Wyrok z dnia 11 września 2001 r.
I PKN 630/00

W sprawie o przywrócenie do pracy, w której pozwanymi byli dotychcza-
sowy i nowy pracodawca, oddalenie roszczenia w stosunku do dotychczaso-
wego pracodawcy i niezaskarżenie tego orzeczenia przez pracownika, nie po-
zbawia go możliwości żądania przywrócenia do pracy u nowego pracodawcy,
gdy skutek wypowiedzenia umowy o pracę nastąpił po przejęciu zakładu pracy.


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 września 2001 r. sprawy z po-
wództwa Zofii B. przeciwko 1) Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdro-
wotnej w G., 2) Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Podstawowej Opieki Zdro-
wotnej w G. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 11 maja
2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Powódka Zofia B. w pozwie przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zakła-
dowi Opieki Zdrowotnej w G. wniosła o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia
umowy o pracę dokonanego na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy, ze skutkiem na dzień 30 września 1999 r.

W toku postępowania powódka wniosła o wezwanie do udziału w sprawie
Samodzielnego Publicznego Zakładu Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G. na tej
podstawie, że Zakład ten przejął cześć zakładu pracy, w którym była dotychczas za-
trudniona, tj. Poradnię Reumatologiczną.

Postanowieniem z dnia 23 grudnia 1999 r. Sąd Rejonowy wezwał do udziału w
sprawie w charakterze pozwanego Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej
Opieki Zdrowotnej w G., następnie przeprowadził postępowanie dowodowe i w wyro-
ku z dnia 18 stycznia 2000 r. ustalił, że powódka Zofia B. pozostaje w stosunku pracy
z Samodzielnym Publicznym Zakładem Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G. (pkt I
sentencji wyroku), oddalił powództwo w stosunku do Samodzielnego Publicznego
Zakładu Opieki Zdrowotnej w G. (pkt II sentencji wyroku) i zasądził od pozwanego
wymienionego w punkcie I na rzecz powódki zwrot kosztów zastępstwa procesowego
(punkt III sentencji wyroku).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka była zatrudniona w charakterze
lekarza w Zakładzie Opieki Zdrowotnej w G. od 1970 r. Zakład ten przekształcił się
od dnia 1 stycznia 1999 r. w Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Z
jego struktur na podstawie uchwały Rady Miasta G. [...] z dnia 28 stycznia 1999 r.
został utworzony Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej w
G., którego zadaniem jest udzielanie świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdro-
wotnej dla mieszkańców G. Uchwała ta została uzupełniona uchwałą [...] z dnia 9
września 1999 r. przez dodanie § 4a stwierdzającego, że pracownicy zatrudnieni w
Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w G. - w przychodniach
podstawowej opieki zdrowotnej, w liczbie 147, stają się z mocy art. 231 KP pracowni-
kami Samodzielnego Publicznego Zakładu Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G., a
także przez dodanie § 4b, w którym Rada Miasta wyraziła wolę przejęcia uprawnień
organu założycielskiego między innymi dla Przychodni Miejskiej Nr 1 w G. W
uchwale [...] z dnia 9 września 1999 r. Rada Powiatu G. postanowiła przekazać Mia-
stu G. w nieodpłatne użytkowanie między innymi nieruchomość zabudowaną budyn-
kiem Przychodni Miejskiej Nr 1 w G., a także majątek ruchomy znajdujący się do-
tychczas w posiadaniu tej Przychodni, ponadto przejąć przez Samodzielny Publiczny
Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G. pracowników zatrudnionych dotąd w
przychodniach, ,,z uwzględnieniem zapisów umowy pomiędzy" tym Zakładem ,,a
Gminą Miejską G.".

Sąd Rejonowy ustalił także, iż w dniu 28 października 1999 r. została zawarta
umowa między Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w G. a
Gminą Miejską w G., w której § 1 strony ustaliły, że Miasto G., jako organ założyciel-
ski Samodzielnego Publicznego Zakładu Podstawowej Opieki Zdrowotnej, gwaran-
tuje zatrudnienie 138 osobom spośród pracowników zatrudnionych aktualnie w przy-
chodniach miejskich. Pismem z dnia 16 września 1999 r. pozwany Samodzielny Pu-
bliczny Zakład Opieki Zdrowotnej wypowiedział powódce umowę o pracę z zachowa-
niem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, podając jako przyczynę konieczność
zmniejszenia zatrudnienia spowodowaną trudną sytuacją ekonomiczno-finansową
oraz brakiem możliwości zapewnienia powódce pracy (art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy). W lipcu 1999 r. w Zakładzie tym uru-
chomiono procedurę zwolnień, a dnia 25 sierpnia 1999 r. zostało zawarte porozu-
mienie między dyrektorem pozwanego Zakładu a organizacjami związkowymi. Gdy
chodzi o powódkę, to jej zatrudnienie w ostatnich latach przedstawiało się w ten spo-
sób, że od 1981 r. pełniła funkcję kierownika Przychodni Miejskiej Nr 1 w G., a od
czerwca 1999 r. pracowała jako lekarz rejonowy - 6 godzin dziennie, jako reumatolog
- 1 godzinę dziennie oraz jako kierownik Przychodni Miejskiej Nr 1 - 1 godzinę dzien-
nie. Większość czasu przeznaczała zatem na pracę w charakterze lekarza pierwsze-
go kontaktu, przyjmując pacjentów zapisanych do niej oraz pacjentów zapisanych do
innych lekarzy, pod ich nieobecność w przychodni.

W świetle przedstawionych ustaleń Sąd pierwszej instancji uznał, że roszcze-
nia powódki należy oceniać na podstawie art. 231 KP oraz że przepis ten ma zasto-
sowanie w sprawie. Nowo powstały Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej
Opieki Zdrowotnej w G. przejął bowiem część mienia ruchomego i nieruchomego
oraz zadań dotychczasowego zakładu pracy powódki. Co więcej, prowadzi działal-
ność w budynku przychodni, w której powódka była zatrudniona, jak również świad-
czy usługi zdrowotne na rzecz pacjentów zapisanych do powódki jako lekarza pierw-
szego kontaktu. Sąd Rejonowy podkreślił, że zgodnie z utrwalonymi poglądami w
piśmiennictwie i w orzecznictwie, przekształcenie stosunku pracy po stronie podmio-
towej na podstawie art. 231 KP następuje automatycznie, z mocy prawa, niezależnie
od tego, czy została podjęta decyzja o przekazaniu pracowników czy też nie. Umową
cywilnoprawną nie można bowiem wyłączyć stosowania powyższego przepisu. Z tej
przyczyny umowa z dnia 28 października 1999 r. zawarta między Samodzielnym Pu-
blicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w G. a Gminą Miejską w G. dotycząca przeję-
cia 138 pracowników spośród 171 zatrudnionych była bezskuteczna.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z
dnia 11 maja 2000 r. zmienił zaskarżony wyrok w punktach I i III w ten sposób, że
oddalił powództwo i obciążył powódkę kosztami postępowania apelacyjnego.

Sąd drugiej instancji uznał, że nie dochodzi do naruszenia art. 231 KP wtedy,
gdy dotychczasowy pracodawca wcześniej wypowiedział pracownikom stosunki
pracy. Inaczej mówiąc, nowy pracodawca staje się stroną stosunku pracy wówczas,
gdy stosunek ten istnieje w chwili przejęcia zakładu pracy lub jego części od dotych-
czasowego pracodawcy. Tymczasem umowa o pracę została powódce wypowie-
dziana dnia 16 września 1999 r. Poza tym wypowiedzenie to ostatecznie nie zostało
zakwestionowane przez powódkę, gdyż w toku postępowania zrezygnowała z żąda-
nia uznania go za bezskuteczne i na jego miejsce zgłosiła żądanie ustalenia, że po-
zostaje w stosunku pracy z Samodzielnym Publicznym Zakładem Podstawowej
Opieki Zdrowotnej w G.

W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego powódka wskazała jako jej podstawę
naruszenie art. 231 § 2 KP. Wniosła o zmianę wyroku przez ustalenie, że pozostaje w
stosunku pracy z Samodzielnym Publicznym Zakładem Podstawowej Opieki Zdro-
wotnej w G. oraz przywrócenie jej do pracy w tym Zakładzie. Skarżąca upatruje na-
ruszenia wymienionego przepisu w przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że w drodze
umowy między dotychczasowym a przejmującym zakładem pracy mogą być zawie-
rane umowy ,,co do liczby i konkretnie wskazanych pracowników". Również uchwała
[...] Rady Powiatu G. z dnia 9 września 1999 r. dotycząca liczby pracowników przej-
mowanych przez Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej nie
mogła wyłączyć ani ograniczyć skutków regulacji przewidzianej w art. 231 KP. Prze-
kształcenie stosunku pracy po stronie podmiotowej następuje automatycznie, bez
względu na to, ,,jakie zapadły decyzje personalne odnośnie przekazania pracowni-
ków względnie ich przejęcia na podstawie art. 231 § 2 KP". Z tego względu Sąd
Okręgowy nie miał podstaw do zmiany wyroku Sądu Rejonowego ustalającego, że
powódkę łączy stosunek pracy z pozwanym Samodzielnym Publicznym Zakładem
Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G. oraz do obciążenia jej kosztami postępowania
za drugą instancję.

Pozwany Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G.
w odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania
kasacyjnego.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Przede wszystkim należy zauważyć, że przesłanki faktyczne i prawne, które
znalazły się u podstaw zaskarżonego wyroku, nie były wystarczające do zmiany
przez Sąd Okręgowy wyroku Sądu Rejonowego i oddalenia powództwa. Sąd Okrę-
gowy, podejmując takie rozstrzygnięcie, rozważył bowiem sprawę skutków przejścia
części dotychczasowego zakładu pracy na innego pracodawcę tylko od strony nowe-
go pracodawcy. Stwierdził bowiem, że nowy pracodawca stał się z mocy prawa
stroną w dotychczasowych stosunkach pracy oraz że przejął tylko tych pracowników
dotychczasowego pracodawcy, którzy pozostawali w stosunkach pracy w chwili
przejścia zakładu pracy. Ponadto Sąd Okręgowy, powołując się na wyrok Sądu Naj-
wyższego z dnia 13 maja 1998 r., I PKN 101/98 (OSNAPiUS 1999 nr 10, poz. 332),
podniósł, że jeżeli przejęcie zakładu pracy lub jego części nastąpiło w okresie wypo-
wiedzenia pracownikowi umowy o pracę, nowy pracodawca, wstępując z mocy
prawa w uprawnienia i obowiązki dotychczasowego pracodawcy, był związany wy-
powiedzeniem umowy o pracę. Wreszcie Sąd ten przyjął, że powódka nie zakwe-
stionowała wypowiedzenia jej umowy o pracę, gdyż jakoby ,,zmieniła pierwotne żą-
danie uznania tego wypowiedzenia za bezskuteczne w ten sposób, że wniosła o
ustalenie, że pozostaje w stosunku pracy z pozwanym ad 2", tj. z Samodzielnym
Publicznym Zakładem Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G.

Z przytoczonego stanowiska Sądu Okręgowego wynika zatem, że Sąd ten nie
uwzględnił i nie rozważył skutków przejęcia części dotychczasowego zakładu pracy
powódki, tj. Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w G., przez no-
wego pracodawcę, tj. Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej
w G., z punktu widzenia sytuacji powódki. Wbrew również oświadczeniu pełnomocni-
ka powódki, złożonemu dnia 10 stycznia 2000 r. na rozprawie poprzedzającej wyda-
nie wyroku przez Sąd Rejonowy, przyjął, że skarżąca ostatecznie ,,nie zakwestiono-
wała" wypowiedzenia umowy o pracę, ponieważ w toku procesu ,,zmieniła pierwotne
żądanie". Tymczasem w protokole rozprawy zostało zawarte następujące oświad-
czenie pełnomocnika powódki: ,,Pełn. powódki zmienia żądanie pozwu w ten sposób,
że wnosi o uznanie, że powódka pozostaje w stosunku pracy ze stroną pozwaną
Sam. Publ. Zakładem Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G. oraz wnosi o przywróce-
nie powódki do pracy u strony pozwanej ad. 2" (k. 53). Trzeba zarazem podkreślić,
że powyższe żądanie powódka podtrzymała przedstawiając swoje stanowisko przed
zamknięciem rozprawy (art. 224 § 1 zdanie drugie KPC) i nie zmieniła go w postępo-
waniu apelacyjnym. Nie było więc żadnych podstaw do wniosku, że zrezygnowała z
żądania przywrócenia do pracy w Zakładzie Podstawowej Opieki Zdrowotnej, który
na mocy art. 231 KP przejął od dotychczasowego pracodawcy skarżącej część ma-
jątku nieruchomego, ruchomego oraz zadań w zakresie świadczenia usług zdrowot-
nych. Powyższe przejście nastąpiło w dniu 12 października 1999 r., tj. w dniu wpisa-
nia do rejestru ZOZ jako nowej osoby prawnej Samodzielnego Publicznego Zakładu
Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowe-
go w Nowym Sączu [...] ZOZ-49. Od tego też dnia powódka stała się pracownikiem
Zakładu Podstawowej Opieki Zdrowotnej, a roszczenie o przywrócenie do pracy,
które początkowo miała i zgłosiła wobec dotychczasowego pracodawcy, stało się
roszczeniem wobec nowego pracodawcy z uwagi na jego wstąpienie w prawa i obo-
wiązki dotychczasowego pracodawcy. O ile przy tym słuszny jest pogląd Sądu Okrę-
gowego, według którego wypowiedzenie powódce umowy o pracę dokonane przez
dotychczasowego pracodawcę odniosło skutek z chwilą upływu okresu wypowiedze-
nia (tj. dnia 31 grudnia 1999 r.), o tyle nie można przyjąć, że wystąpienie powyższe-
go skutku unicestwiło roszczenie skarżącej o przywrócenie do pracy w stosunku do
nowego pracodawcy.

Jak więc z przedstawionych uwag wynika, Sąd Okręgowy wydał zaskarżony
wyrok z naruszeniem art. 231 KP. Przepis ten w § 1 stanowi, że w razie przejścia za-
kładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on, z mocy prawa, stroną
w dotychczasowych stosunkach pracy, natomiast z § 2 tego artykułu wynika, że za
zobowiązania wynikające ze stosunku pracy powstałe przed przejściem części za-
kładu pracy na innego pracodawcę - dotychczasowy i nowy pracodawca odpowia-
dają solidarnie. Sąd Okręgowy, mimo powołania się na przytoczoną regulację, błęd-
nie uznał, że oddalenie przez Sąd pierwszej instancji powództwa w stosunku do Sa-
modzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w G. i niezaskarżenie tego roz-
strzygnięcia przez którąkolwiek ze stron, prowadzące do uprawomocnienia się w tej
części wyroku, pozbawiło powódkę możliwości żądania przywrócenia do pracy w
Samodzielnym Publicznym Zakładzie Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G., który
przejął część zakładu pracy dotychczasowego pracodawcy, w tym także Przychodnię
Miejską Nr 1 w G., w której skarżąca była zatrudniona.

Wadliwość poglądu i rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego spowodowała dla
skarżącej niekorzystne skutki. Wbrew bowiem zapatrywaniu tego Sądu, powódka
stała się pracownikiem nowego pracodawcy i miała wobec niego roszczenie o przy-
wrócenie do pracy, ponieważ w chwili przejścia części zakładu pracy dotychczaso-
wego pracodawcy do nowego pracodawcy (12 października 1999 r.) jej stosunek
pracy jeszcze istniał (do 31 grudnia 1999 r.). Jeżeli więc Sąd Okręgowy nie akcepto-
wał ustalenia przez Sąd Rejonowy, że powódka ,,pozostaje w stosunku pracy" z no-
wym pracodawcą, to wobec jej roszczenia o przywrócenie do pracy względem nowe-
go pracodawcy oraz zarzutów i dowodów przeciwko wypowiedzeniu umowy o pracę
zgłoszonych w pozwie i w pismach procesowych [...], powinien umożliwić powódce
wykazanie zasadności dochodzonego roszczenia. Wśród ważkich jej argumentów
znalazł się między innymi ten, że umowa między Samodzielnym Publicznym Zakła-
dem Podstawowej Opieki Zdrowotnej w G. a Gminą Miejską, o której stanowił § 6
uchwały [...] Rady Powiatu G. z dnia 9 września 1999 r., i która została zawarta dnia
28 października 1999 r., zmierzała do obejścia prawa, tj. do wyłączenia art. 231 KP.

Z powyższych względów, skoro podstawa kasacji okazała się zasadna, Sąd
Najwyższy stosownie do art. 39313 § 1 KPC uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
========================================