Wyrok z dnia 11 września 2001 r.
I PKN 616/00

Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny nie wymaga zachowania
okresu wypowiedzenia, natomiast rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nau-
czyciela może nastąpić na koniec roku szkolnego, z zachowaniem okresu
wypowiedzenia (art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczy-
ciela, jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.).


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 września 2001 r. sprawy z po-
wództwa Anny S. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w K. o uznanie przeniesienia w
stan nieczynny za bezskuteczne, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 26 kwietnia 2000
r. [...]

o d d a l i ł kasację,
przyznał adwokatowi Stanisławowi M. kwotę 100 zł (sto złotych) od Skarbu
Państwa - Sądu Rejonowego w Kielcach tytułem kosztów nieopłaconej pomocy są-
dowej świadczonej z urzędu.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kielcach wyrokiem z dnia 17 stycznia 2000 r. od-
dalił powództwo Anny S. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w K. o uznanie za bez-
skuteczne przeniesienia w stan nieczynny. Ustalił, że powódka była zatrudniona od 1
września 1994 r. do 29 lutego 2000 r. jako nauczycielka geografii. Jej stosunek pracy
wygasł wskutek upływu okresu pozostawania w stanie nieczynnym, trwającym od
dnia 1 września 1999 r. Od 16 kwietnia do 15 maja 1999 r. powódka korzystała ze
zwolnienia lekarskiego. W dniu 30 kwietnia 1999 r., podczas bytności w Szkole, po-
wódka rozmawiała z dyrektorem i wówczas dowiedziała się, że w nowym roku szkol-
nym nie będzie możliwości jej zatrudnienia z powodu zmniejszenia liczby oddziałów i
że w związku z tym będzie mogła korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia do
końca roku szkolnego, czyli do dnia 31 sierpnia 1999 r. W dniu 30 kwietnia 1999 r.
powódka zwróciła się również do dyrektora pozwanej Szkoły z prośbą o wydanie za-
świadczenia, które umożliwiłoby jej skorzystanie z urlopu dla poratowania zdrowia i
otrzymała je tego samego dnia. Na jego podstawie komisja lekarska do orzekania o
potrzebie powstrzymania się od pracy nauczyciela stwierdziła potrzebę powstrzyma-
nia się powódki od pracy w czasie od 16 maja do 15 sierpnia 1999 r., zaś dyrektor
pozwanej Szkoły udzielił powódce trzymiesięcznego urlopu dla poratowania zdrowia
na ten okres. Następnie komisja ta w dniu 1 września 1999 r. wystawiła zaświadcze-
nie [...] stwierdzające, iż powódka wymaga powstrzymania się od pracy od 17 do 31
sierpnia 1999 r. Zaświadczenie to zostało wydane po interwencji dyrektora Szkoły,
gdyż pierwotne zaświadczenie komisji lekarskiej opiewało na okres od 17 sierpnia do
17 listopada 1999 r. Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że w dniu 14 maja 1999 r. strona
pozwana wysłała powódce pismo zawierające oświadczenie o przeniesieniu jej w
stan nieczynny na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Pisma tego powódka
nie podjęła mimo dwukrotnego awizowania, wobec czego zostało jej wysłane ponow-
nie dnia 6 września 1999 r.

Na podstawie powyższych ustaleń Sąd pierwszej instancji doszedł do wnio-
sku, że powództwo jest bezzasadne. Już w 1998 r. nauczyciele zatrudnieni w po-
zwanej Szkole byli informowani o planowanej reformie oświaty i jej skutkach gdy
chodzi o zatrudnienie. Znaczna część nauczycieli geografii ukończyła specjalne
kursy uprawniające do nauczania tego przedmiotu w gimnazjum. Powódka tych kur-
sów nie ukończyła. Od marca 1999 r. mówiło się już w pozwanej Szkole o planowa-
nych zmianach organizacyjnych i kadrowych, a na przełomie marca i kwietnia 1999 r.
nauczyciele geografii byli informowani o zmniejszeniu oddziałów w Szkole oraz o
redukcji zatrudnienia. Ostateczną decyzję o przeniesieniu powódki w stan nieczynny
podjął dyrektor po wysłuchaniu stanowisk wicedyrektora Artura S. i trzech innych wi-
cedyrektorów i podał ją powódce do wiadomości dnia 30 kwietnia 1999 r. Sąd Rejo-
nowy uznał, że decyzja o przeniesieniu powódki w stan nieczynny była uzasadniona,
gdyż powódka - mimo że zdawała sobie sprawę z nowych wymagań stawianych nau-
czycielom w związku z wprowadzeniem reformy oświaty - nie ukończyła stosownych
szkoleń i nie poszerzyła kwalifikacji zawodowych umożliwiających jej dalsze naucza-
nie.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
dnia 26 kwietnia 2000 r. oddalił apelację powódki opartą na zarzucie błędnego usta-
lenia, że decyzję o przeniesieniu w stan nieczynny otrzymała przed końcem roku
szkolnego 1998/99, podczas gdy otrzymała ją dopiero dnia 6 września 1999 r., oraz
na zarzucie niewyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy wskutek nieza-
poznania się Sądu Okręgowego z arkuszem organizacyjnym szkoły na rok szkolny
1999/2000 i zaniechania porównania go z arkuszem na rok szkolny 1998/1999, a
także sprzecznego z dowodami ustalenia, że powódka nie ma kwalifikacji do nau-
czania innych przedmiotów, np. informatyki.

Sąd drugiej instancji uznał, że wyrok Sądu Rejonowego jest zgodny z prawem
i odpowiada dokonanym w sprawie ustaleniom faktycznym. Postępowanie dowodo-
we wykazało bowiem, że zmiany organizacyjne wprowadzone w pozwanej Szkole
spowodowały zmniejszenie liczby oddziałów szkolnych, a to z kolei - brak pracy dla
części nauczycieli. Wśród nauczycieli wytypowanych do przeniesienia w stan nie-
czynny znalazła się także powódka, która w ostatnim okresie zatrudnienia dość czę-
sto chorowała, korzystając ze zwolnień lekarskich oraz z urlopu dla poratowania
zdrowia. Wprowadzone zmiany organizacyjne nie pozwoliły zapewnić powódce pracy
w pełnym wymiarze godzin. Sąd Okręgowy podkreślił, że powódka, będąc w Szkole
w maju 1999 r., nie odebrała z sekretariatu pisma o przeniesieniu jej w stan nieczyn-
ny, wobec czego zostało jej wysłane pocztą. Jednak mimo dwukrotnego awizowania,
powódka nie odebrała go również z poczty, zaś doręczenie go pod adresem powódki
było niemożliwe, ponieważ jej mieszkanie było zamknięte. Poza tym Sąd Okręgowy
przyjął zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego, że w kwietniu 1999 r. dyrektor
strony pozwanej rozmawiał z powódką na temat jej dalszego zatrudnienia i już wtedy
dowiedziała się, że zostanie przeniesiona w stan nieczynny. Natomiast o fakcie prze-
niesienia w stan nieczynny dowiedziała się w maju 1999 r., czyli trzy miesiące przed
rozpoczęciem nowego roku szkolnego. W postępowaniu przed Sądem pierwszej in-
stancji powódka nie kwestionowała konieczności zmniejszenia stanu zatrudnienia
wśród nauczycieli ani nie twierdziła, że istnieje możliwość zatrudnienia jej w pełnym
wymiarze godzin. Powódka ma przygotowanie do nauczania geografii, lecz w zre-
formowanej szkole nie ma wyodrębnionego przedmiotu geografii. Z tych przyczyn
Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 KPC oddalił apelację powódki.

W kasacji od powyższego wyroku opartej na podstawie naruszenia art. 20 ust.
3 w związku z art. 73 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela powódka
domagała się zmiany tego wyroku przez uwzględnienie powództwa albo jego uchyle-
nia oraz uchylenia wyroku Sądu Rejonowego i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania. Zdaniem skarżącej, naruszenie wskazanych przepisów polegało ,,w
szczególności, że powódka Anna S. ze względu na stan zdrowia powinna w celu
przeprowadzenia leczenia powstrzymać się od pracy od dnia 16.05.1999 r. do co
najmniej 17.11.999 r. (zgodnie z orzeczeniem lekarskim), które otrzymał pracodawca
w sierpniu 1999 r." W uzasadnieniu kasacji powódka stwierdziła, że strona pozwana
nie umotywowała swojego stanowiska o przeniesieniu jej w stan nieczynny, przy jed-
noczesnym pozostawieniu w pracy nauczycieli o niższych kwalifikacjach, natomiast
Sądy obu instancji uznały za wystarczającą przyczynę przeniesienia w stan nieczyn-
ny oświadczenie strony pozwanej, iż po wprowadzeniu zmian organizacyjnych nie
przewidziano dalszego zatrudnienia powódki w Szkole. Skarżąca wyjaśniła, że jest
przygotowana do nauczania przedmiotu, jakim stała się przyroda, gdyż jest w nim
przewidzianych ,,wiele godzin dydaktycznych z geografii". Zwróciła również uwagę na
to, że prawo dyrektora szkoły do przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny nie do-
tyczy nauczycieli korzystających z urlopu dla poratowania zdrowia. Tymczasem dy-
rektor pozwanej Szkoły najpierw wydał powódce zaświadczenie uprawniające ją do
korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, a następnie wpłynął na komisję lekar-
ską, by ograniczyła czas korzystania powódki ze zwolnienia lekarskiego i przeniósł ją
w stan nieczynny.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie z dwóch głównie przyczyn: po pierw-
sze - opiera się na podstawie naruszenia art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.),
który nie miał zastosowania w sprawie i który nie został zastosowany przez Sąd
Okręgowy, i po wtóre - punktem wyjścia dla zarzutu mającego podstawę w przepisie
art. 73 wymienionej ustawy jest przedstawiony w kasacji stan faktyczny skonstruo-
wany przez samą skarżącą, z jego głównymi elementami różniącymi się zasadniczo
od stanu faktycznego ustalonego przez Sąd Okręgowy.

Jest niesporne, że powódka została przeniesiona w stan nieczynny na pod-
stawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Przepis ten stanowi, że w razie całkowitej lub
częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących
zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiają-
cych dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, może on być prze-
niesiony w stan nieczynny. Z tych samych przyczyn może być z nauczycielem roz-
wiązany stosunek pracy na jego wniosek. Z przedstawionej regulacji wynika zatem,
że od wniosku nauczyciela zależy, czy stosunek pracy zostanie rozwiązany, czy też
nastąpi przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny. Skutki każdego z tych rozwią-
zań prawnych są jednak inne. Według art. 20 ust. 6 zdanie drugie Karty Nauczyciela,
stosunek pracy nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny wygasa z mocy prawa
z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym, nato-
miast wniosek nauczyciela o rozwiązanie z nim stosunku pracy powoduje w myśl art.
20 ust. 3 Karty rozwiązanie tego stosunku z końcem roku szkolnego, po uprzednim
trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Sąd Okręgowy zarówno w sentencji wyroku, jak i w
jego uzasadnieniu podał w sposób nie budzący jakichkolwiek wątpliwości, że przed-
miotem rozpoznania sprawy w związku ze złożoną apelacją było żądanie uznania za
bezskuteczne przeniesienia w stan nieczynny. Ów przedmiot rozpoznania sprawy był
zgodny ze sprecyzowanym w pozwie roszczeniem, podtrzymywanym konsekwentnie
podczas całego postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Wprawdzie w apela-
cji pełnomocnik procesowy powódki zarzucił naruszenie art. 20 ust. 3 Karty Nauczy-
ciela polegające na błędnym ustaleniu przez Sąd Okręgowy, że ,,powódka otrzymała
z trzymiesięcznym wyprzedzeniem wypowiedzenie" oraz że było to jakoby ,,z końcem
roku szkolnego", podczas gdy faktycznie zostało jej doręczone dnia 6 września 1999
r., jednak w uzasadnieniu kwestionował przeniesienie powódki w stan nieczynny. W
ten sposób między przytoczoną w kasacji podstawą naruszenia prawa materialnego
w postaci art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela a uzasadnieniem kasacji powstała dyshar-
monia, którą należało ocenić jako stan równoznaczny z brakiem uzasadnienia pod-
stawy kasacyjnej, a więc uchybienie oznaczające wadę kasacji usprawiedliwiającą
nawet jej odrzucenie (art. 3933 w związku z art. 3935 i z art. 3938 § 1 KPC). Poza tym
samo skonstruowanie zarzutu było pod względem formalnym (językowym) nieprawi-
dłowe, gdyż pełnomocnik powódki nie wskazał, na czym polegało naruszenie art. 20
ust. 3 w związku z art. 73 Karty Nauczyciela. W zdaniu zawierającym ten zarzut nie
określił bowiem czynności bądź zaniechania Sądu Okręgowego, które spowodowały
to naruszenie. Być może chodziło o ,,pominięcie" przez ten Sąd podanych w kasacji
okoliczności, ale nie można wykluczyć, że przypisane Sądowi Okręgowemu uchybie-
nie miało polegać na czym innym. Należy podkreślić, że z dokonanych w sprawie
ustaleń opartych na jednoznacznym w swej treści materiale dowodowym wynika, że
powódka została przeniesiona w stan nieczynny na podstawie art. 20 ust. 1 Karty
Nauczyciela oraz że przyczyną ustania stosunku pracy było jego wygaśnięcie z mocy
art. 20 ust. 6 zdanie drugie tej Karty, po upływie sześciu miesięcy trwania stanu nie-
czynnego. Zatem teza skarżącej, według której rozwiązanie stosunku pracy na ko-
niec roku szkolnego 1998/99 nie mogło nastąpić, gdyż nie doszło do wypowiedzenia
tego stosunku na trzy miesiące naprzód przed tą datą, jest bez znaczenia prawnego.
Świadczy natomiast o nierozróżnieniu dwóch odmiennych instytucji prawnych, tj.
rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela oraz przeniesienia nauczyciela
w stan nieczynny z inicjatywy szkoły, chociaż źródłem zastosowania każdej tych in-
stytucji jest art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela i wskazane w nim wspólne przyczyny.

Niezasadny okazał się także zarzut naruszenia art. 73 Karty Nauczyciela,
podany bez niezbędnego uściślenia, o jaką część zawartej w nim regulacji chodzi. Ze
względu jednak na uzasadnienie zarzutu naruszenia tego artykułu zawarte w kasacji
można wnosić, że zdaniem skarżącej Sąd Okręgowy - wbrew celowi przepisu art. 73
ust. 1 ustawy i intencji ustawodawcy - uznał za dopuszczalne rozwiązanie z nią za
wypowiedzeniem stosunku pracy w czasie korzystania z urlopu dla poratowania
zdrowia. W tej kwestii - jak Sąd Najwyższy zaznaczył na wstępie rozważań - zarzut
skarżącej nie został oparty na podstawie stanu faktycznego ustalonego przez Sąd
Okręgowy, lecz na podstawie własnych twierdzeń skarżącej. Sąd Okręgowy nie
ustalił bowiem, że stosunek pracy z powódką został rozwiązany za wypowiedzeniem,
lecz ustalił, że powódka korzystała z urlopu dla poratowania zdrowia w czasie od 16
maja do 31 sierpnia 1999 r. W dniu 30 kwietnia 1999 r. dyrektor pozwanej Szkoły
poinformował ją o podjętej decyzji przeniesienia w stan nieczynny (ustalenie przyjęte
za Sądem Rejonowym), natomiast ustne oświadczenie w tym przedmiocie złożył jej
w maju 1999 r., oznajmiając zarazem, że pismo o przeniesieniu w stan nieczynny
znajduje się do odebrania w sekretariacie Szkoły. Powódka nie odebrała go jednak,
ani nie zareagowała na dwukrotną informację poczty o awizowaniu przesyłki listowej,
wobec czego nastąpił jej zwrot nadawcy. Pismo o przeniesieniu w stan nieczynny
pochodzi z dnia 14 maja 1999 r. i wobec postępowania powódki wyraźnie wskazują-
cego na uchylanie się od jego przyjęcia, zostało jej powtórnie wysłane pocztą.
Otrzymała je dnia 6 września 1999 r. Z przytoczonych okoliczności faktycznych
ustalonych w sprawie wynika zatem, że złożenie powódce przez pracodawcę
oświadczenia woli o przeniesieniu jej w stan nieczynny było wcześniejsze niż rozpo-
częcie przez nią urlopu dla poratowania zdrowia, jak również, że przyjęty przez poz-
waną Szkołę okres pozostawania w stanie nieczynnym przypadał po zakończeniu
urlopu dla poratowania zdrowia. Urlop ten kończył się bowiem z dniem 31 sierpnia
1999 r., natomiast przeniesienie w stan nieczynny nastąpiło od dnia 1 września 1999
r.

Powódka w swojej wersji stanu faktycznego przytoczonego w kasacji pominęła
powyższe okoliczności, akcentując to, że dyrektor pozwanej Szkoły, wydając za-
świadczenie dla komisji lekarskiej do orzekania o potrzebie powstrzymania się od
pracy nauczyciela, nie zaznaczył, do kiedy powódka będzie mogła korzystać z urlopu
dla poratowania zdrowia. Następnie, gdy po jego udzieleniu zgodnie z wnioskiem
komisji lekarskiej na czas od 16 maja do 16 sierpnia 1999 r. i wykorzystaniu go, po-
wódka przedstawiła kolejne zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że stan jej zdro-
wia wymaga powstrzymania się od pracy od 17 sierpnia do 17 listopada 1999 r., dy-
rektor Szkoły podjął w komisji lekarskiej interwencję w sprawie skrócenia tego okresu
do 31 sierpnia 1999 r., co rzeczywiście nastąpiło. Ponadto powódka przedstawiła
własną ocenę swoich kwalifikacji i osiągnięć zawodowych - zdecydowanie lepszą od
pozostałych nauczycieli, a przede wszystkim pogląd, że skoro komisja lekarska wy-
stawiła początkowo zaświadczenie lekarskie o potrzebie powstrzymania się od pracy
,,co najmniej" do dnia 17 listopada 1999 r., to do tej daty powinien trwać jej urlop dla
poratowania zdrowia. Tym samym stosunek pracy mógł się rozwiązać zgodnie z art.
23 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela dopiero po upływie roku trwania niezdolności do
pracy spowodowanej chorobą.

Odnosząc się do powyższego stanowiska skarżącej należy stwierdzić, że Sąd
Okręgowy nie dokonał takich ustaleń ani co do długości okresu, w którym powódka
ze względu na stan zdrowia powinna powstrzymać się od pracy, ani co do okoliczno-
ści, w których doszło do wydania przez komisję lekarską zaświadczenia o potrzebie
powstrzymania się jej od pracy do dnia 31 sierpnia 1999 r. Odmiennie również ocenił
sprawę zasadności przeniesienia powódki w stan nieczynny, wskazując zarazem
przyczyny, które przemawiały za pozostawieniem w Szkole innych nauczycieli. Roz-
ważenie przez Sąd Najwyższy racji i argumentów powódki było przy tym niemożliwe,
gdyż z uwagi na niewskazanie w kasacji jako jej podstawy naruszenia przepisów po-
stępowania, Sąd Najwyższy był związany dokonanymi w sprawie ustaleniami.

Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 39312 KPC).
========================================