialnego, wobec tego dla Sądu Naj-
wyższego miarodajny (,,wiążący") jest stan faktyczny sprawy, tak jak został on opisa-
ny w uzasadnieniu wyroku Sądu drugiej instancji.
Mając na uwadze ustalenia faktyczne przyjęte przez ten Sąd za podstawę
jego rozstrzygnięcia, należy stwierdzić, iż ich kwalifikacja prawna, a tym samym i wy-
dany wyrok są prawidłowe. Sąd ten bowiem w charakterze ustalenia faktycznego
ostatecznie przyjął, że przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę powodowi wcale
nie było wskazane zdarzenie, lecz jakieś inne motywy. Wymóg zaś korelacji między
przyczyną podawaną jako powód wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, a
rzeczywistym motywem skłaniającym pracodawcę do rozwiązania z nim umowy, w
nowy sposób musi być oceniany od chwili zmiany art. 30 KP. W następstwie noweli-
zacji Kodeksu pracy przez ustawę z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) art. 30 § 4 KP
stanowi, że w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej
na czas nie określony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna
być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.
Przepis ten ustanowił nieznane wcześniej wymaganie podania pracownikowi przy-
czyny wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony. Jednocześnie
postawił na równi wymaganie podania przyczyny wypowiedzenia oraz rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia. Między innymi oznacza to, że po zmianie doko-
nanej przez nowelę z 2 lutego 1996 r., dawniejsze orzecznictwo sądowe dotyczące
formułowania przez pracodawcę przyczyn wypowiedzenia, ma względną wartość.
Celem bowiem dokonanej zmiany nie jest tylko zaspokojenie ,,ciekawości" pracowni-
ka co do przyczyn zwolnienia go z pracy, lecz głównie stworzenie mu gwarancji, że w
ewentualnym sporze ocena zasadności wypowiedzenia mu umowy o pracę będzie
rozważana tylko w granicach przyczyn ujętych w piśmie do niego skierowanym (zło-
żonym). Brak w ogóle podania przyczyny, o której jest mowa w art. 30 § 4 KP stano-
wi naruszenie tego przepisu. Naruszeniem tego przepisu jest jednak również wska-
zanie w oświadczeniu woli o wypowiedzeniu innej przyczyny niż ta, która leżała u
podłoża decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę z danym pracownikiem. Przepis art. 30
§ 4 KP wymaga bowiem podania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o
pracę, a więc tej przyczyny, która w rzeczywistości sprawiła, iż pracodawca wypo-
wiedział umowę o pracę, a nie tej, którą podał jedynie dla pozoru. Podając więc przy-
czynę, która nie miała ,,rzeczywistego" charakteru pracodawca w istocie nie podaje
przyczyny, o której mowa w art. 30 § 4 KP, a tym samym narusza ten przepis. W
świetle zaś ustaleń faktycznych przyjętych w zaskarżonym wyroku nie może budzić
wątpliwości, iż przyczyną zwolnienia powoda były inne względy i okoliczności, niż
podane w piśmie do niego skierowanym, a to oznacza, że strona pozwana naruszyła
przepis art. 30 § 4 KP, a tym samym bezpodstawny jest stawiany przez nią zarzut, iż
w sprawie doszło do naruszenia art. 45 § 1 KP.
Bezpodstawny jest także zarzut naruszenia art. 45 § 2 KP. Przepis ten usta-
nawia odstępstwo od ogólnej reguły, że to pracownik decyduje o wyborze dochodzo-
nego roszczenia (przywrócenia do pracy bądź odszkodowania) i wobec tego nie
może być wykładany w sposób ,,liberalny" czy rozszerzający. W myśl tego przepisu
sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za
bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żą-
dania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odsz-
kodowaniu. Stylistyka tego przepisu wyraźnie wskazuje, że sprawę ewentualnego
odmówienia pracownikowi realizacji jego żądania przywrócenia do pracy prawodaw-
ca świadomie pozostawił ocenie sądu. Świadczy o tym zwłaszcza to, iż w art. 45 § 2
mowa jest o tym, iż sąd pracy ,,może" nie uwzględnić żądania pracownika, choć mog-
ło bez przeszkód zostać w nim napisane (nie stały temu na przeszkodzie, jak nieraz
to się w podobnych przypadkach zdarza, względy natury językowo-logicznej), że w
razie ustalenia ,,niemożliwości lub niecelowości" przywrócenia sąd pracy ,,zasądza"
odszkodowanie. Taka redakcja art. 45 § 2 KP nie może oczywiście być rozumiana w
ten sposób, iż umocowuje ona sąd pracy do wydawania zupełnie arbitralnych rozs-
trzygnięć, wymykających się spod jakiejkolwiek weryfikacji. Wynika z niej jednakże
to, iż zakres dozwolonej przez ustawodawcę swobodnej oceny sądu w tego typu
przypadkach jest szczególnie szeroki, a to praktycznie oznacza, iż zwłaszcza ogólni-
kowe powoływanie się przez pracodawcę na ,,niecelowość" przywracania danego
pracownika do pracy, nie może być uznane za zabieg racjonalny i taki, który może
odnieść skutek. Mając to na uwadze oraz uwzględniając ustalenia faktyczne poczy-
nione w zaskarżonym wyroku należy stwierdzić, iż twierdzenie strony pozwanej o
,,niecelowości" przywrócenia powoda do pracy jest bezzasadne. Ponadto, kierując się
koniecznością zawężającego wykładania zakresu możliwości odmowy uwzględnienia
roszczenia o przywrócenie do pracy na podstawie art. 45 § 2 KP, należy stwierdzić,
iż Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych trafnie zwraca uwagę na moment ujawnie-
nia się konfliktu między powodem a jego przełożonym. Z reguły bowiem wystąpienie
przez pracownika przeciwko swojemu pracodawcy prowadzi do powstania sytuacji
konfliktowej bądź wyraźnego pogłębienia się konfliktu istniejącego wcześniej. Gdyby
więc przy ocenie ,,niecelowości" przywrócenia do pracy pod uwagę brać głównie stan
powstały po wypowiedzeniu umowy o pracę pracownikowi, to prowadziłoby to w isto-
cie do podważenia wyjściowej zasady z art. 45 § 1 KP, przyznającego pracownikowi
prawo wyboru roszczenia i uczynienia z wyjątku przewidzianego w art. 45 § 2 KP
reguły nadrzędnej.
Na uwzględnienie nie zasługują także argumenty formułowane przez stronę
pozwaną w związku z odwoływaniem się przez nią do art. 8 KP. W myśl uzasadnie-
nia kasacji ,,ocena sądów obu instancji, że to zarząd firmy powinien podjąć wszystkie
możliwe sposoby rozwiązania konfliktu z pracownikiem, który ,,na wypowiedzeniu"
nachodzi zakład w celu zakłócania spokoju i porządku w zakładzie pracy i rozpow-
szechniania wśród załogi gróźb między innymi pod adresem członków Zarządu, jest
sprzeczna z art. 8 KP". Na tle tej wypowiedzi należy stwierdzić, że po pierwsze,
przedmiotem kasacji jest tylko wyrok Sądu drugiej instancji, a wobec tego kwestio-
nowanie ocen Sądu pierwszej instancji jest bezprzedmiotowe, po drugie, w zakresie
ustaleń faktycznych zawartych w zaskarżonym wyroku nie mieszczą się ustalenia
dotyczące zakłócania przez powoda spokoju i porządku w zakładzie pracy oraz roz-
powszechniania wśród załogi gróźb, a to oznacza, iż z uwagi na sposób ujęcia pods-
tawy kasacji, odwoływanie się do nich jest również bezprzedmiotowe, po trzecie, art.
8 KP tylko wyjątkowo pozwala na odmówienie ochrony prawnej, a mianowicie tylko w
razie czynienia użytku ze swego prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia
społecznego lub ze społeczno-gospodarczym jego przeznaczeniem. Jako ustana-
wiający wyjątek od reguły ścisłości i pewności prawa (korzystania z praw podmioto-
wych) nie może być on traktowany jako panaceum na wszelkie dolegliwości we
wszelkich możliwych sytuacjach. To zaś oznacza, iż konieczne jest przy odwoływaniu
się do tego przepisu precyzyjne i przekonujące wykazanie na czym konkretnie pole-
ga sprzeczność działania podmiotu (powoda dochodzącego przywrócenia do pracy)
ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub jakie konkretne zasady
współżycia społecznego zostały naruszone jego zachowaniem. Wymagań tego
rodzaju nie może zastąpić w gruncie rzeczy - zwłaszcza jeżeli mieć na względzie
ustalony stan faktyczny - ogólnikowe stwierdzenie, że ,,ocena Sądów jest sprzeczna
z art. 8 KP".
Ponieważ zarzuty kasacji co do naruszenia w zaskarżonym wyroku przepisów
w niej wskazanych są bezpodstawne, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: