Wyrok SN - I PKN 619/00
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 619/00
Typ:Wyrok SN
Opis:Prawo Pracy i Prawo Socjalne 2003/6/14-17
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2003/16/376
Monitor Prawniczy 2003/21/1000
Data wydania:2001-09-11

Wyrok z dnia 11 września 2001 r.
I PKN 619/00

Żądanie przywrócenia do pracy może być nieuzasadnione, gdy pozostaje
w kolizji z zasadami współżycia społecznego (art. 4771 § 2 KPC w związku z art.
45 § 1 i 3 oraz art. 8 KP).


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 września 2001 r. sprawy z po-
wództwa Antoniego M. przeciwko Urzędowi Marszałkowskiemu w K. - Wojewódzkie-
mu Urzędowi Pracy o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 27
kwietnia 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację;
zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej 100 zł (złotych sto) tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 27 kwietnia 2000 r. [...] oddalił apelację Antoniego M. od wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Katowicach z dnia 14 grudnia 1999 r. [...], oddalającego
powództwo apelującego o przywrócenie do pracy w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w
K.
Sąd ustalił, że Antoni M. był zatrudniony w Rejonowym Urzędzie Pracy w R.Ś.
od 14 listopada 1994 r. na stanowisku starszego doradcy zawodowego. Z dniem 1
września 1995 r. powołano go na stanowisko zastępcy kierownika Rejonowego
Urzędu Pracy w R.Ś. z siedzibą w Ś. Pismem z dnia 18 lipca 1996 r. został poinfor-
mowany przez pracodawcę, że z dniem 2 czerwca 1996 r. jego stosunek pracy, na
podstawie art. 8 ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz
o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110), przekształcił się w stosunek
umowny. Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 19 wrze-
śnia 1994 r. powodowi przyznano rentę z tytułu inwalidztwa III grupy. Antoni M. ko-
rzystał ze zwolnień lekarskich przez: 180 dni w roku 1996 (53,2% dni roboczych),
252 dni w roku 1997 (72,9% dni roboczych) i 26 dni w roku 1998 (19,5% dni robo-
czych do dnia wypowiedzenia stosunku pracy). W okresie od 27 sierpnia 1998 r. do
22 lutego 1999 r. - przez 180 dni - pobierał zasiłek chorobowy. W latach 1996 i 1998
otrzymywał przez 28 dni (w sumie) zasiłek opiekuńczy z tytułu osobistej opieki nad
matką. W latach 1996 - 1998 powód wykorzystał 93 dni urlopu wypoczynkowego.
Jego nieobecność w pracy negatywnie wpływała na funkcjonowanie Urzędu (nadzo-
rował najistotniejsze działy - pośrednictwa i ewidencji), powodowała nadmierne ob-
ciążenia obowiązkami pozostałych pracowników. Pismem z dnia 9 grudnia 1996 r.
pracodawca został poinformowany, że Antoni M. został wybrany na stanowisko
Przewodniczącego Komisji Międzyzakładowej NSZZ ,,Solidarność" miasta K. Funkcję
tę pełnił do 9 marca 1998 r. W związku z krytycznym artykułem opublikowanym wraz
z Adamem H. (odwołanym ze stanowiska wskutek dwóch negatywnych ocen jego
pracy) w Tygodniku Ś.-D. z dnia 26 lutego 1997 r. (zawierającym sformułowania, że
u pozwanego uwidacznia się ,,socjalistyczna, bo wręcz nakazowo - rozdzielcza
struktura zarządzania"; urzędy ,,przepełnione są byłymi aparatczykami i ludźmi dep-
tającymi wszelkie zasady moralne. Często są to ludzie czerpiący satysfakcję z poni-
żania i szkalowania podwładnych, siejący nienawiść i prowokujący konflikty. Relaty-
wizm moralny i zacietrzewienie wyrażane rzucaniem inwektyw to ich żywioł, tak ich
nauczono na szkoleniach partyjnych. Kadra kierownicza zazwyczaj jest wyalieno-
wana z lokalnych realiów i kieruje się w działaniu zasadą divide et impera") oraz wy-
wiadem udzielonym temu samemu publikatorowi (w którym podnosił kłopoty ,,ze
skostniałą i nieefektywną struktura urzędów pracy i z zakonserwowanymi tam post-
komunistami"), trzydziestu czterech pracowników RUP w R.Ś. skierowało w dniu 9
czerwca 1997 r. pismo do Przewodniczącego Zarządu Regionu [...] NSZZ ,,Solidar-
ność" skargę na powoda. Podobną skargę do dyrektora skierowało w dniu 26 marca
1998 r. trzydziestu czterech pracowników RUP w R.Ś. z siedzibą w Ś.. Powód (od
1967 r. członek PZPR, urlopowany w okresie od 5 maja 1979 r. do 30 września 1981
r. do pracy w aparacie partyjnym, odznaczony w 1983 r. Brązowym Krzyżem Zasługi)
był skonfliktowany z kierownikiem RUP Iwoną B. W dniu 4 maja 1998 r. zwróciła się
ona do dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w K. o odwołanie Antoniego M. z
dniem 13 maja 1998 r. ze stanowiska, uzasadniając swój wniosek nieprzestrzega-
niem przez niego ustalonego porządku pracy, nierzetelnym i nieterminowym wyko-
nywaniem poleceń służbowych, niegodnym zachowaniem się w pracy wobec pra-
cowników urzędu, brakiem inicjatywy ,,do pogłębiania zaufania osób bezrobotnych i
pracodawców wobec tego Urzędu". Pismem z dnia 8 maja 1998 r. powód został
odwołany ze stanowiska z dniem 13 maja 1998 r. na podstawie § 3 ust. 3 rozporzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 21 marca 1995 r. w sprawie organi-
zacji, szczegółowych zasad i zakresu działania Krajowego Urzędu Pracy oraz woje-
wódzkich i rejonowych urzędów pracy (Dz.U. Nr 38, poz. 187 ze zm.) w związku z
art. 70 § 1 i 2 KP oraz art. 36 § 1 pkt 3 KP. Odwołanie otrzymał w dniu 11 maja 1998
r., lecz odmówił potwierdzenia jego odbioru. Zamiaru odwołania powoda ze stanowi-
ska pracodawca nie konsultował ze związkami zawodowymi. Strona pozwana wypła-
ciła powodowi zasądzone nieprawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Katowi-
cach z dnia 3 marca 1999 r. odszkodowanie (z odsetkami) w łącznej kwocie 4.269 zł.
W ocenie Sądu, pracodawca nie złożył powodowi prawidłowo (zgodnie z art.
30 § 3 i 4 KP) wypowiedzenia umowy o pracę poprzestając na odwołaniu go ze sta-
nowiska z jednoczesnym określeniem okresu wypowiedzenia. Nie spełnił także wy-
mogu uzyskania na rozwiązanie z powodem stosunku pracy zgody zarządu Komisji
Międzyzakładowej NSZZ ,,Solidarność" miasta K., czym uchybił art. 32 ust. 1 i 4
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 79, poz. 854). Wypowiedzenie umowy o pracę było jednak merytorycznie
uzasadnione. Przywrócenie Antoniego M. do pracy byłoby niezgodne zarówno z jego
interesem (pracę w RUP nazywał ,,piekłem" i w niej upatrywał źródła swoich dolegli-
wości) jak i z interesem pracodawcy (mogłoby spowodować zakłócenia w funkcjono-
waniu Urzędu). Byłoby także przeciwne zasadom współżycia społecznego.
,,Uwzględnienie żądania powoda zrodziłoby wśród pozostałych pracowników pozwa-
nego przekonanie o tolerowaniu bezkarności nagannego postępowania działacza
związkowego nacechowanego wyjątkową agresją skierowaną przeciwko swemu pra-
codawcy, przełożonemu i współpracownikom. Przywrócenie powoda do pracy byłoby
sygnałem dla pracowników pozwanego, że status działacza związkowego pozwala
na wszystko i stanowi ochronę przed wszelkimi skutkami działań podejmowanych
przez korzystającego z niego pracownika. Stałoby się też sygnałem dla powoda, że
(...) lekceważący stosunek do przełożonej, współpracowników i petentów jest ak-
ceptowaną przez prawo i stosujące je sądy formą działania". Powoływanie się powo-
da na naruszenie art. 32 ustawy o związkach zawodowych jest nadużyciem przez
niego prawa podmiotowego do szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy. Dlate-
go Sąd nie orzekł przywrócenia powoda do pracy, lecz odszkodowanie na podstawie
art. 4771 § 2 KPC. Nadto, powód przyjął od pozwanego odszkodowanie zasądzone
nieprawomocnym wyrokiem, co, zgodnie z art. 453 KC w związku z art. 300 KP,
spowodowało wygaśnięcie jego roszczenia o przywrócenie do pracy. Ponieważ rosz-
czenie powoda z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy zostało przez stronę
pozwaną dobrowolnie zaspokojone, powództwo o nie należało oddalić.
Antoni M. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę narusze-
nie art. 45 § 2 i 3 KP w związku z art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych oraz art. 4771 § 2 KPC, jego pełnomocnik wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i orzeczenie o przywróceniu powoda do pracy na uprzednio
zajmowanym stanowisku. Wywodził on, że skoro Sąd ustalił, że rozwiązanie z
powodem stosunku pracy nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów
o pracę, nie mógł zasądzić wbrew żądaniu pozwu - odszkodowania. Bowiem ,,w sto-
sunku do powoda obowiązywał ustawowy zakaz orzekania o odszkodowaniu".
Nadto, norma prawna procesowa nie może uchylić normy prawa materialnego, z któ-
rej wynika nakaz restytucji stosunku pracy, jeżeli żądał jej powód.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 45 § 2 i 3 KP, jeżeli pracownik, którego trwałość stosunku pracy
jest chroniona przepisami szczególnymi, żąda w przypadku wadliwego rozwiązania z
nim stosunku pracy przywrócenia do pracy, sąd nie może zasądzić z urzędu wbrew
temu żądaniu odszkodowania także wtedy, gdy przywrócenie do pracy byłoby nie-
celowe lub niemożliwe. Żądaniem takiego pracownika sąd, jak wynika z powołanych
przepisów, jest związany. Prawo pracownika do wyboru jednego z roszczeń alterna-
tywnych przewidzianych w art. 45 § 1 KP nie ma charakteru absolutnego. Wedle art.
8 KP działanie uprawnionego polegające na czynieniu ze swego prawa użytku, który
byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ,,nie jest uważane za wykony-
wanie prawa i nie korzysta z ochrony". Przepis ten, jako ogólny dotyczy wykonywania
wszelkich praw podmiotowych przez każdy z podmiotów stosunku pracy. Zatem i
wybór roszczenia o przywrócenie do pracy przez pracownika szczególnie chronione-
go podlega ocenie w aspekcie zgodności z zasadami współżycia społecznego.
Celem ochrony trwałości stosunku pracy działaczy związkowych jest umożli-
wienie im prawidłowego wykonywania funkcji reprezentantów pracowników - ich praw
i interesów - wobec pracodawcy. Pracownik będący działaczem związkowym jest
więc chroniony przed zwolnieniem z pracy w związku z wykonywaniem funkcji związ-
kowych. Wymóg uzyskania zgody zarządu organizacji związkowej, w której pracow-
nik pełni funkcję z wyboru na rozwiązanie stosunku pracy, ma stanowić prawną gwa-
rancję jego niezależności od pracodawcy. Działacz związkowy nie jest jednak zwol-
niony z należytego wykonywania obowiązków pracowniczych, w tym zwłaszcza dba-
łości o dobro pracodawcy, przestrzegania porządku i dyscypliny pracy oraz zasad
współżycia społecznego w zakładzie pracy, stosowania się do poleceń przełożonych
dotyczących pracy. Co istotniejsze, to właśnie od działacza związkowego należy
wymagać postawy nienagannej, wręcz wzorcowej. Tylko taka postawa może bowiem
sprzyjać wiarygodności jego poczynań i autorytetowi niezbędnemu do właściwego
pełnienia funkcji.
Z bardzo rzetelnych, drobiazgowych, dokonanych po wszechstronnej i wnikli-
wej analizie materiału dowodowego ustaleń Sądu pierwszej instancji, które Sąd dru-
giej instancji uznał za własne, a które nie zostały zakwestionowane w kasacji, wynika
jednoznacznie, że skarżący nienależycie wykonywał swoje obowiązki pracownicze.
Naruszający zasady współżycia społecznego był jego stosunek do współpracowni-
ków, przełożonych i stron. Zachowanie skarżącego nie miało żadnego merytoryczne-
go uzasadnienia w pełnionej funkcji związkowej i nie było z jej sprawowaniem w ża-
den sposób związane. Trafnie wobec tego ocenił Sąd, że żądanie Antoniego M.
przywrócenia do pracy jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a przez
to nie jest wykonywaniem przysługującego mu prawa i nie korzysta z ochrony prze-
widzianej w § 3 art. 45 KP.
Nie jest słuszny zarzut kasacji jakoby Sąd orzekł o roszczeniach skarżącego
wywodząc je z przepisów procesowych. Art. 4771 KPC wyznacza granice wyrokowa-
nia w sprawach z zakresu prawa pracy w sposób dla nich swoisty. Nie tylko zobowią-
zuje sąd do orzeczenia o roszczeniach wynikających z faktów przytoczonych przez
pracownika (§ 1), ale także przyznaje sądowi kompetencję do zasądzenia innego
roszczenia niż żądane, jeżeli ono okaże się w przebiegu procesu nieuzasadnione (§
2). Ma zastosowanie w sytuacjach, gdy prawo materialne przewiduje roszczenia al-
ternatywne i pozostawia powodowi możliwość wyboru jednego z nich. Takim przepi-
sem materialnoprawnym, który przewiduje roszczenia alternatywne - restytucyjne lub
odszkodowawcze - jest art. 45 § 1 KP. W § 2 przyznaje on sądowi kompetencję do
zasądzenia odszkodowania w miejsce żądanego przez pracownika przywrócenia do
pracy, jeżeli restytucja stosunku pracy byłaby niemożliwa lub niecelowa. Brak możli-
wości przywrócenia do pracy lub jego niecelowość nie mogą jednak uzasadniać od-
mowy przywrócenia do pracy żądającego restytucji stosunku pracy pracownika chro-
nionego przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy przepisami szcze-
gólnymi (§ 3). Możliwość i celowość przywrócenia do pracy nie stanowią wyczerpują-
cych okoliczności zasadności restytucji stosunku pracy. Żądanie przywrócenia do
pracy może pozostawać w kolizji z zasadami współżycia społecznego i w takim kon-
tekście nie mieć uzasadnienia. Te właśnie nietypowe sytuacje, gdy żądanie pracow-
nika jest w świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie nieuzasadnione,
choćby nawet było możliwe, pozwala rozstrzygnąć, zgodnie z powagą prawa i jego
funkcjami (art. 4771 § 2 KPC).
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: