Wyrok z dnia 19 marca 1998 r.
I PKN 557/97

Za szkodę wyrządzoną pracodawcy wskutek samowolnego pobrania
przez pracownika zaliczki na zabezpieczenie przyszłych roszczeń o zapłatę
wynagrodzenia, pracownik odpowiada na podstawie art. 122 KP.


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 marca 1998 r. sprawy z powództwa
Spółdzielni Inwalidów ,,P." w P. przeciwko Piotrowi T. o zapłatę, na skutek kasacji
pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Warszawie z dnia 12 czerwca 1997 r. [...]


1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację pozwanego co
do kwoty 921,57 zł (dziewięćset dwadzieścia jeden złotych i 57/100) oraz poprze-
dzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie z dnia 3 grudnia 1996 r. [...], w części zasądzającej tę kwotę, w ten spo-
sób, że oddalił powództwo w tym przedmiocie,

2. o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oddalił
apelację pozwanego Piotra T. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 3 grudnia 1996 r. [...] oraz sprostował
oczywistą omyłkę w pkt 1 tego wyroku. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne i
konstatacje prawne Sądu pierwszej instancji - uznając za zasadne roszczenia powo-
dowej Spółdzielni Inwalidów ,,P." w P. związane ze spółdzielczym stosunkiem pracy
pozwanego, byłego Prezesa Zarządu strony powodowej. Zasądzone przez Sąd
pierwszej instancji roszczenia w łącznej kwocie 10.862,87 zł (po sprostowaniu)
obejmowały: zwrot zaliczki w kwocie 9000 zł, bezprawnie pobranej przez pozwanego
na poczet jego przyszłego wynagrodzenia już po odwołaniu go z funkcji Prezesa i
wypowiedzeniu mu stosunku pracy; zwrot kwoty 921,57 zł wydatkowej bez uzgod-
nienia z Radą Nadzorczą powodowej Spółdzielni jako zaliczki na poczet udziału poz-
wanego w szkoleniu zagranicznym; zwrot kwoty 719,80 zł, stanowiącej wartość za-
kupionej na rzecz pracodawcy drukarki ,,Panasonic", z której pozwany nie rozliczył
się; zwrot kwoty 221,50 zł stanowiącej koszt naprawy prywatnego samochodu poz-
wanego.
W kasacji pozwanego podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego
przez błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie art. 124 KP i § 6 Statutu po-
wodowej Spółdzielni. Zdaniem skarżącego, polemizującego z ustaleniami faktycz-
nymi Sądu Apelacyjnego, Sąd ten zastosował art. 124 KP ,,bez sprecyzowania pods-
tawy zastosowania, w tym wskazania, czy istniała pomiędzy stronami umowa o od-
powiedzialności materialnej, ewentualnie klauzula o jej obowiązywaniu, jak również
nie istnienia przesłanek z art. 124 § 3 KP" oraz nie wykazał przesłanek odpowie-
dzialności materialnej pracownika za szkodę wyrządzoną w mieniu pracodawcy.
Równocześnie skarżący określił jako ,,rażące nieporozumienie, nawet nie oczywistą
omyłkę" powołanie § 6 Statutu Spółdzielni, jako podstawy prawnej uznania zasadno-
ści roszczeń strony powodowej w zakresie zwrotu wydatkowanej zaliczki na poczet
zagranicznego szkolenia oraz kosztów naprawy prywatnego samochodu pozwanego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja jest uzasadniona jedynie w przedmiocie bezpodstawnego zobowią-
zania pozwanego do zwrotu kwoty 921,57 zł z tytułu równowartości zaliczkowej
wpłaty na pokrycie kosztów jego udziału w zagranicznej sesji gospodarczej. Decyzja
podjęta w tej kwestii należała bowiem do zakresu kierowania bieżącą działalnością
powodowej Spółdzielni, co pozostawało w gestii pozwanego - jako Prezesa Zarządu -
zgodnie z postanowieniami § 57 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i § 63 Statutu pozwanej. W tych
ramach mieściły się działania skierowane na poszukiwanie nowych kontaktów lub
partnerów handlowych podczas organizowanej pod patronatem Krajowej Izby Gos-
podarczo-Rehabilitacyjnej zagranicznej sesji gospodarczej. Nadto zasadnie wskaza-
no, że po odwołaniu pozwanego ze stanowiska Prezesa istniała możliwość delego-
wania na sesję innego pracownika, która nie została wykorzystana przez Spółdziel-
nię. Oczywiście w zakresie kwalifikacji prawnej zasadności tego żądania nie miały
zastosowania dyspozycje błędnie powołanego postanowienia § 6 Statutu powodowej
Spółdzielni, którego treść nie pozostaje w jakimkolwiek związku prawnym lub
semantycznym ze sporną kwotą stanowiącą zaliczkę na udział pozwanego w zagra-
nicznej sesji gospodarczej. Zaciąganie zobowiązań pieniężnych w imieniu Spół-
dzielni, powyżej których Zarząd powinien uzyskać uprzednią zgodę Rady Nadzorczej
pozwanej i bez określenia limitu kwotowego takich zobowiązań wynika bowiem z
postanowienia § 51 pkt 6 Statutu pozwanej, ale nie mogło to być zasadnie i racjo-
nalnie odnoszone do spornej czynności z zakresu kierowania bieżącą działalnością
gospodarczą pozwanej w tym sensie, że podjęcie każdej czynności, związanej z
wydatkowaniem jakiejkolwiek kwoty wymagałoby zgody Rady Nadzorczej. Takie
pojmowanie sprawy przekreśliłoby przecież ustawowe i statutowe uprawnienie Za-
rządu do kierowania bieżącą działalnością gospodarczą Spółdzielni, która z natury
rzeczy i na ogół ma podłoże lub powiązanie finansowe, co wymagałoby zwoływania
Rady Nadzorczej Spółdzielni dla podejmowania wszelkich bieżących i zwykłych ope-
ratywno-finansowych czynności Zarządu. Odrzucając taką wykładnię w tym zakresie
Sąd Najwyższy wyrokował w tej części reformatoryjnie na podstawie art. 39315 KPC.
Pozostałe zarzuty kasacji są bezpodstawne. Wstępnie należało podkreślić, że
w skardze kasacyjnej sformułowane zostały wyłącznie zarzuty naruszenia prawa
materialnego, co powoduje, że spod kontroli kasacyjnej uchylają się ustalenia fak-
tyczne przyjęte za podstawę wydania zaskarżonego wyroku przez Sąd Apelacyjny.
W takiej sytuacji dla oceny kasacji miarodajny jest stan faktyczny przyjęty za pods-
tawę wydania zaskarżonego orzeczenia. Z dokonanych ustaleń faktycznych tego
Sądu wynikało, iż pozwany - już po odwołaniu go z funkcji Prezesa oraz po wypo-
wiedzeniu mu stosunku pracy - brał udział w podjęciu uchwały (którą należy uznać za
wadliwą) przez odwołany Zarząd powodowej Spółdzielni. Na podstawie tej uchwały
odwołany zarząd bezpodstawnie (bezprawnie) przyznał odwołanym członkom tego
gremium zaliczki na poczet przyszłych wynagrodzeń i to z kwoty przeznaczonej na
inny cel (wpłaty na rachunek bankowy powodowej Spółdzielni). Takie działanie było
również sprzeczne z dyspozycją art. 46 § 1 pkt 8 Prawa spółdzielczego i
postanowieniem § 51 pkt 11 Statutu Spółdzielni, kreujących wyłączną kompetencję
Rady Nadzorczej do podejmowania uchwał w sprawach czynności prawnych
dokonywanych między spółdzielnią a członkiem zarządu. Do takich czynności w
sferze prawa pracy należało przyznanie pozwanemu przez nieuprawnione gremium i
zrealizowanie ,,wypłaty" zaliczkowego wynagrodzenia za pracę, które było nadto
świadczeniem nienależnym w dacie podjęcia tych nieuprawnionych działań przez
odwołany zarząd, skoro - według ustaleń Sądu drugiej instancji - należne do dnia
rozwiązania stosunku pracy wynagrodzenie za pracę zostało pozwanemu wypłacone.
W takich okolicznościach nie mogło być kwestii, że na pozwanym ciążył obowiązek
zwrotu bezprawnie przyznanej i samowolnie pobranej kwoty zaliczki na za-
bezpieczenie jego ewentualnych przyszłych roszczeń o zapłatę wynagrodzenia. Od-
powiedzialność taka wynikała z umyślnego wyrządzenia szkody pracodawcy i po-
winna być kwalifikowana według reguł art. 122 KP, a nie z art. 124 KP, tak jak przyjął
(za Sądem pierwszej instancji) Sąd Apelacyjny, ponieważ ta norma zakłada legalne
powierzenie pracownikowi mienia z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. W
konsekwencji tych rozważań nie może być zatem wątpliwości, że zaskarżony wyrok
w tej części odpowiada prawu. Taka sama była natura prawna i konsekwencje
pokrycia kosztów naprawy prywatnego samochodu osobowego przez pozwanego,
który w tym celu samowolnie i bezprawnie wydatkował środki finansowe powodowej
Spółdzielni, przez co z winy umyślnej wyrządził szkodę i był zobowiązany do jej na-
prawienia w pełnej wysokości (art. 122 KP).
W końcu, według wiążących ustaleń faktycznych Sądu Apelacyjnego, pozwa-
ny -pomimo wezwań pracodawcy - nie zwrócił drukarki ,,Panasonic", którą pobrał w
dniu 19 listopada 1995 r. W tym zakresie obowiązek zwrotu powierzonego mienia
wynikał z treści art. 124 § 1 pkt 2 KP, który kreował odpowiedzialność pozwanego
pracownika za szkodę wynikającą z nierozliczenia się z powierzonego mu mienia
(drukarki, której nie zwrócił). Wbrew twierdzeniom kasacji odpowiedzialność z art.
124 KP opiera się na zasadzie domniemania winy pracownika, a ponadto nie zawsze
wymaga zawarcia umowy o odpowiedzialności materialnej. W przypadku poz-
wanego, jego odpowiedzialność wynikała z niezwrócenia pracodawcy pobranej (za-
kupionej) przezeń drukarki. Samo umorzenie postępowania karnego w tym zakresie
z powodu niewykrycia sprawców, nie ekskulpowało pozwanego, który nie rozliczył się
z powierzonego mu mienia mimo żądania pracodawcy.
Mając powyższe na uwadze, we wskazanych wyżej zakresach kasacja podle-
gała oddaleniu na podstawie art. 39312 KPC.
========================================