Wyrok z dnia 23 stycznia 1998 r.
I PKN 501/97

1. Wyjaśnienie podstawy prawnej w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej
instancji polega na ocenie wszystkich istotnych zarzutów prawnych podnie-
sionych w apelacji (art. 328 § 2 w związku z art. 391 KPC).
2. Wypowiedzenie pracownikowi warunków umowy o pracę jest doko-
nane w momencie, w którym doszło ono do niego w sposób pozwalający za-
poznać się z treścią oświadczenia pracodawcy, choćby pracownik odmówił
zapoznania się z nim (art. 61 KC w związku z art. 300 KP). Od tej chwili biegnie
termin określony w art. 264 § 1 KP.

Przewodniczący SSN: Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Kazimierz Jaśkowski, Adam Józefowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 1998 r. sprawy z powódz-
twa Fryderyka J. przeciwko Spółdzielni Inwalidów "P." w B. o przywrócenie do pracy,
na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 3 lipca 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 27 marca 1997 r. [...], po ponownym rozpoznaniu sprawy,
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Biłgoraju przywrócił powoda Fryderyka J. do pracy w
pozwanej Spółdzielni Inwalidów "P." w B. Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest za-
trudniony od 1977 r. na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. W ugodzie sądowej
z dnia 5 sierpnia 1993 r. strony określiły stanowisko pracy powoda, warunki pracy i
wynagrodzenie. Powód miał pracować na stanowisku portiera-dyspozytora.
Stanowiska takiego nie było w strukturze organizacyjnej Spółdzielni. W dniu 25 paź-

- 2 -

dziernika 1995 r. usiłowano powodowi wręczyć wypowiedzenie zmieniające powie-
rzające mu stanowisko dozorcy. Pracownica kadr odczytała mu pismo, a powód od-
mówił jego przyjęcia i prosił o przesłanie go pocztą. W ten sposób powód otrzymał
wypowiedzenie w dniu 3 listopada 1995 r. Pozew o uznanie wypowiedzenia za bezs-
kuteczne powód złożył w dniu 9 listopada 1995 r., a więc zdaniem Sądu Rejonowego
w terminie. Powód jest członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej.
Związek Zawodowy nie wyraził zgody na wypowiedzenie powodowi warunków pracy.
Przyczyną dokonania wypowiedzenia był brak stanowiska określonego w ugodzie
sądowej w strukturze organizacyjnej Spółdzielni. Sąd ustalił, że nie istnieje także
stanowisko zaproponowane powodowi.
Sąd Rejonowy ocenił, że do powoda mają zastosowanie przepisy Prawa
spółdzielczego. W ugodzie sądowej strony zmieniły warunki pracy powoda w zakre-
sie stanowiska. Zgodnie z art. 184 § 1 Prawa spółdzielczego wypowiedzenie warun-
ków pracy jest możliwe w przypadku, gdy jest to uzasadnione potrzebami gospo-
darczymi lub organizacyjnymi spółdzielni. Nie można przyjąć, aby nastąpiła likwida-
cja stanowiska pracy powoda, gdyż nigdy ono nie istniało. Wypowiedzenie warunków
pracy nastąpiło na niekorzyść powoda i dlatego zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych konieczne było uzyskanie zgody zarządu zakładowej or-
ganizacji związkowej. Ze względu na brak tej zgody Sąd Rejonowy uwzględnił po-
wództwo w zakresie przywrócenia do pracy na poprzednie warunki.
W apelacji od tego wyroku strona pozwana podniosła między innymi zarzut
naruszenia przepisów art. 32 ustawy o związkach zawodowych, art. 6 ust. 1 ustawy
o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn dotyczących
pracodawcy oraz art. 184 i 197 § 1 Prawa spółdzielczego.
Wyrokiem z dnia 3 lipca 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Lublinie oddalił apelację. Sąd Wojewódzki uznał, że Sąd
pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. W szczególności nie do
podważenia jest, że nie istnieje stanowisko pracy zaoferowane powodowi w wypo-
wiedzeniu zmieniającym. Nadto Sąd Wojewódzki uznał, że nie jest potrzebne wyda-
nie odrębnego postanowienia o przywróceniu terminu do żądania przywrócenia do
pracy, gdyż jest to termin prawa materialnego. Do pozostałych zarzutów apelacji Sąd
Wojewódzki nie ustosunkował się, poprzestając na stwierdzeniu, że podziela w pełni

- 3 -

wywody Sądu pierwszej instancji.
Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana. Zarzuciła naruszenie art. 8
KP przez oddalenie apelacji prowadzące do sytuacji, że powód ma zajmować nie
istniejące i niepotrzebne stanowisko pracy, co pozostaje w oczywistej sprzeczności z
zasadą, iż istotą stosunku pracy jest świadczenie na rzecz pracodawcy pracy
społecznie użytecznej. Zarzuciła także naruszenie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U Nr 55, poz. 234 ze zm.) i art. 6 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U z 1990 r. Nr 4, poz.19 ze zm.) oraz art. 184 § 1 pkt 1 Prawa
spółdzielczego przez zaaprobowanie stanowiska Sądu pierwszej instancji polegają-
cego na niesłusznym uznaniu, że nie było faktycznych i prawnych podstaw do doko-
nania wobec powoda jako członka zarządu związku zawodowego wypowiedzenia
zmieniającego, podczas gdy w rzeczywistości z przyczyn organizacyjnych i ekono-
micznych istniała konieczność przesunięcia powoda ze zlikwidowanego stanowiska
pracy na nowo powstałe miejsce pracy. Podniosła zarzut naruszenia art. 197 § 1
Prawa spółdzielczego w związku z art. 167 i art. 168 KPC przez uznanie, że proces
cywilny mógł się toczyć, mimo iż powództwo zostało wniesione po terminie zawitym i
nie nastąpiło formalne jego przywrócenie. Wreszcie strona pozwana podniosła na-
ruszenie art. 328 § 2 KPC przez pominięcie w motywach zaskarżonego wyroku ar-
gumentów podniesionych w apelacji. Strona pozwana wywiodła, że z przyczyn or-
ganizacyjnych i ekonomicznych miała prawo zlikwidować stanowisko pracy powoda i
zobowiązywała ją do tego uchwała Rady Nadzorczej. W tej sytuacji przepis art. 6
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. uchylał szczególną ochronę trwałości sto-
sunku pracy powoda. Sąd Wojewódzki w ogóle nie ustosunkował się do tych kwestii
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest zasadna przede wszystkim dlatego, że skutecznie powołuje się
na naruszenie przez Sąd drugiej instancji art. 328 § 2 KPC, a ściślej mówiąc tego
przepisu w związku z art. 391 KPC. W przepisach Kodeksu postępowania cywilnego

- 4 -

brak jest normy określającej bezpośrednio jakie warunki powinno spełniać uzasad-
nienie wyroku sądu drugiej instancji. Odpowiednie zastosowanie poprzez art. 391
KPC ma więc art. 328 § 2 KPC. Odpowiednie stosowanie tego przepisu, a zwłaszcza
wymaganego nim wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów
prawa, powinno sprowadzać się do konieczności oceny wszystkich istotnych zarzu-
tów podniesionych w apelacji. Dotyczyć to powinno ustosunkowania się zwłaszcza
do wszystkich zarzutów naruszenia konkretnie wskazanych w apelacji przepisów
prawa materialnego i procesowego. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia
tych wymagań, gdyż w ogóle nie odnosi się do istotnych zarzutów apelacji,
zwłaszcza dotyczących ewentualnego naruszania przepisów Prawa spółdzielczego
czy przepisu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).
Zgodnie z art. 5 ust. 1 tej ustawy przy rozwiązywaniu z pracownikami stosunków
pracy w drodze wypowiedzenia z przyczyn przewidzianych w jej art. 1 ust. 1 nie
stosuje się trybu postępowania określonego w art. 38 KP oraz przepisu art. 41 KP, z
zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ust. 2-4, a także przepisów szczególnych
dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosun-
ku pracy, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 6. Zgodnie natomiast z
art. 6 ust. 1 tej ustawy jeżeli z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 nie jest możliwe
dalsze zatrudnianie na dotychczasowych stanowiskach pracy pracowników
będących członkami zarządu zakładowej organizacji związkowej albo rady pracow-
niczej przedsiębiorstwa państwowego - w czasie trwania ich kadencji oraz w okresie
roku po jej upływie - zakład pracy może jedynie wypowiedzieć im dotychczasowe
warunki pracy i płacy. Jeżeli powoduje to obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi
przysługuje dodatek wyrównawczy do końca okresu, w którym pracownik jest objęty
szczególną ochroną stosunku pracy, obliczony według zasad ustalonych przepisami
wydanymi na podstawie art. 297 KP. Inaczej mówiąc, jeżeli wypowiedzenie warun-
ków pracy powodowi zostało dokonane w okolicznościach określonych art. 1 ust. 1
tej ustawy to było to możliwe mimo istnienia szczególnej ochrony trwałości stosunku
pracy powoda. Do tych zarzutów Sąd drugiej instancji nie ustosunkował się.
Czyni to przedwczesnym analizowanie dalszych aspektów rozpoznawanej

- 5 -

sprawy. Można jednak dodatkowo stwierdzić, że Sąd drugiej instancji błędnie zasto-
sował także art. 265 KP w świetle ocen dokonanych przez Sąd pierwszej instancji.
Zgodzić się należy z poglądem, że terminy określone w art. 264 KP mają charakter
terminów prawa materialnego. W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 14 marca
1986 r., III PZP 8/86 (OSNCP 1986 z. 12 poz. 194) Sąd Najwyższy przyjął, że termi-
ny przewidziane w art. 264 KP są terminami prawa materialnego, do których nie
mają zastosowania przepisy KPC dotyczące uchybienia i przywracania terminu; sąd
oddala powództwo, jeżeli pozew wniesiony został po upływie terminów określonych
w art. 264 KP, których nie przywrócono. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy
wyraził pogląd, że nie jest konieczne wydanie odrębnego postanowienia o
przywróceniu terminu, a wystarczające jest uwzględnienie powództwa wniesionego
po jego upływie. Sąd drugiej instancji nie dostrzegł jednak, że Sąd Rejonowy nie
przywrócił powodowi terminu z art. 264 KP (choćby domyślnie przez uwzględnienie
powództwa) lecz przyjął, że powód złożył pozew w terminie. Uznał bowiem, że ter-
min ten zaczął biec w dacie doręczenia powodowi wypowiedzenia za pośrednictwem
poczty, a nie w dacie, w której usiłowano mu wręczyć wypowiedzenie. Ten pogląd
jest oczywiście błędny. Wypowiedzenie pracownikowi warunków umowy o pracę jest
bowiem dokonane w momencie, w którym doszło ono do niego w sposób pozwalają-
cy zapoznać się z jego treścią (art. 61 KC w związku z art. 300 KP). Pozew został
więc złożony po terminie określonym w art. 264 § 1 KP i dla uwzględnienia powódz-
twa konieczne było przywrócenie tego terminu, wyraźne lub pośrednie, poprzez
rozważenie w uzasadnieniu okoliczności usprawiedliwiających przekroczenie termi-
nu. Takich rozważań uzasadnienie wyroku Sądu pierwszej instancji nie zawiera.
Z tych przyczyn zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem wskazanych
przepisów, a kasacja jako powołująca się na usprawiedliwione podstawy podlegała
uwzględnieniu poprzez uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Są-
dowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania (art. 39313 § 1 KPC).
========================================