Wyrok z dnia 24 lipca 2001 r.
I PKN 562/00

Doręczenie zakładowej organizacji związkowej pisemnego zawiadomie-
nia o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę (art. 38 § 1 KP)
może nastąpić w każdy sposób przyjęty przez tę organizację i pracodawcę.


Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2001 r. sprawy z powództwa
Romana S. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA - Inspektoratowi
w Ś.W. o zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 12 maja 2000 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Środzie Wlkp. z dnia 7 stycznia 2000 r. [...]
i nie obciążył powoda kosztami postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Powód Roman S. pracował w pozwanym Powszechnym Zakładzie Ubezpie-
czeń SA Inspektorat w Ś.W. od 1974 r., przy czym od 15 lipca 1991 r. na stanowisku
naczelnika wydziału odszkodowań.

W dniu 17 września 1999 r. pracodawca zapoznał powoda z pisemnym
oświadczeniem o wypowiedzeniu umowy o pracę z zachowaniem 3 miesięcznego
okresu wypowiedzenia. W tym oświadczeniu pracodawcy przyczyny wypowiedzenia
dotyczyły: po pierwsze - określonych nieprawidłowości w pracy kierowanego przez
powoda wydziału, to jest zagubienia określonych dokumentów z akt szkodowych i
niepowiadomienia przełożonego o próbie wyłudzenia odszkodowania w sprawie, któ-
rej dokumenty zaginęły oraz przemilczenia zdarzeń, których następstwem miało być
wypłacenie nienależnego odszkodowania, co spowodowało całkowitą utratę zaufania
pracodawcy do powoda; po drugie - braku współpracy zleconej przez kierownictwo
Inspektoratu z naczelnikiem wydziału ubezpieczeń odnośnie do oceny ryzyka przy
zawieraniu ubezpieczeń.

Powód, odwołując się od wypowiedzenia umowy o pracę, wniósł o uznanie
tegoż wypowiedzenia za bezskuteczne i nakazanie pozwanemu dalszego zatrudnie-
nia go na dotychczasowym stanowisku do czasu rozstrzygnięcia sporu. Powód twier-
dził, że wskazane przez pracodawcę przyczyny wypowiedzenia są przyczynami nie-
prawdziwymi i podanymi wyłącznie dla potrzeb możliwości znalezienia podstawy do
rozwiązania z ,,powodem umowy o pracę".

Pozwany Powszechny Zakład Ubezpieczeń SA Inspektorat w Ś.W. wniósł o
oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 7 stycznia 2000 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Środzie Wiel-
kopolskiej oddalił powództwo, a nadto zasądził od powoda na rzecz pozwanego
kwotę 500 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Przedstawione
szczegółowo w uzasadnieniu tego wyroku jego podstawy dotyczą dwóch zasadni-
czych dla rozstrzygnięcia kwestii. Po pierwsze, Sąd Pracy ustalił, że - wbrew zarzu-
tom powoda - wypowiedzenie umowy o pracę było zasadne wobec uzasadnionej -
wskazanymi w wypowiedzeniu przyczynami - całkowitej utraty zaufania pracodawcy
do powoda. Po drugie, przyjmując, że powód był członkiem branżowego NSZZ Pra-
cowników PZU S.A., Sąd Pracy wyjaśniał, czy pracodawca zachował, określony w
art. 38 KP tryb zawiadomienia organizacji związkowej. W kwestii tej Sąd Pracy usta-
lił, że wypowiedzenie umowy o pracę poprzedziło zawiadomienie o zamiarze wypo-
wiedzenia, dokonane trzykrotnie wobec przewodniczącego grupy związkowej pra-
cowników PZU SA. Zawiadomienie pracodawcy z dnia 31 sierpnia 1989 r., które
przyjął Grzegorz W. będący przewodniczącym grupy związkowej, było przez praco-
dawcę skierowane (adresowane) do NSZZ Pracowników Oddziału Okręgowego PZU
SA w P. Mając na uwadze także to, że Grzegorz W. z racji swej funkcji w grupie
związkowej był członkiem zarządu właściwej organizacji zakładowej, do której skie-
rowane było przedmiotowe zawiadomienie, Sąd Pracy uznał, że pracodawca dokonał
zawiadomienia właściwej organizacji zakładowej stosownie do obowiązku okre-
ślonego w art. 38 KP. Wprawdzie Grzegorz W. dopiero w dniu 28 września 1999 r.
przekazał to zawiadomienie Edmundowi K. będącemu przewodniczącym NSZZ Pra-
cowników PZU SA przy Oddziale Okręgowym w P., jednakże to opóźnienie nastąpiło
z przyczyn wewnątrzzwiązkowych i niezależnych od pracodawcy. W tym kontekście
Sąd Pracy miał na uwadze także zeznania świadka Edmunda K., który zeznał, że
zawiadomienie przewodniczącego grupy związkowej traktowane jest przez Związek
jako równoznaczne z zawiadomieniem Związku. W tym kontekście Sąd Pracy uznał
po pierwsze, że właściwa związkowa organizacja zakładowa została zawiadomiona
na skutek przyjęcia zawiadomienia z dnia 31 sierpnia 1999 r., po drugie, że bezsku-
teczny upływ terminu 5 dni od otrzymania tego zawiadomienia oznacza, iż zakładowa
organizacja związkowa nie skorzystała ze swego uprawnienia do wyrażenia zastrze-
żeń (art. 38 § 2 KP) oraz po trzecie, że wypowiedzenie umowy o pracę powodowi z
dniem 17 września 1999 r. respektuje uprawnienia związku zawodowego.

Od powyższego wyroku Sądu Pracy powód wniósł apelację, zarzucając naru-
szenie art. 30 KP na skutek ustalenia, że prawdziwe i zasadne były przyczyny wypo-
wiedzenia powodowi umowy o pracę oraz naruszenie art. 38 KP przez nieprawidłowe
zawiadomienie Zarządu NSZZ Pracowników PZU SA przy Oddziale Okręgowym w P.
o zamiarze wypowiedzenia powodowi umowy o pracę. Ponadto, zarzucając
,,sprzeczność ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem", apelujący wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku i przywrócenie go do pracy, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponowne-
go rozpatrzenia z zasądzeniem od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępo-
wania.

Po rozpoznaniu apelacji powoda Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 12 maja 2000 r. zmienił zaskarżony wyrok
w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda 12.472 zł z odsetkami
ustawowymi od dnia 1 stycznia 2000 r., dalej idącą apelację oddalił i nie obciążył po-
zwanego kosztami procesu. Zawarte w powyższym wyroku rozstrzygnięcie co do
istoty sprawy stanowi konsekwencję podzielenia apelacji w zakresie jej zarzutu doty-
czącego art. 38 KP. W tej kwestii wyrok Sądu Okręgowego wyraża następującą
ocenę. W świetle zebranego materiału dowodowego, w szczególności zeznań świad-
ków Grzegorza W. i Edmunda K., załączonego do aktu statutu NSZZ Pracowników
PZU SA przy Oddziale Okręgowym w P. oraz prawidłowych ustaleń Sądu Rejono-
wego za zakładową organizację związkową w rozumieniu art. 38 KP może być
uznany wyłącznie NSZZ Pracowników PZU SA przy Oddziale Okręgowym w P. Na-
tomiast grupa związkowa działająca w ramach Inspektoratu w Ś.W. ani też jej prze-
wodniczący nie byli podmiotem, z którym pracodawca był obowiązany konsultować
indywidualne decyzje dotyczące stosunku pracy. Jakkolwiek pozwany podjął wysiłki,
aby z obowiązku tego się wywiązać, to wobec skierowania pism do niewłaściwego
podmiotu, działania te muszą być uznane za prawnie bezskuteczne. Brak też pod-
staw do przyjęcia, że złożenie oświadczenia woli przewodniczącemu koła związko-
wego czyniło dalsze postępowanie sprawą wyłącznie wewnątrzzwiązkową, skoro nic
nie przemawia za tym, że był to podmiot upoważniony do odbierania korespondencji
w imieniu zakładowej organizacji związkowej. Nawet jednak w takim przypadku na-
leżało się upewnić, czy oświadczenie zostało właściwie i terminowo przekazane. Nie
można zatem zgodzić się z poglądem Sądu pierwszej instancji, iż niezawiadomienie
w terminie zakładowej organizacji związkowej było uchybieniem niezawinionym przez
pracodawcę, skoro to on niewłaściwie skierował pismo dotyczące powoda. Skoro
powodowi wypowiedziano umowę o pracę w dniu 17 września 1999 r., a reprezen-
tująca go zakładowa organizacja związkowa, to jest NSZZ Pracowników PZU SA
przy Oddziale Okręgowym w P., została o tym zawiadomiona dopiero w dniu 28
września 1999 r., to naruszona została zasada uprzedniości zawiadomienia związku
zawodowego, a tym samym wypowiedzenie dokonane zostało bez zachowania wa-
runków formalnych wynikających z art. 38 KP.

Za całkowicie chybione uznał natomiast Sąd Okręgowy pozostałe zarzuty
apelacyjne dotyczące rzekomej bezpodstawności i niezasadności wypowiedzenia.
Podzielając w tym zakresie ustalenia wyroku Sądu Pracy, Sąd Okręgowy zaakcen-
tował to, że zasadniczą przyczyną wypowiedzenia powodowi umowy o pracę była
całkowita utrata zaufania do niego w związku z ujawnionymi okolicznościami ubez-
pieczenia samochodu Ford Mondeo należącego do Leszka S. Powód pracował jako
naczelnik wydziału odszkodowań pozwanego Inspektoratu PZU, a więc na stanowi-
sku szczególnego zaufania społecznego, mając wpływ na sposób, w jaki działa ins-
tytucja ubezpieczeniowa oraz jej zdolność do ujawniania nieprawidłowości, co z kolei
rzutuje nie tylko na jej kondycję rynkową, ale także wpływa na sytuację licznych
ubezpieczonych. W tym kontekście postawa powoda wzbudza poważne zastrzeże-
nia. Jakkolwiek rola, którą powód odegrał w ubezpieczeniu, a następnie w likwidacji
szkody, którą zgłosił Leszek S., jest niejasna, to jednak to, co ustalono w postępowa-
niu sądowym, w pełni uprawnia do wyprowadzenia wniosku, iż pozwany słusznie
przyjął, że nie może darzyć Romana S. dalszym zaufaniem niezbędnym do tego, aby
mógł on dłużej zajmować stanowisko naczelnika wydziału odszkodowań. Niezawia-
domienie dyrektora inspektoratu o ewidentnej próbie wyłudzenia odszkodowania o
znacznej wartości, nakłanianie Katarzyny W., aby i ona zachowała tę istotną dla
działalności pozwanego wiadomość w tajemnicy, braki w nadzorze, które doprowa-
dziły do utracenia dokumentacji szkodowej wraz z fotografiami oraz brak współdzia-
łania z wydziałem ubezpieczeń, czy wreszcie podjęcie działań zmierzających do li-
kwidacji szkody, przy co najmniej poważnym podejrzeniu, że szkoda powstała przed
zawarciem umowy ubezpieczeniowej, sprawiają, że pracodawca słusznie uznał, iż
dalsze zajmowanie przez powoda jego stanowiska nie leży ani w interesie PZU, ani
w interesie społecznym.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że chociaż wy-
powiedzenie powodowi umowy o pracę było zasadne, to jednak ze względu na naru-
szenie art. 38 KP, na podstawie art. 386 § 1 KPC w związku z art. 45 § 1 i 2 KP,
zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.472 zł
odpowiadającą trzymiesięcznemu wynagrodzeniu powoda z tytułu odszkodowania.
Jeżeli bowiem wypowiedzenie było zasadne, a pracodawca uchybił jedynie przepi-
som regulującym samą formę wypowiedzenia, to przywrócenie powoda do pracy nie
było celowe.

Powyższy wyrok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Poznaniu w jego części zmieniającej wyrok Sądu Rejonowego został zaskarżony
kasacją pozwanego, zarzucającą naruszenie art. 38 § 1 KP przez bezpodstawne
ustalenie, że pozwany o zamiarze wypowiedzenia powodowi umowy o pracę nie za-
wiadomił zakładowej organizacji związkowej. Na tej podstawie wnoszący kasację
żądał ,,uchylenia i zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenie po-
wództwa w całości" i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Stosownie do art. 38 § 1 KP kierownik zakładu pracy powinien o zamiarze wy-
powiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nie określony zawiado-
mić na piśmie zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą
rozwiązanie umowy. Wynikające z rozpatrywanej kasacji zagadnienie dotyczy zasto-
sowania powołanego przepisu do okoliczności faktycznych, które zostały ustalone już
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Należy zauważyć, że Sąd Okrę-
gowy przyjął za podstawę swej oceny fakty wyjaśnione przed Sądem Pracy oraz te
same założenia interpretacyjne art. 38 § 1 KP, w szczególności, że w przepisie tym
chodzi o to, ażeby zawiadomienie właściwej organizacji związkowej poprzedzało do-
konanie wypowiedzenia umowy o pracę oraz że w danym wypadku właściwą zakła-
dową organizację związkową, w rozumieniu tego przepisu, stanowił NSZZ Pracowni-
ków PZU SA przy Oddziale Okręgowym w P. Te ostatnie kwestie nie były zresztą
między stronami sporne i było oczywiste, iż utworzona u pozwanego pracodawcy
grupa związkowa, której przewodniczącym był Grzegorz W., nie jest zakładową or-
ganizacją związkową.

Powstało zagadnienie, czy przepis art. 38 § 1 KP został prawidłowo zastoso-
wany do ustalonego stanu faktycznego. Chodziło o to, czy o zamiarze wypowiedze-
nia powodowi umowy o pracę pracodawca zawiadomił NSZZ Pracowników PZU SA
przy Oddziale Okręgowym w P. Przyjmując w tym zakresie odmienną ocenę, niż wy-
rażona w wyroku Sądu Pracy, Sąd Okręgowy skoncentrował uwagę na okoliczno-
ściach doręczenia pisma pracodawcy o zamiarze wypowiedzenia powodowi umowy
o pracę. Według zaskarżonego wyroku, skoro pismo to we właściwym terminie zo-
stało doręczone przewodniczącemu grupy związkowej i nie doszło do NSZZ Pracow-
ników PZU SA przy Oddziale Okręgowym w P., to znaczy to, że pracodawca nie wy-
konał obowiązku zawiadomienia zakładowej organizacji związkowej. Przedstawione
wnioskowanie, jak to zasadnie zarzucono w kasacji, jest błędne. Opiera się ono bo-
wiem na ocenie faktu, z którego nie można było wnioskować o tym, czy pracodawca
doręczył przedmiotowe pismo właściwej zakładowej organizacji związkowej. Sąd
Okręgowy miałby rację, gdyby pracodawca skierował to pismo do przewodniczącego
grupy związkowej, błędnie traktując go jako adresata konsultacji wypowiedzenia
umowy o pracę. Tymczasem w świetle niezakwestionowanych, także przez Sąd
Okręgowy, ustaleń Sądu Pracy pismo pracodawcy z dnia 31 sierpnia 1999 r. miało
właściwego adresata. Pismo to skierowane do NSZZ Pracowników Oddziału Okrę-
gowego PZU SA w P. przyjął od pracodawcy przewodniczący grupy związkowej dla-
tego, że pracodawca traktował go jako osobę do tego upoważnioną. Upoważnienie
przewodniczącego grupy związkowej do przyjmowania pism pracodawcy kierowa-
nych do zakładowej organizacji związkowej stanowiło standardową praktykę i odpo-
wiadało statutowej pozycji przewodniczącego grupy związkowej. Wynika to z ustaleń
dokonanych przez Sąd Pracy na podstawie w szczególności zeznań, przesłuchanych
w charakterze świadków, przewodniczącego Zarządu NSZZ Pracowników Oddziału
Okręgowego PZU SA w P. oraz przewodniczącego grupy związkowej, a także statutu
związku. Jeżeli zatem w świetle ustalonych okoliczności, zarówno pracodawca, jak i
zakładowa organizacja związkowa zgodnie przyjmowali, iż doręczenie zawiadomie-
nia konsultacyjnego, o którym mowa w art. 38 § 1 KP, do rąk przewodniczącego
grupy związkowej traktowane jest jako ,,równoznaczne" z zawiadomieniem Związku,
to przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wątpliwości co do tego, czy
przewodniczący grupy związkowej dysponował odpowiednim upoważnieniem - po-
zbawione są podstaw. Z kolei wyjaśnienie takiej sytuacji faktycznej, iż o zamiarze
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę, pracodawca zawiadomił na piśmie repre-
zentującą powoda zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasad-
niającą rozwiązanie umowy dokładnie odpowiada wymaganiom art. 38 § 1 KP, a od-
mienna ocena zaskarżonego wyroku narusza ten przepis.

Z powyższych przyczyn na podstawie art. 39315 KPC Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================