Wyrok SN - I PKN 551/00
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 551/00
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2003/12/290
Monitor Prawniczy 2003/19/895
Data wydania:2001-07-24

Wyrok z dnia 24 lipca 2001 r.
I PKN 551/00

Odwołanie pracownika ze stanowiska może spowodować - w zależności
od zamiaru pracodawcy - definitywne ustanie stosunku pracy, albo tylko utratę
przez pracownika stanowiska, przy jednoczesnym zachowaniu zatrudnienia,
jednak na nowych uzgodnionych przez strony warunkach pracy i płacy.


Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2001 r. sprawy z powództwa
Andrzeja R. przeciwko Wojewódzkiemu Inspektoratowi Weterynarii w O. o nagrodę
jubileuszową i odprawę pieniężną, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 30 marca
2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym (I) w części zasądzającej
od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 8.061,00 zł (osiem tysięcy sześćdziesiąt
jeden złotych), a także w punkcie drugim (II) orzekającym o kosztach postępowania
apelacyjnego i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Opolu wyrokiem z dnia 27 grudnia 1999 r. zasą-
dził od Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w O. na rzecz Andrzeja R. kwotę
12.091,50 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 13 lipca 1999 r. tytułem nagrody jubi-
leuszowej za 30 lat pracy i odprawy pieniężnej przewidzianej w ustawie z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Sąd ten ustalił, że powód podjął pracę
dnia 11 sierpnia 1973 r. w Państwowym Zakładzie Weterynarii w B., skąd został
przekazany do pracy w Wojewódzkim Zakładzie Weterynarii w O. Decyzją Wojewody
O. z dnia 15 czerwca 1978 r. powód został powołany od dnia 1 lipca 1978 r. na sta-
nowisko dyrektora tego Zakładu, a od dnia 14 czerwca 1978 r. - na stanowisko Wo-
jewódzkiego Lekarza Weterynarii w Wydziale Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu Urzędu
Wojewódzkiego w O. Powód wykonywał równolegle obowiązki wynikające z tych sta-
nowisk. W dniu 5 stycznia 1998 r. Wojewoda O. wyraził zgodę na udzielenie powo-
dowi urlopu w celu wykonywania pracy w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żyw-
nościowej od dnia 12 stycznia 1999 r. W związku z tym Wojewoda O. odwołał powo-
da ze stanowiska z dniem 11 stycznia 1998 r., lecz po upływie okresu urlopu bez-
płatnego powód miał być zatrudniony w strukturach Wojewódzkiego Inspektoratu
Weterynarii w O. Z dniem 31 grudnia 1998 r. powód rozwiązał umowę o pracę z Mi-
nisterstwem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, o czym uprzedził pozwany In-
spektorat. Zresztą tenże Inspektorat w dniu 24 listopada 1998 r. zawiadomił powoda,
że od dnia 1 stycznia 1999 r. powód staje się jego pracownikiem. W dniu 5 stycznia
1999 r. strony zawarły umowę o pracę na czas określony do dnia 30 czerwca 1999 r.,
po czym pozwany wydał powodowi świadectwo pracy stwierdzające zatrudnienie od
1 stycznia do 30 czerwca 1999 r. W dniu 15 czerwca 1999 r. powód zawarł umowę
zlecenia na wykonywanie badania zwierząt rzeźnych i mięsa z Powiatowym Zakła-
dem Weterynarii w P. W dniu 15 czerwca 1998 r. powód nabył prawo do nagrody
jubileuszowej za 30 lat pracy. Jej wysokość wynosi 4.030,50 zł.

W świetle przedstawionych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest
zasadne zarówno w części dotyczącej nagrody jubileuszowej, jak i odprawy pienięż-
nej. Łączna wysokość roszczenia powoda wynosi 12.091,50 zł. Sąd Rejonowy przy-
jął, że powołanie powoda od dnia 14 czerwca 1978 r. na stanowisko Wojewódzkiego
Lekarza Weterynarii oraz od dnia 15 czerwca 1978 r. na stanowisko dyrektora Woje-
wódzkiego Zakładu Weterynarii nie zniweczyło umowy o pracę zawartej dnia 1
czerwca 1975 r. na czas nie określony. Poza tym w porozumieniu z dnia 5 stycznia
1998 r. dotyczącym urlopu bezpłatnego Wojewoda O. zapewnił powoda o możliwości
powrotu do pracy w strukturach Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w O. Zatem
w okresie urlopu bezpłatnego powód był nadal pracownikiem pozwanego, a wzajem-
ne prawa i obowiązki stron uległy jedynie zawieszeniu. Tym samym zawarcie dnia 5
stycznia 1998 r. umowy terminowej - na miejsce umowy bezterminowej - było niedo-
puszczalne i nie mogło wywołać skutków prawnych. W konsekwencji więc należało
traktować powoda jako pracownika, któremu pracodawca w terminie do dnia 15
czerwca 1998 r. nie zaproponował nowych warunków pracy i płacy, stosownie do art.
58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy
reformujące administrację publiczną. Oznacza to, że zgodnie z art. 58 ust. 5 pkt 2 tej
ustawy powodowi przysługuje odprawa pieniężna, o której stanowi art. 8 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, gdyż ponadto w pierwszej
połowie 1998 r. nie prowadził (i nadal nie prowadzi) działalności gospodarczej. Zda-
niem Sądu Rejonowego, pozwany Inspektorat był legitymowany biernie co do oby-
dwu roszczeń, gdyż w razie urlopu bezpłatnego pracownika udzielonego mu w celu
wykonywania pracy u innego pracodawcy, okres zatrudnienia u tego pracodawcy
wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 174
KP). Wprawdzie pozwany Inspektorat podnosił zarzut, że to nie on zawierał dnia 5
stycznia 1998 r. porozumienie w sprawie urlopowania powoda, lecz Wojewoda O.,
jednak Sąd Rejonowy uznał ten zarzut za nieskuteczny z tego względu, że w stosun-
ku pracy opartym na powołaniu czynności władcze wykonuje organ nadrzędny, w
tym wypadku Wojewoda O.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu na skutek
apelacji strony pozwanej wyrokiem z dnia 30 maca 2000 r. zmienił zaskarżony wyrok
w ten sposób, że zasądzoną na rzecz powoda kwotę 12.061,00 zł, obejmującą na-
grodę jubileuszową i odprawę pieniężną, obniżył do wysokości 8.061,00 zł, stanowią-
cej odprawę pieniężną.

Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony w zaskarżonym wyroku co do tego,
że w okresie od 12 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. stosunek pracy łączący
strony był zawieszony, zaś powód świadczył pracę na rzecz innego pracodawcy, tj.
Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Od tego też pracodawcy powi-
nien żądać nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy. Wprawdzie prawo pracy zna wy-
jątki od powyższej zasady, ale zostały one wyraźnie przewidziane w przepisach
prawa. Jeden z nich dotyczy np. pracownika skierowanego do pracy za granicą, któ-
rego staż pracy uprawniający do nagrody jubileuszowej upłynął podczas świadczenia
tam pracy i wobec którego zobowiązanym do wypłacenia nagrody jubileuszowej jest
macierzysty zakład pracy, a nie jednostka zatrudniająca za granicą. Zatem w przed-
miotowej sprawie zobowiązane do wypłacenia powodowi nagrody jubileuszowej za
30 lat pracy było Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, nie zaś pozwa-
ny Inspektorat. Powyższa okoliczność spowodowała zmianę zaskarżonego apelacją
wyroku przez oddalenie powództwa o zapłatę kwoty 4.030,50 zł. Zmiana ta znalazła
formalny wyraz w słowach: ,,kwotę 12.091,50 zł zastępuje kwotą 8.061,00 zł, a dalej
idące powództwo oddala i apelację oddala".

Gdy chodzi o odprawę pieniężną, Sąd Okręgowy uznał za chybione zarzuty
skarżącego zmierzające do wykazania, że powód nie spełniał warunków ustawowych
do przyznania mu wymienionego świadczenia. Przede wszystkim Sąd drugiej instan-
cji podzielił pogląd Sądu Rejonowego w kwestii znaczenia porozumienia z dnia 5
stycznia 1998 r. i przyjął, że należało je traktować jako porozumienie zmieniające
warunki świadczenia pracy, które obejmowało zarówno element udzielenia urlopu
bezpłatnego, jak i kontynuowania stosunku pracy po upływie tego urlopu. Skoro za-
tem po urlopie bezpłatnym stawał się aktualny bezterminowy stosunek pracy istnieją-
cy przed tym urlopem, to zawarcie na ten sam czas umowy terminowej było niedo-
puszczalne. Wobec tego - zdaniem Sądu Okręgowego - słuszne było stanowisko
Sądu Rejonowego, według którego stosunek pracy powoda wygasł w dniu 30
czerwca 1999 r. stosownie do art. 58 ust. 1 ustawy - Przepisy wprowadzające ustawy
reformujące administrację publiczną. Tym samym zasadne było roszczenie powoda
o wypłacenie mu odprawy pieniężnej. Prawa do tej odprawy nie wyłączył art. 8 ust. 3
pkt 4 i 5 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy, ponieważ umowa o wykonanie badania zwierząt rzeźnych nie jest prowadze-
niem działalności gospodarczej, natomiast zatrudnienie powoda przed wygaśnięciem
stosunku pracy nie było zatrudnieniem w niepełnym wymiarze.

Od powyższego wyroku wniósł kasację pozwany Inspektorat. Jej podstawę
stanowił zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 70 § 2 KP i art. 174 § 2 KP,
oraz przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 KP. Według skarżącego, skoro w myśl
art. 70 § 2 KP odwołanie ze stanowiska jest równoznaczne z rozwiązaniem stosunku
pracy w drodze wypowiedzenia, to Sąd Okręgowy nie mógł przyjąć, że po zakończe-
niu urlopu bezpłatnego i pracy w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
będzie kontynuowany stosunek pracy istniejący przed udzieleniem urlopu bezpłatne-
go. Niezrozumiała jest przy tym rola Wojewody O. w udzieleniu powodowi urlopu
oraz jego obietnica ponownego zatrudnienia powoda w strukturach Inspekcji Wetery-
naryjnej po zakończeniu tego urlopu. Poza tym, orzekając o odprawie pieniężnej,
Sąd Okręgowy pominął okoliczność, że z uwagi na postanowienia § 2 i § 4 umowy
zawartej przez powoda z Powiatowym Lekarzem Weterynarii w P. na badanie zwie-
rząt rzeźnych i mięsa umowy tej nie można traktować jako umowy zlecenia, a to z
tego względu, że zleceniobiorca (tj. powód) oświadczył w niej, iż będzie się samo-
dzielnie rozliczał ze zobowiązań wobec Skarbu Państwa i Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych. Skarżący zarzucił również, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił faktu, iż
od dnia 1 czerwca 1999 r. powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, w
pełnym wymiarze czasu pracy, u innego pracodawcy.

Powołując się na przedstawione zarzuty i argumenty skarżący wniósł o uchy-
lenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Opolu do
ponownego rozpoznania bądź o oddalenie powództwa, przy czym w każdym wypad-
ku o zasądzenie należnych kosztów postępowania według norm przepisanych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Trafny jest pogląd skarżącego, że w myśl art. 70 § 1 i § 3 KP odwołanie pra-
cownika ze stanowiska powoduje rozwiązanie stosunku pracy w sposób równo-
znaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę bądź też w sposób równoznaczny z roz-
wiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, gdy odwołanie nastąpiło z przyczyn
określonych w art. 52 lub art. 53 KP. Regulacja ta nie wyklucza jednak możliwości
ustalenia przez strony, że po odwołaniu pracownika ze stanowiska i po zakończeniu
stosunku pracy z powołania będą one kontynuować stosunek pracy, tyle że na innej
podstawie. Tak właśnie przyjął Sąd Okręgowy opierając się na ustaleniach Sądu
Rejonowego, z których wynikało, że mimo odwołania powoda ze stanowiska Woje-
wódzkiego Lekarza Weterynarii - Dyrektora Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej
Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w O. wróci on do pracy ,,w strukturach In-
spekcji Weterynaryjnej" po upływie urlopu bezpłatnego udzielonego mu na wykony-
wanie pracy w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Możliwość takie-
go ukształtowania sytuacji pracownika wynika wprost z art. 71 KP, który stanowi, że
na wniosek lub za zgodą pracownika odwołanego ze stanowiska pracodawca może
nie tylko zatrudnić go w okresie wypowiedzenia przy innej pracy, odpowiedniej ze
względu na jego kwalifikacje zawodowe, ale może także po upływie okresu wypowie-
dzenia zatrudnić go na uzgodnionych warunkach pracy i płacy. Chociaż więc Sąd
Okręgowy nie powołał wymienionego przepisu, to należy uznać, że w zgodności z
jego dyspozycją przyjął, iż przed udzieleniem powodowi urlopu bezpłatnego i przed
odwołaniem go ze stanowiska strony zawarły porozumienie, w którym ,,wyraziły wolę
kontynuowania stosunku pracy w zmodyfikowanych nieco warunkach" po zakończe-
niu przez powoda urlopu bezpłatnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja
1997 r., I PKN 164/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 7, poz. 213).

Z art. 71 KP wynika, że gdy po odwołaniu pracownika strony chcą pozostawać
w stosunku pracy, może to nastąpić na uzgodnionych przez nie warunkach pracy i
płacy. Należy zatem odrzucić jako błędny pogląd Sądu Rejonowego, według którego
odwołanie powoda ze stanowiska spowodowało reaktywowanie stosunku pracy
opartego na podstawie umowy o pracę zawartej dnia 1 czerwca 1975 r. Ów stosunek
pracy, którego źródłem była umowa o pracę, przestał bowiem istnieć, gdyż prze-
kształcił się w stosunek pracy oparty na powołaniu. Gdy zaś chodzi o odwołanie ze
stanowiska, to uwzględniając poglądy wyrażane w orzecznictwie Sądu Najwyższego
i w piśmiennictwie należy stwierdzić, że oświadczenie o odwołaniu może spowodo-
wać definitywne ustanie stosunku pracy, ale może też - w zależności od zamiaru or-
ganu odwołującego - spowodować utratę stanowiska przez pracownika przy jedno-
czesnej zgodnej woli stron utrzymania między nimi stosunku pracy. W takiej sytuacji
konieczne jest jednak - jak stanowi art. 71 KP - uzgodnienie przez strony warunków
pracy i płacy. O ile więc nie wzbudza zastrzeżeń w związku z dokonanymi ustale-
niami pogląd Sądu Okręgowego, że strony mogły postanowić, iż po odwołaniu ze
stanowiska i zakończeniu urlopu bezpłatnego powód będzie nadal zatrudniony w po-
zwanym Inspektoracie, o tyle nietrafne jest zapatrywanie tego Sądu - bez dokony-
wania jakichkolwiek ustaleń co do warunków przyszłego zatrudnienia - że niedo-
puszczalne było zawarcie w dniu 5 stycznia 1999 r. umowy o pracę na czas określo-
ny, a to tylko dlatego, że jakoby ,,aktualny był wciąż poprzedni stosunek pracy". W
świetle przedstawionych uwag należało zatem uznać, że zaskarżony wyrok został
wydany z naruszeniem przytoczonych wyżej przepisów.

Słuszny okazał się również zarzut strony pozwanej, że nie dość wszechstron-
ne rozważenie zebranego w sprawie materiału (art. 233 § 1 KPC) doprowadziło do
wydania przez Sąd Okręgowy wyroku z naruszeniem art. 8 ust. 3 pkt 4 i 5 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Z art. 8 ust. 3 pkt 4 ustawy wynika, że
odprawa pieniężna nie przysługuje między innymi pracownikowi zatrudnionemu w
innym zakładzie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy lub w kilku zakładach pracy
łącznie w pełnym wymiarze czasu pracy. Z oświadczenia powoda złożonego na roz-
prawie dnia 15 grudnia 1999 r. w postępowaniu pierwszoinstancyjnym wynikało, że
dnia 1 czerwca 1999 r. został zatrudniony w Zakładach Farmaceutycznych ,,P." w
G.M. na podstawie umowy o pracę na czas określony, w pełnym wymiarze czasu
pracy. Sąd Rejonowy nie zwrócił jednak uwagi na powyższe oświadczenie i nie
uwzględnił go przy ustaleniu stanu faktycznego. Tak samo postąpił Sąd Okręgowy.
Poza tym Sąd Rejonowy ustalił, że w pierwszym półroczu 1999 r., a także później,
powód nie prowadził działalności gospodarczej na własny rachunek, zatem nie ist-
niała okoliczność wyłączająca w myśl art. 8 ust. 3 pkt 5 ustawy jego prawo do odpra-
wy. Tymczasem - zdaniem skarżącego - postanowienia § 2 i § 4 złożonej do akt
sprawy umowy z dnia 15 czerwca 1999 r. z Powiatowym Lekarzem Weterynarii w P.
o wykonywanie badań zwierząt rzeźnych i mięsa w rzeźni, przewidujące, że zlece-
niobiorca będzie samodzielnie rozliczał się ze zobowiązań wobec Skarbu Państwa i
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przeczą charakterowi umowy zlecenia. Nato-
miast Sąd Okręgowy, mimo że powyższy zarzut został wyraźnie zgłoszony w apela-
cji, uznał, że umowa z Powiatowym Lekarzem Weterynarii ,,nie może być ze względu
na jej zakres, jak i definicję zawartą w art. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1989 r. o dzia-
łalności gospodarczej" uznana za działalność gospodarczą. Powyższy sposób odnie-
sienia się Sądu Okręgowego do kwestii, od której zależy rozstrzygnięcie o roszczeniu
powoda o odprawę pieniężną, należy ocenić jako powierzchowny i niewystarczający,
zwłaszcza wobec twierdzenia strony pozwanej, że także ustawa z dnia 24 kwietnia
1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa
oraz o inspekcji weterynaryjnej (Dz.U. z 1999 r., Nr 66, poz. 752), na podstawie któ-
rej powód zawarł umowę z Powiatowym Lekarzem Weterynarii w P., wyklucza możli-
wość zawarcia w takich sytuacjach umowy zlecenia.

Biorąc przytoczone względy pod uwagę, Sąd Najwyższy stosownie do art.
39313 § 1 KPC uchylił zaskarżony wyrok w części zasądzającej na rzecz powoda
kwotę 8.061,00 zł tytułem odprawy pieniężnej, a także w części orzekającej o kosz-
tach postępowania apelacyjnego, i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyj-
nego.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: