Wyrok z dnia 7 kwietnia 1999 r.
I PKN 643/98


Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę z art. 39 KP nie obowiązuje przed
osiągnięciem wieku "przedemerytalnego", chociażby wiek ten pracownik prze-
kroczył w okresie wypowiedzenia.


Przewodniczący: SSN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Maria Mańkowska,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Krystyny M. przeciwko Kredyt Bank PBI S.A. w W. o przywrócenie do pracy i na-
grodę jubileuszową, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 29 czerwca 1998
r. [...]

1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację powódki
od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Sądu Pracy z dnia 27 marca 1997
r. [...],
2. nakazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie zwrot wpłaconego wpisu sądo-
wego od kasacji w kwocie 2830 zł na rzecz strony pozwanej.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 29 czerwca 1998 r. zmienił zaskarżony przez powódkę Krystynę M. wy-
rok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy dla Warszawy-Pragi z dnia 27 marca 1998 r. [...]
w ten sposób, że przywrócił ją do pracy na poprzednich warunkach w pozwanym
Banku PBI SA w W., od którego zasądził na jej rzecz kwotę 39000 zł tytułem wyna-
grodzenia za cały czas pozostawania bez pracy, pod warunkiem jej podjęcia w ter-
minie 7 dni od ogłoszenia wyroku. W sprawie tej powódka odwołała się od wypowie-
dzenia jej umowy o pracę dokonanego przez Polski Bank Inwestycyjny Spółka Ak-
cyjna ,,C." w W., kwestionując zgodność rozwiązania stosunku pracy z dyspozycjami
art. 39 KP. Powódce wypowiedziano umowę o pracę w dniu 31 grudnia 1996 r., z
terminem rozwiązania stosunku pracy w dniu 31 marca 1997 r., z uwagi na likwidację
zajmowanego przez nią stanowiska pracy, spowodowaną wprowadzanymi zmianami
organizacyjnymi. Uznając, że strona pozwana udowodniła wskazaną przyczynę wy-
powiedzenia umowy o pracę i zachowała formalne warunki tego sposobu rozwiąza-
nia stosunku pracy, a w dacie wypowiedzenia umowy o pracę powódce brakowało
jednego miesiąca do wejścia w dwuletni okres ochrony przed wypowiedzeniem z art.
39 KP - Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo.
Orzekając reformatoryjnie Sąd drugiej instancji wskazał na pogląd Sądu Naj-
wyższego zawarty w wyroku z dnia 19 maja 1992 r., I PRN 19/92, że zakaz wypo-
wiedzenia przewidziany w art. 39 KP obowiązuje także wtedy, gdy rozwiązanie
umowy o pracę nastąpiło wprawdzie po osiągnięciu przez pracownika wieku emery-
talnego, jednak wypowiedzenie dokonane zostało przez zakład pracy, gdy pracownik
tego wieku jeszcze nie osiągnął. Według Sądu drugiej instancji - wypowiadając po-
wódce umowę o pracę miał pracodawca świadomość, że rozwiązanie stosunku pracy
nastąpi już w dwuletnim okresie przedemerytalnym, o jakim stanowi art. 39 KP. Sąd
ten uznał, że literalna interpretacja tego przepisu byłaby sprzeczna z intencją usta-
wodawcy i zasadami współżycia społecznego.
W kasacji pozwanego podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego
przez błędną wykładnię art. 39 KP, który stanowi jedynie o zakazie wypowiadania
umowy o pracę w dwuletnim przedemerytalnym okresie ochronnym, ale nie stwarza
przeszkód w rozwiązaniu stosunku pracy w tym okresie. Skarżący zakwestionował
również niewłaściwe zastosowanie art. 8 KP, (który nie został jednoznacznie powo-
łany przez Sąd drugiej instancji), wskazując, że rozwiązanie z powódką umowy o
pracę nie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ponieważ skorzystała
ona z prawa do wcześniejszej emerytury, przez co nie została pozbawiona środków
utrzymania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest uzasadniona, albowiem Sąd drugiej instancji błędnie zinterpreto-
wał przepis art. 39 KP. Z treści tego przepisu wynika zakaz wypowiadania umowy o
pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 2 lata do osiągnięcia wieku eme-
rytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury
wraz z osiągnięciem tego wieku. Ustanowiony w tym przepisie zakaz związany został
wyłącznie z pojęciem wypowiedzenia umowy o pracę, bez względu na to kiedy w
wyniku tej czynności prawnej następuje rozwiązanie stosunku pracy. Jest to kons-
trukcja prawna zakazująca wypowiedzenia umowy o pracę w okresie trwania ochrony
przedemerytalnej, która nie sprzeciwia się rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli wypo-
wiedzenie zostało dokonane przed datą obowiązywania zakazu wypowiedzenia.
Istota tego zakazu odnosi się zatem do niedopuszczalności wypowiedzenia umowy o
pracę w okresie ochronnym, co nie wyłącza możliwości jej rozwiązania w tym okre-
sie, jeżeli w dacie wypowiedzenia pracownik nie był jeszcze objęty zakazem, o któ-
rym stanowi art. 39 KP.
Na tle tego przepisu o charakterze szczególnym, który powinien być interpre-
towany wprost z uwzględnieniem jego wyraźnego brzmienia, żadne względy nie
przemawiają za dopuszczalnością odstępowania od interpretacyjnych dyrektyw języ-
kowo-logicznych i stosowania wykładni celowościowej, która miałaby prowadzić do
rozszerzającej interpretacji tej wyjątkowej normy prawnej. W przypadkach, w których
ustawodawca ustanowił szerszą ochronę przed ustaniem stosunku pracy wyraźnie
zakazuje się nie tylko wypowiadania, ale również rozwiązywania umowy o pracę w
określonym okresie ochronnym (np. art. 177 § 1 KP). Tymczasem już literalne
brzmienie art. 39 KP wyklucza identyfikowanie wypowiedzenia umowy o pracę z jej
skutkiem w postaci rozwiązania stosunku pracy, który następuje z upływem okresu
wypowiedzenia (art. 32 § 2 KP). Ustawodawca wyraźnie rozdziela obie te kategorie
pojęciowe, co wyklucza przyjęcie, iż z jakichkolwiek powodów pod pojęciem wypo-
wiedzenia umowy o pracę - w art. 39 KP mieści się także jej rozwiązanie. Dlatego nie
można utrzymywać - jak uczynił to Sąd drugiej instancji, że rozciągnięcie ochrony
przed wypowiedzeniem także na osoby, które w dacie wypowiedzenia jeszcze wieku
,,przedemerytalnego" nie osiągnęły, a osiągną go dopiero w okresie biegnącego wy-
powiedzenia i przed rozwiązaniem stosunku pracy - odpowiada intencjom ustawo-
dawcy i nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozstrzygające zna-
czenie ma w art. 39 KP wyłącznie zakaz wypowiedzenia umowy o pracę w wieku
,,przedemerytalnym", jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwia pracownikowi uzys-
kanie prawa do emerytury z osiągnięciem wieku emerytalnego. O zakazie tym decy-
duje data kalendarzowa, w której zostały spełnione wszystkie wymagania zawarte w
art. 39 KP. Zakaz ten nie obowiązuje, jeżeli w dacie wypowiedzenia pracownik nie
osiągnął ochronnego wieku ,,przedemerytalnego", który przekroczył dopiero w okresie
biegnącego wypowiedzenia lub w dacie rozwiązania umowy o pracę. Skoro w takiej
sytuacji pozostawała powódka, której w dacie wypowiedzenia jej umowy o pracę
brakowało więcej niż 2 lata do osiągnięcia ochronnego wieku ,,przedemerytalnego", o
którym mowa w art. 39 KP, to zaskarżony wyrok należało na podstawie art. 39315
KPC zreformować przez oddalenie jej apelacji od wyroku Sądu pierwszej instancji.
Warto sygnalizować, że interpretacja sprzeciwiająca się zarówno osłabieniu
(skróceniu) okresu ochrony stosunku pracy osób w wieku ,,przedemerytalnym", jak i
rozciągnięciu jej (przedłużeniu) w jakimkolwiek zakresie na osoby, które wieku tego
jeszcze nie osiągnęły, była argumentacją zawartą w powołanym przez Sąd drugiej
instancji wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1992 r., I PRN 19/92 (niepubli-
kowanego), który wskazał, że zakaz przewidziany w art. 39 KP obowiązuje także
wtedy, gdy rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło wprawdzie po osiągnięciu przez
pracownika wieku emerytalnego, jednak jej wypowiedzenie dokonane zostało przez
zakład pracy, gdy pracownik tego wieku jeszcze nie osiągnął. W motywach tego
orzeczenia Sąd Najwyższy trafnie podkreślił, że zakaz z art. 39 KP zostaje złamany
w każdym przypadku wypowiedzenia umowy o pracę w ochronnym wieku ,,przede-
merytalnym" pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż dwa lata do osiągnięcia
wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do
emerytury z osiągnięciem tego wieku, a w szczególności także wtedy, gdy rozwiąza-
nie stosunku pracy następuje już po osiągnięciu wieku emerytalnego. Takie
stanowisko nie dawało żadnych podstaw do przyjęcia, że zakaz z art. 39 KP zostaje
naruszony wówczas, gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje po osiągnięciu
,,przedemerytalnego" okresu ochronnego, ale zostało poprzedzone wypowiedzeniem
umowy o pracę, dokonanym przed rozpoczęciem tego okresu.
Równocześnie - mając na uwadze, że postępowanie w sprawach o roszczenia
pracownika ze stosunku pracy jest wolne od opłat sądowych (art. 263 § 1 KP) także
dla pozwanego pracodawcy (por. postanowienie składu siedmiu sędziów z dnia 30
listopada 1993 r, I PZP 34/93, OSNCP 1994 z. 5, poz. 96) - Sąd Najwyższy nakazał
zwrot wpisu od kasacji nieprawidłowo wpłaconego przez pozwanego.
========================================