Wyrok z dnia 26 stycznia 1999 r.
I PKN 557/98

Przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach (art. 45 § 1 KP) polega
na dopuszczeniu pracownika do wykonywania czynności należących do jego
obowiązków przed rozwiązaniem umowy o pracę.


Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Zbigniew
Myszka, Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 1999 r. sprawy z po-
wództwa Pawła J. przeciwko Zakładowi Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w
S. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 5 czerwca
1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kole wyrokiem z dnia 27 stycznia 1998 r. [...] od-
dalił powództwo Pawła J. o przywrócenie do pracy w Zakładzie Gospodarki Komu-
nalnej i Mieszkaniowej w S. Sąd ustalił, że z dniem 1 sierpnia 1996 r. powołano po-
woda uchwałą [...] Zarządu Miejskiego w S. na stanowisko kierownika pozwanego
zakładu. W dniu 15 grudnia 1996 r. Paweł J. został poinformowany, że w związku z
wejściem w życie ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) łączący strony sto-
sunek pracy z powołania przekształcił się w stosunek pracy na podstawie umowy o
pracę. W dniu 15 maja 1997r. powód podjął decyzję o rozwiązaniu z Marią W.
umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 KP, podając jako przyczynę
tej czynności opuszczenie przez nią stanowiska pracy bez usprawiedliwienia. Sąd
Rejonowy-Sąd Pracy w Kole wyrokiem z dnia 10 lipca 1997 r. [...] przywrócił pracow-
nicę do pracy. Maria W. była radną Gminy S. a zwolnienie jej z pracy nastąpiło bez
zgody Rady Gminy, a więc z naruszeniem art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990
r. o samorządzie terytorialnym (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.).
Do zakresu czynności Marii W. należało prowadzenie spraw kadrowych oraz spraw
administracyjnych, w tym obsługa centrali telefonicznej, ewidencja i rozdzielanie
korespondencji, bieżąca ewidencja zarządzeń wewnętrznych kierownika zakładu,
rejestr wydanych delegacji służbowych, ewidencja wyjść służbowych, zakup oraz
bieżące prowadzenie przychodów i rozchodów zakupionych materiałów biurowych,
protokołowanie spotkań związanych z działalnością zakładu, prowadzenie książki
kontroli wewnętrznych, prowadzenie ewidencji przychodów i rozchodów znaczków
pocztowych, prowadzenie korespondencji; od 1 września 1995 r. - także prowadzenie
spraw bhp. Maria W. stawiła się do pracy w dniu 29 września 1997 r. Jej pokój
zajmowała Anna Ś., która przejęła obowiązki przywróconej do pracy pracownicy od
15 maja 1997 r. w drodze zmiany stanowiska pracy księgowej na referenta do spraw
administracyjno - kadrowych. Maria W. zajęła miejsce obok znajdującego się w po-
mieszczeniu biurka, zapoznała się z regulaminem pracy, odbierała telefony, napisała
na polecenie kierownika wyjaśnienie dotyczące niedociągnięć w zakresie prowadze-
nia akt osobowych z okresu poprzedzającego rozwiązanie z nią umowy o pracę. Po-
nieważ Paweł J. oświadczył, że nie widzi możliwości współpracy z Marią W., zawia-
domiła ona o tym fakcie Burmistrza S., który przybył do zakładu i przeprowadził z
powodem rozmowę interwencyjną. Powód udzielił przywróconej do pracy, na jej
wniosek, urlopu wypoczynkowego na 30 września 1997 r. Maria W. złożyła skargę na
postępowanie powoda do Zarządu Miasta. Ponieważ na posiedzeniu Zarządu w dniu
3 października 1997 r. powód oświadczył, że nie przywróci Marii W. do pracy na
poprzednich warunkach, podjęto uchwałę o rozwiązaniu z nim umowy o pracę bez
wypowiedzenia z dniem 6 października 1997 r. Jako przyczynę rozwiązania
wskazano odmowę wykonania wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Kole z dnia
10 lipca 1997 r. oraz odmowę wykonania polecenia wydanego przez Burmistrza S.
zobowiązującego powoda do przywrócenia radnej W. do pracy na dotychczasowym
stanowisku. W dniu 4 października 1997 r. (wolna sobota) Paweł J. przybył do zak-
ładu pracy przedkładając obecnej tam Annie Ś. zwolnienie lekarskie. Wręczył jej też
pismo z dnia 30 września 1997 r., wpisane do dziennika podawczego pod datą
wpływu 4 października, zawierające zobowiązanie do wypłaty Marii W. zaległych
wynagrodzeń, nagrody z okazji Dnia Pracownika Komunalnego, nagrody jubileuszo-
wej za 30 lat pracy, wypłaty kosztów zastępstwa procesowego, wyrównania wyna-
grodzenia z tytułu regulacji płac.

W dniu 27 czerwca 1997 r. inspektor pracy Okręgowej Inspekcji Pracy w P.
ukarał powoda grzywną w kwocie 2.500 zł za rozwiązanie z Marią W. umowy o pracę
bez zgody Gminnej Rady w S. oraz za niewypłacenie jej ekwiwalentu pieniężnego za
nie wykorzystany urlop wypoczynkowy, tj. za popełnienie wykroczeń przeciwko pra-
wom pracownika określonych w art. 281 pkt 3 i art. 282 § 1 pkt 2 KP. Sąd Rejonowy
w Kole, do którego odwołał się powód, wyrokiem z dnia 4 listopada 1997 r. uznał go
winnym popełnienia zarzucanych wykroczeń, odstępując jednak od wymierzenia
kary.

W ocenie Sądu, powód nie wykonał prawomocnego wyroku Sądu Rejonowe-
go-Sądu Pracy w Kole [...]. Dla takiej oceny bez znaczenia jest pozwolenie Marii W.
na przebywanie na terenie zakładu, w pokoju, który zajmowała przed rozwiązaniem
stosunku pracy, jak również wypłata świadczeń i należności pozostających w
związku z przywróceniem do pracy. Decydująca jest odmowa przywrócenia do pracy
oświadczona jednoznacznie i kilkakrotnie przed przełożonymi w obecności świad-
ków. Powód, jako kierownik zakładu samorządowego, był zobowiązany do wykony-
wania poleceń zwierzchnika służbowego - Burmistrza Miasta S. Otrzymał polecenie
przywrócenia Marii W. do pracy na dotychczasowe stanowisko, którego to polecenia
nie wykonał. Naruszył przez to podstawowe obowiązki pracownicze, co uzasadniało
rozwiązanie z nim umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 5 czerwca 1998 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok i przywrócił powoda do pracy
na poprzednich warunkach oraz zasądził od strony pozwanej na jego rzecz 100 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania. Zdaniem tego Sądu, Sąd pierwszej instancji
przekroczył wyznaczone w art. 233 § 1 KPC granice swobodnej oceny dowodów.
Pominął szereg okoliczności, które według wiedzy i doświadczenia życiowego
powinny skutkować odmienną oceną, a w konsekwencji doprowadzić do zasadniczej
zmiany ustaleń stanu faktycznego. ,,Zastrzeżona dla sądu swobodna ocena nie
opiera się na ilościowym porównaniu przedstawionych przez świadków spostrzeżeń
lecz na odpowiadającym zasadom logiki powiązaniu ujawnionych w postępowaniu
dowodowym okoliczności w całość zgodną z doświadczeniem życiowym". Istotą
sporu było ustalenie czy powód naruszył w sposób ciężki podstawowe obowiązki
pracownicze, co polegało na odmowie wykonania wyroku przywracającego Marię W.
do pracy. Czynności podjęte w dniach 29 i 30 września świadczą, że pracownica
została przywrócona do pracy. Powód skierował ją do pracy w dotychczasowym po-
mieszczeniu, polecił wykonanie badań okresowych, zażądał sprawozdania za okres
poprzedzający zwolnienie, polecił naliczenie i wypłacenie wynagrodzenia, udzielił na
jej wniosek urlopu wypoczynkowego, polecił zapoznanie się z regulaminem pracy.
Maria W. w pierwszym dniu powrotu do pracy była w niej obecna do godziny 15,
potem przez dwa dni korzystała z urlopu wypoczynkowego, w kolejnym dniu praco-
wała w godzinach od 7 do 15 wykonując dotychczasowe obowiązki, mając dostęp do
dokumentów i centrali telefonicznej. Wszystko to działo się w atmosferze zadawnio-
nego konfliktu. Powodowi nieprzychylny był burmistrz Stanisław D. i część członków
Rady Gminnej. Logiczną konsekwencją ustalenia, że powód przywrócił Marię W. do
pracy jest bezzasadność zarzutu w przedmiocie odmowy wykonania polecenia tej
treści. Pozwany nie wykazał, że powód naruszył w sposób ciężki podstawowe obo-
wiązki pracownicze. Zarząd Miasta podjął decyzję o rozwiązaniu z powodem umowy
o pracę bez wypowiedzenia pochopnie, bez rozważenia innego trybu rozwiązania
stosunku pracy. Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w S. - zaskarżył ten
wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię art. 52 § 1 pkt 1 KP i niewłaściwe zastosowanie art. 56 KP oraz
naruszenie przepisów postępowania, a to art. art. 233 § 1, 244, 328 § 2 i 382 KPC,
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji lub o jego uchylenie i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, z orzeczeniem o kosztach postę-
powania. W uzasadnieniu kasacji skarżący zakwestionował ustalenie, że Paweł J. nie
naruszył w sposób ciężki podstawowych obowiązków pracowniczych. Naruszenie
przez powoda obowiązków polegało na odmowie wykonania wyroku Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy w Kole z dnia 10 lipca 1997 r. [...] przywracającego Marię W. do
pracy na dotychczasowym stanowisku oraz polecenia Burmistrza S. nakazującego
wykonanie tego wyroku. Twierdził, że błędne jest także ustalenie w przedmiocie
przywrócenia pracownicy do pracy na poprzednich warunkach. Po jej zgłoszeniu się
w zakładzie powód nie zmodyfikował bowiem zakresu czynności Anny Ś., która
przejęła obowiązki Marii W. po rozwiązaniu z nią umowy o pracę. Naliczenie należ-
ności za czas pozostawania bez pracy, na co powołuje się w uzasadnieniu orze-
czenia Sąd, nastąpiło dopiero w dniu 4 października 1997 r., a zatem już po podjęciu
przez Zarząd Miasta uchwały o rozwiązaniu z powodem stosunku pracy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Art. 244 KPC dotyczy mocy dowodowej dokumentów urzędowych, stanowiąc,
że sąd jest związany ich treścią ,, co do tego, co zostało w nich urzędowo zaświad-
czone". Zarzutu naruszenia tego przepisu skarżący nie uzasadnił. Nie wskazał o jaki
dokument chodzi, przez kogo i kiedy wydany oraz co zastało w nim urzędowo zaś-
wiadczone. Nie określił też na czym polegało uchybienie Sądu i jak wpłynęło na wy-
nik sprawy.

Art. 328 § 2 KPC określa treść uzasadnienia wyroku. Zawarte w kasacji sfor-
mułowanie: ,,Dodać należy, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia wy-
mogów określonych w art. 328 § 2 kpc co wykazano powyżej" nie pozwala na ocenę
trafności zarzutu. Kasacja strony pozwanej jest bowiem w przewadze polemiką z
ustaleniami Sądu wynikającą z odmiennej oceny dowodów. Na czym polega wadli-
wość uzasadnienia i jaki jest jej wpływ na wynik sprawy - nie wiadomo.

Kontrola kasacyjna zaskarżonego wyroku w powyższym zakresie nie jest więc
możliwa.

Według art. 382 KPC ,,Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału
zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym".
Z zacytowanego przepisu nie wynika obowiązek prowadzenia przez sąd drugiej ins-
tancji uzupełniającego postępowania dowodowego w każdym przypadku. Jest ono
konieczne wówczas, gdy wymaga tego wydanie wyroku co do istoty sprawy. Wyjaś-
nienie przez sąd pierwszej instancji wszystkich okoliczności spornych istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy czyni je zbędnym. Postępowanie apelacyjne polega na
wszechstronnej kontroli (w aspekcie prawa materialnego i formalnego) zaskarżonego
orzeczenia, w tym także kompletności materiału dowodowego oraz zgodności z nim
ustaleń faktycznych. Sąd drugiej instancji musi więc zapoznać się z dowodami
zebranymi w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji i dokonać ich analizy.

Sąd drugiej instancji jest też władny ocenić te same dowody odmiennie niż
uczynił to sąd pierwszej instancji. Skoro naruszenie art. 233 KPC może stanowić
samodzielną postawę apelacyjną (a także kasacyjną), to sąd apelacyjny ma w takich
razach obowiązek zbadania czy ocena dowodów dokonana przez sąd niższej ins-
tancji mieści się w granicach wyznaczonej ustawowo swobody i w zależności od
uzyskanych rezultatów albo podzielić ustalenia albo je skorygować. Nie ma innej
możliwości kontroli zasadności zarzutu naruszenia art. 233 KPC. Z podanych wzglę-
dów zarzut naruszenia art. 382 KPC nie jest usprawiedliwiony.

Nie jest trafny zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 233 § 1 KPC.
Sąd ten prawidłowo ustalił, że Maria W. została przywrócona do pracy u strony poz-
wanej. Sama słowna deklaracja co do odmowy przywrócenia pracownika do pracy
nie wystarcza do ustalenia, że nie został on do pracy przywrócony, zwłaszcza w sy-
tuacji, gdy z deklaracją pracodawcy rozmijają się jego działania. Przywrócenie pra-
cownika do pracy na poprzednich warunkach polega na dopuszczeniu go do wyko-
nywania czynności związanych ze stanowiskiem pracy zajmowanym przed rozwią-
zaniem umowy o pracę. Maria W. po podjęciu pracy wykonywała czynności należące
do jej obowiązków sprzed zwolnienia. Dla przyjęcia, że pracownik został przywrócony
do pracy na dotychczasowych warunkach nie jest konieczne, by były to od razu
wszystkie czynności objęte treścią reaktywowanego stosunku pracy. Niektóre z
czynności przypisanych stanowisku pracy zajmowanym przez Marię W. miały cha-
rakter permanentny, stały, powtarzający się wielokrotnie w czasie dniówki roboczej
(np. obsługa centrali telefonicznej); inne - wykonywane były rzadziej lub sporadycznie
(np. protokołowanie spotkań związanych z działalnością zakładu), jeszcze inne miały
charakter incydentalny lub nawet potencjalny (np. rejestracja wydanych delegacji
służbowych). Nie bez znaczenia w ocenie czy Maria W. została przywrócona do
pracy czy nie, jest okoliczność, że czynności należące do jej obowiązków zostały
przekazane Annie Ś. w trybie wypowiedzenia warunków pracy. Bez jej zgody po-
nowna, stała zmiana rodzaju pracy (zakresu czynności) nie była niezwłocznie moż-
liwa. Faktyczne przywrócenie stanu sprzed rozwiązania z Marią W. stosunku pracy
wymagało więc, ze względów czysto organizacyjnych, czasu. Maria W. zgłosiła się w
zakładzie w dniu 29 września, 30 września i 1 października korzystała z urlopu, a już
3 października Zarząd Miasta podjął uchwałę o rozwiązaniu z powodem umowy o
pracę bez wypowiedzenia. Cztery, a właściwie dwa dni obecności Marii W. w zakła-
dzie, w atmosferze niechęci, pretensji, swarów, skarg i interwencji z zewnątrz nie
sprzyjały właściwemu wykonaniu wyroku i racjonalnej ocenie prawidłowości jego wy-
konania. Słuszna jest konstatacja Sądu drugiej instancji, że rozwiązując w tych oko-
licznościach z powodem stosunek pracy bez wypowiedzenia strona pozwana wyka-
zała nadmierną nerwowość i nieuzasadniony pośpiech.

Ustalenie, że wyrok przywracający Marię W. do pracy został wykonany prze-
sądza oczywiście bezzasadność zarzutu o niewykonaniu wydanego powodowi przez
Burmistrza S. polecenia przywrócenia jej do pracy. Skoro podana przez pracodawcę
przyczyna rozwiązania z Pawłem J. stosunku pracy - ciężkie naruszenie podstawo-
wych obowiązków pracowniczych polegające na odmowie wykonania prawomocnego
wyroku i polecenia wykonania tego wyroku - nie istniała, rozwiązanie z nim umowy o
pracę nastąpiło z naruszeniem art. 52 § 1 pkt 1 KP, co uzasadniało zastosowanie art.
56 KP. Zarzutu naruszenia tych przepisów postępowanie kasacyjne nie potwierdziło.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================