Wyrok z dnia 9 lutego 1999 r.
I PKN 562/98

Jeżeli w stosunku łączącym strony występują istotne elementy umowy o
pracę, to odmienna jego ocena narusza art. 22 § 1 i 11 KP.


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Teresa Flemming-
Kulesza, Maria Mańkowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 1999 r. sprawy z powództwa
Bogumiły K. przeciwko Jednostce Wojskowej [...] w W. o ustalenie, na skutek kasacji
powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Poznaniu z dnia 22 maja 1998 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Bogumiła K. w pozwie skierowanym przeciwko Jednostce Wojskowej [...] w W.
wniosła o ustalenie, że faktycznie wykonywała u pozwanego pracę na podstawie
umowy o pracę oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwana Jednostka Wojskowa wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie
kosztów postępowania.
Wyrokiem z dnia 17 listopada 1997 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Wałczu oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz poz-
wanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka
od lipca 1996 r. do sierpnia 1997 r. zawarła z pozwaną Jednostką Wojskową czter-
naście miesięcznych umów zlecenia, na podstawie których była zobowiązana do
sprawowania nadzoru w internacie wojskowym znajdującym się pod zarządem strony
pozwanej. Swoje obowiązki, do których należało między innymi zakwaterowanie
zgłaszających się żołnierzy skierowanych do internatu przez pozwanego, dbałość o
czystość i porządek, powódka zgodnie z treścią zawartych umów wykonywała oso-
biście, codziennie od godziny 700 do 1500 za wynagrodzeniem ustalonym przez
strony. Ponadto, Sąd pierwszej instancji ustalił, że w § 7 łączących strony umów ist-
niało zastrzeżenie, iż powódce nie przysługują świadczenia i uprawnienia przewi-
dziane dla osób zatrudnionych na podstawie umów o pracę, a w § 8, że w zakresie
spraw nie uregulowanych w umowie zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilne-
go. Na podstawie zebranego materiału dowodowego Sąd Rejonowy uznał, iż po-
wództwo nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem strony łączyły umowy zlecenia w
rozumieniu art. 734 § 1 KC i następnych, o czym świadczy zdaniem Sądu pierwszej
instancji nie tylko nazwa umów ale i ich treść (przede wszystkim § 7 i § 8). Sąd
pierwszej instancji uznał, iż fakt zastrzeżenia w umowach, że powódka ma osobiście
wykonywać powierzone jej obowiązki oraz przebywać na terenie internatu w stałych
godzinach nie przemawia za tym, że łączące strony umowy miały charakter umów o
pracę. Zdaniem Sądu, obowiązku osobistego świadczenia pracy nie wyklucza prze-
pis art. 738 § 1 KC, natomiast codzienne przebywanie na terenie internatu w godzi-
nach 700 - 1500 było wynikiem spoczywających na powódce obowiązków.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 22 maja 1998 r. oddalił apelację strony powodowej. Sąd drugiej instancji
podzielił w pełni stanowisko Sądu pierwszej instancji uznając ustalenia dokonane
przez Sąd Rejonowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, za
prawidłowe.

Powyższy wyrok kasacją zaskarżyła powódka zarzucając mu naruszenie
prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 1, 2, 22 § 1 § 11 KP, oraz błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 476 § 1 pkt 11 KPC. Powódka wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku i wyroku Sądu Rejonowego oraz przekazanie
sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem
należnych powódce kosztów procesu.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest uzasadniona. Ustalony przez Sąd Rejonowy i zaakceptowany
przez Sąd drugiej instancji stan faktyczny sprawy wskazuje, iż powódka była zobo-
wiązana do sprawowania nadzoru nad mieniem internatu wojskowego, zakwatero-
wywania żołnierzy oraz dbania o utrzymanie czystości i porządku, a obowiązki te,
zgodnie z zawartą umową, miała wykonywać osobiście w godzinach od 7 do 15-tej.
Sądy obu instancji dokonały błędnej oceny, iż w takich warunkach osobiste wykony-
wanie powierzonej powódce pracy oraz obowiązek przebywania na terenie internatu
w stałych i wyznaczonych godzinach pracy nie przemawiają za tym, że łączące
strony umowy miały charakter umów o pracę.

Stosownie do art. 22 § 1 KP cechami charakterystycznymi dla stosunku pracy
jest zatrudnianie pracownika za wynagrodzeniem i zobowiązanie go do wykonywania
pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Niezbęd-
nym warunkiem dla zakwalifikowania umowy zlecenia jako umowy o pracę, jest
ustalenie, że przeważający charakter mają cechy istotne dla umowy o pracę, jak:
osobiste wykonywanie pracy, podporządkowanie pracownika, a także świadczenie tej
pracy w warunkach obciążenia podmiotu zatrudniającego ryzykiem prowadzenia zak-
ładu pracy. Ma rację powódka w kasacji, , że wykonywanie przez nią pracy re-
cepcjonistki internatu wojskowego we wszystkich dniach tygodnia (z wyjątkiem wol-
nych sobót i niedziel) i w wyznaczonych godzinach pracy, stanowiło pracę pod stałym
kierownictwem i kontrolą pracodawcy.

Za podporządkowanie pracownika pracodawcy nie można bowiem uważać
wyłącznie podporządkowania osobowego. Warunki świadczonej przez powódkę
pracy wskazują na jej podporządkowanie organizacyjne, poprzez powierzenie obo-
wiązków, polegających między innymi na osobistym pilnowaniu mienia internatu oraz
wyznaczenie miejsca i czasu pracy.

Sprzeczność oceny tych okoliczności przez Sądy obu instancji polega na tym,
że z jednej strony zostało ustalone, iż powódka miała wykonywać pracę osobiście, z
drugiej - przyjęto, iż było to konsekwencją treści zobowiązania powódki do nadzoru
nad internatem i nie może stanowić okoliczności przesądzającej o pracowniczym, a
nie usługowym charakterze zawartej umowy. Z poglądem tym nie można się zgodzić
bowiem istotnymi elementami umowy o pracę, które nie zawsze występują w umowie
zlecenia, jest właśnie obowiązek pracownika osobistego wykonywania pracy, podpo-
rządkowania pracodawcy, obowiązek przestrzegania czasu pracy i dyscypliny pracy.
Te wszystkie elementy zachodziły w sytuacji, gdy powódka była odpowiedzialna za
pieczę nad mieniem internatu. Jeżeli więc z okoliczności sprawy wynika, że w sto-
sunku łączącym strony występują istotne elementy umowy o pracę, to odmienna
ocena tego stosunku narusza art. 22 § 1 i 11 KP.

Z tych wszystkich przyczyn i na podstawie art. 39313 KPC Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji.
========================================