Wyrok z dnia 20 sierpnia 2001 r.
I PKN 585/00

1. W sprawie o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę
na czas nie określony z przyczyn dotyczących stanu zdrowia pracownika, gdy
twierdzi on, że uległ wypadkowi przy pracy, sąd powinien rozważyć, czy na
pracodawcy ciążą obowiązki z art. 231 KP.
2. Prawomocny wyrok sądu dotyczący zdarzeń, które mają znaczenie
prejudycjalne dla oceny zgłoszonych roszczeń, wiąże na podstawie art. 365 § 1
KPC także Sąd Najwyższy i jeżeli uprawomocnił się po wydaniu wyroku przez
sąd drugiej instancji, powinien być uwzględniony z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym ze względu na treść art. 316 § 1 KPC.


Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Józef Iwulski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Wiesławy P. przeciwko Fabryce Radiatorów ,,S." Spółce Akcyjnej w S. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 12 kwietnia 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Końskich wyrokiem z 30 grudnia 1999 r. oddalił
powództwo Wiesławy P. przeciwko Fabryce Radiatorów ,,S." SA w S. o uznanie za
bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę.

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej od
lipca 1985 r. Od kwietnia 1997 r. pracowała na stanowisku kontrolera jakości, a od 22
lutego 1999 r. była zatrudniona przy produkcji. W dniu 24 lutego 1999 r. upadła pod-
czas pracy. Została przewieziona do szpitala, gdzie przebywała na leczeniu do 13
marca 1999 r. z powodu ostrych dolegliwości neurologicznych (w typie rwy kulszo-
wej). Na zwolnieniu lekarskim przebywała do 6 listopada 1999 r. W dniu 5 listopada
1999 r. uzyskała zaświadczenie lekarskie, że może wykonywać lekką pracę w do-
brych warunkach mikroklimatycznych. Po powrocie ze zwolnienia lekarskiego wyko-
nywała prace polegające na sprzątaniu pomieszczeń biurowych i laboratoryjnych,
choć nie ma takiego stanowiska pracy w dziale, gdzie była zatrudniona. Ze względu
na brak możliwości dalszego jej zatrudniania z uwagi na stan jej zdrowia i przeciw-
wskazania lekarza, pracodawca rozwiązał z powódką umowę o pracę w dniu 26 lis-
topada 1999 r. z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W ocenie
Sądu Rejonowego zdarzenie z 24 lutego 1999 r. nie było wypadkiem przy pracy,
gdyż zostało spowodowane przyczyną wewnętrzną, co potwierdził protokół powy-
padkowy. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka nie może być zatrudniona przy maszy-
nach, na stanowiskach, gdzie występuje potrzeba podnoszenia ciężarów i schylania
się. Utworzone w zakładzie pracy strony pozwanej stanowiska pracy chronionej są
już obsadzone. Podobnie obsadzone jest zajmowane wcześniej przez powódkę sta-
nowisko kontrolera jakości. Powódka posiada orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o
przyznaniu jej renty inwalidzkiej. Oddalając powództwo, Sąd Rejonowy przyjął, że
nieprzydatność pracownika do pracy ze względu na przyczynę leżącą po jego stronie
(na przykład chorobę) stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o
pracę, nawet jeśli dotyczy wieloletniego pracownika i stawia go w trudnej sytuacji
życiowej.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
12 kwietnia 2000 r. oddalił apelację powódki. W apelacji powódka twierdziła, że zda-
rzenie z 24 lutego 1999 r. było wypadkiem przy pracy. Jej zdaniem pracodawca nie-
słusznie przeniósł ją na stanowisko pracownika fizycznego, co przyczyniło się do wy-
padku w dniu 24 lutego 1999 r. W takiej sytuacji pracodawca powinien zatrudnić ją
na stanowisku kontrolera jakości lub na stanowisku pracy chronionej. Sąd Okręgowy
stwierdził, powołując się na treść protokołu powypadkowego oraz opinię ordynatora
Oddziału Neurologii Szpitala Rejonowego w K., że zdarzenie z 24 lutego 1999 r. było
spowodowane przyczyną wewnętrzną, wynikającą z wcześniejszych schorzeń po-
wódki, a zatem nie miało charakteru wypadku przy pracy. Do chwili wydania wyroku
przez Sąd Okręgowy protokół powypadkowy nie został podważony. Nie jest możliwe
dalsze zatrudnienie powódki na stanowisku kontrolera jakości, skoro stanowisko to
jest już obsadzone przez innego pracownika. Pracodawca miał prawo zatrudnić na
tym stanowisku inną osobę ze względu na długotrwały okres nieobecności powódki
w pracy spowodowanej chorobą. Pracodawca nie mógł zatrudnić powódki na sta-
nowisku pracy chronionej. Niezależnie od tego, że stanowiska te są już obsadzone,
zgodnie z pakietem socjalnym z 24 kwietnia 1997 r. pracodawca zobowiązał się
utworzyć miejsca pracy chronionej dla osób czasowo odsuniętych od pracy przez
lekarza oraz dla kobiet w ciąży. Nie można wymagać od strony pozwanej, aby utwo-
rzyła takie stanowisko dla powódki, która według zaświadczenia lekarskiego powinna
wykonywać tylko pracę lekką na stałe - bez ograniczeń czasowych. Sąd Okręgowy
podzielił pogląd Sądu Rejonowego, że powódka stała się nieprzydatna dla praco-
dawcy ze względu na stan zdrowia, co stanowi przyczynę leżącą po jej stronie, a to
uzasadniało wypowiedzenie jej umowy o pracę.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła powódka, zaskarżając go w
całości. Jako podstawę kasacyjną skarżącą wskazała naruszenie prawa procesowe-
go - przepisu art. 233 § 1 in fine KPC - przez dowolną ocenę zebranego w sprawie
materiału dowodowego, w szczególności pominięcie w tej ocenie zeznań powódki co
do przyczyn zdarzenia z 24 lutego 1999 r. oraz treści zaświadczenia lekarskiego z 17
listopada 1998 r. wystawionego przez Międzyzakładowy Ośrodek Medycyny Pracy w
S., z którego wynika, że powódka mogła być zatrudniona na stanowisku kontrolera
jakości zgodnie z prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Końskich z 13 listo-
pada 1998 r. [...], przywracającym ją do pracy w pozwanej Spółce na to właśnie sta-
nowisko. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego
go wyroku Sądu Rejonowego w Końskich i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania.

W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie.

Na rozprawie przed Sądem Najwyższym pełnomocnik powódki złożył do akt
sprawy odpis prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Końskich z 28 grudnia
2000 r. [...], którym Sąd ten sprostował protokół powypadkowy [...] z 1999 r. w ten
sposób, że uznał zdarzenie z dnia 24 lutego 1999 r., jakiemu uległa Wiesława P. w
Fabryce Radiatorów ,,S." SA w S., za wypadek przy pracy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


W toku postępowania przed Sądem Rejonowym oraz Sądem Okręgowym po-
wódka konsekwentnie twierdziła, że zdarzenie z 24 lutego 1999 r. miało charakter
wypadku przy pracy. Sądy obu instancji niedostatecznie rozważyły kwestię znacze-
nia charakteru prawnego owego zdarzenia, a było to istotne z punktu widzenia obo-
wiązków pracodawcy określonych w art. 231 KP. Sąd Okręgowy ustalił, że zdarzenie,
w czasie którego powódka upadła podczas wykonywania pracy i w wyniku którego
znalazła się w szpitalu, a następnie przebywała na zwolnieniu lekarskim od 25 lutego
do 6 listopada 1999 r., nie było wypadkiem przy pracy, na podstawie treści protokołu
powypadkowego oraz opinii (zaświadczenia lekarskiego) ordynatora Oddziału Neu-
rologii Szpitala Rejonowego w K. Obydwa te dowody miały charakter dowodów z do-
kumentów i podlegały ocenie w konfrontacji z innymi dowodami przeprowadzonymi w
sprawie, w tym z dowodem z przesłuchania powódki w charakterze strony oraz
dowodami z innych zaświadczeń lekarskich, na które powoływała się powódka,
zwłaszcza zaświadczenia z 17 listopada 1998 r., o którym mowa w kasacji. Z tego
punktu widzenia kasacja ma usprawiedliwioną podstawę, ponieważ kwestii
charakteru zdarzenia z 24 lutego 1999 r. należało poświęcić więcej uwagi. Protokół
powypadkowy nie wiąże sądu w tym znaczeniu, że sąd może - opierając swoje
ustalenia na innych dowodach - ocenić, że wypadek, jakiemu uległ pracownik, był
wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst:
Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), mimo że z protokołu powypadkowego wyni-
ka inny jego charakter. W praktyce często zdarza się, że gdy przedmiotem analizy
jest zewnętrzność przyczyny jako elementu kwalifikującego pewne zdarzenie jako
wypadek przy pracy, w postępowaniu sądowym okazuje się, że istnieją podstawy do
przyjęcia, iż zaistniał wypadek przy pracy. W sytuacji, gdy w sprawie o uznanie za
bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn dotyczących stanu zdrowia
pracownika twierdzi on, że uległ wypadkowi przy pracy i z tego względu nie jest
zdolny do wykonywania dotychczasowej pracy, sąd powinien dokonać starannej
analizy wszystkich podnoszonych przez pracownika okoliczności pod kątem rozwa-
żenia, czy nie istnieją przesłanki do przypisania pracodawcy obowiązków wynikają-
cych z art. 231 KP, co w konsekwencji może oznaczać, że wypowiedzenie umowy o
pracę było nieuzasadnione. Ocena, czy miał miejsce wypadek przy pracy, ma w ta-
kim przypadku znaczenie prejudycjalne dla rozstrzygnięcia o zasadności wypowie-
dzenia umowy o pracę, a to oznacza, że sąd powinien zająć się tym zagadnieniem
wnikliwie, starannie, solidnie, iodpowiedzialnie.

W kasacji nie zarzuca się naruszenia prawa materialnego - ani art. 231 KP lub
art. 6 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
ani art. 45 § 1 KP lub art. 8 KP - tym niemniej sam zarzut naruszenia przepisów po-
stępowania jest wystarczający do uwzględnienia kasacji, ponieważ bez prawidłowo
dokonanych ustaleń faktycznych nie jest możliwa ocena właściwego zastosowania
prawa materialnego, w tym wskazanych przepisów.

Z powyższych przyczyn uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC
w odniesieniu do oceny zeznań powódki przesłuchanej w charakterze strony, z któ-
rych Sąd Okręgowy nie wyprowadził prawidłowych wniosków co do charakteru zda-
rzenia z 24 lutego 1999 r. w kontekście zasadności wypowiedzenia umowy o pracę,
a ponadto w odniesieniu do zaświadczenia z 17 listopada 1998 r., z którego treści nie
wyciągnięto odpowiednich wniosków co do możliwości zatrudnienia powódki na ta-
kim a nie innym stanowisku pracy. Zgodnie z tym zaświadczeniem lekarskim powód-
ka mogła być zatrudniona na stanowisku w nim określonym - kontrolera jakości w
laboratorium technicznym [...], tymczasem pracodawca dopuścił ją do pracy na in-
nym stanowisku, choć powódka to kwestionowała. W związku z tym nie zostało wy-
jaśnione, czy dopuszczenie powódki do pracy na innym stanowisku niż wynikające
ze wskazanego zaświadczenia lekarskiego nie przyczyniło się do pogorszenia jej
stanu zdrowia, co doprowadziło ostatecznie do wypowiedzenia jej umowy o pracę.
Sąd Najwyższy nie mógł również nie uwzględnić nowego zdarzenia prawnego,
jakim jest prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Końskich z 28 grudnia 2000 r.
[...]. W kontekście treści zawartego w tym wyroku rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne
zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego są w oczywisty sposób wadliwe co do cha-
rakteru zdarzenia z 24 lutego 1999 r. jako wypadku przy pracy. Wadliwe ustalenia
faktyczne miały wpływ na wynik sprawy ze względu na treść art. 231 KP. Powódka
domagała się w istocie zatrudnienia jej na innym stanowisku i dlatego kwestionowała
zasadność wypowiedzenia jej umowy o pracę ze względu na stan jej zdrowia. Dla
rozstrzygnięcia, jakie zapadło w postępowaniu kasacyjnym, istotne znaczenie miało
to, że po wydaniu przez Sąd Okręgowy zaskarżonego wyroku, a przed rozprawą
przed Sądem Najwyższym, doszło do wydania i uprawomocnienia się wyroku Sądu
Rejonowego w Końskich z 28 grudnia 2000 r. [...], zgodnie z którym zdarzenie z 24
lutego 1999 r., w jakim uczestniczyła powódka, miało charakter wypadku przy pracy.

Również w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym obowiązuje
nakaz uwzględnienia stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy (art.
316 § 1 KPC). Stan rzeczy, o jakim mowa w tym przepisie, nie odnosi się już - na tym
etapie postępowania - do nowych faktów i dowodów, ponieważ w postępowaniu ka-
sacyjnym nie jest dopuszczalne powołanie nowych faktów i dowodów (wiążący jest
natomiast prawidłowo ustalony stan faktyczny, który stanowił podstawę wydania za-
skarżonego orzeczenia), lecz może i powinien być odniesiony do ujawnionych w po-
stępowaniu kasacyjnym prawomocnych orzeczeń mających charakter prejudycjalny
w rozstrzyganej sprawie. Stan rzeczy, o którym stanowi art. 316 § 1 KPC, to zatem
nie tylko stan faktyczny, lecz także stan prawny, który może wynikać bądź z treści
obowiązujących przepisów prawa (materialnego lub procesowego), bądź z wydanych
przed zamknięciem rozprawy prawomocnych orzeczeń sądu. Zgodnie z przepisem
art. 365 § 1 KPC prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał,
lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewi-
dzianych także inne osoby. Również Sąd Najwyższy ma obowiązek respektowania
prawomocnych orzeczeń sądów. Prawomocny wyrok dotyczący zdarzeń, które mają
znaczenie prejudycjalne dla oceny roszczeń zgłoszonych w rozpoznawanej sprawie,
wiąże także Sąd Najwyższy na podstawie art. 365 § 1 KPC i powinien być uwzględ-
niony w postępowaniu kasacyjnym ze względu na treść art. 316 § 1 KPC, albowiem
nie jest to ani nowy fakt, ani nowy dowód, lecz zdarzenie prawne kształtujące w od-
mienny sposób stan prawny między stronami.
Prawomocny wyrok ustalający, że zdarzenie, jakiemu uległa powódka 24 lute-
go 1999 r. podczas świadczenia pracy u strony pozwanej, miało charakter wypadku
przy pracy, powinien być zatem uwzględniony z urzędu w postępowaniu kasacyjnym
właśnie ze względu na treść art. 365 § 1 KPC. Z wyroku tego wynika, że ocena Sądu
Okręgowego co do tego, iż powódka nie uległa wypadkowi przy pracy, była błędna,
co zaważyło na rozstrzygnięciu zawartym w orzeczeniu zaskarżonym kasacją. Usta-
lenie, że powódka uległa wypadkowi przy pracy, zmienia jej sytuację prawną w kon-
tekście zgłoszonego w rozpoznawanej sprawie żądania o uznanie wypowiedzenia jej
umowy o pracę za bezskuteczne. Jeżeli bowiem powódka stała się niezdolna do wy-
konywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy, to stosownie do tre-
ści art. 231 KP pracodawca był obowiązany przenieść ją do innej odpowiedniej dla
niej pracy, odpowiadającej jej stanowi zdrowia. Ustalenie, że powódka uległa wypad-
kowi przy pracy, może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy właśnie ze względu na
to, że przysługuje jej w takiej sytuacji roszczenie o przeniesienie do innej pracy (na
inne stanowisko). Może być również rozważane w kontekście zasadności wypowie-
dzenia (art. 45 § 1 KP) lub jego zgodności z zasadami współżycia społecznego (art.
8 KP).
Skutek wynikający z art. 365 § 1 KPC dotyczy także postępowania kasacyjne-
go, gdy wyrok sądu - mający zdecydowanie istotne znaczenie prejudycjalne w roz-
strzyganej sprawie - uprawomocnił się po wydaniu przez sąd drugiej instancji wyroku
zaskarżonego kasacją.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na pod-
stawie art. 39313 § 1 KPC.
========================================