Wyrok SN - I PKN 483/01
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 483/01
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/8/139
Data wydania:2002-08-07

Wyrok z dnia 7 sierpnia 2002 r.
I PKN 483/01

Przepis art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nau-
czyciela (jednolity tekst Dz.U. z 1997 r., Nr 56, poz. 357 ze zm.) w brzmieniu na-
danym ustawą z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz. 239 ze zm.) ma zastosowa-
nie do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nie-
określony.


Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 sierpnia 2002 r. sprawy
z powództwa Teresy W. przeciwko Przedszkolu Samorządowemu w S. o przywróce-
nie do pracy, zapłatę dodatku wiejskiego i mieszkaniowego oraz ustalenie mianowa-
nia, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krośnie-Ośrodka Zamiejscowego w Przemyślu z dnia 20 kwiet-
nia 2001 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej żądania przywrócenia do
pracy i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Krośnie - Ośrodkowi Zamiejscowemu w Przemyślu do po-
nownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 27 grudnia 2000 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Przemy-
ślu przywrócił powódkę Teresę W. do pracy w pozwanym Przedszkolu Samorządo-
wym w S. na dotychczasowych warunkach pracy i płacy, zasądził na jej rzecz kwotę
4.040,04 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy oraz kwotę
4.502,17 zł tytułem dodatków wiejskiego i mieszkaniowego za okres od 1 marca

- 2 -

1998 r. do 31 sierpnia 2000 r. i w pozostałym zakresie (ustalenie, że powódka jest
zatrudniona na podstawie mianowania) powództwo oddalił.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka została zatrudniona w Przedszkolu Samo-
rządowym w S. na stanowisku nauczyciela przedszkola od dnia 10 października
1988 r. Legitymowała się wówczas dyplomem ukończenia studiów na Wydziale Rol-
nictwa Akademii Rolniczej w K. i uzyskanym tytułem inżyniera-rolnika. Od 1 września
1990 r powódka została zatrudniona na stanowisku nauczyciela na podstawie umowy
na czas określony, w której przyznano jej dodatek wiejski w wysokości 10% mie-
sięcznego wynagrodzenia. Od dnia 1 stycznia 1991 r. do odwołania przyznano po-
wódce dodatek mieszkaniowy. Kolejna łącząca strony umowa o pracę z dnia 23
grudnia 1996 r. wynikała z wyroku Sądu Rejonowego w Przemyślu z dnia 18 wrze-
śnia 1997 r. i była umową o pracę na czas nie określony. W umowie tej przyznano
powódce dodatek wiejski, a począwszy od 1 stycznia 1997 r. dodatek mieszkaniowy
w wysokości 12% najniższego wynagrodzenia za pracę. W dniu 15 grudnia 1991 r.
powódka ukończyła kurs pedagogiczny w wymiarze 300 godzin zorganizowany przez
Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w R., a w dniu 12 czerwca 2000 r. studia podyplo-
mowe w zakresie pedagogiki przedszkolnej. Pismem z dnia 25 maja 2000 r. strona
pozwana, powołując się na art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela, wypowiedziała powódce
umowę o pracę za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, ze skutkiem na dzień
31 sierpnia 2000 r., wskazując jako jego przyczynę zmiany organizacyjne powodują-
ce zmniejszenie liczby oddziałów w przedszkolu w związku z uchwałą Rady Gminy w
M. z dnia 31 sierpnia 2000 r. Na mocy tej uchwały dokonano przekształcenia Przed-
szkola Samorządowego w S. z dwuoddziałowego na jednooddziałowe. Sąd Rejo-
nowy ustalił ponadto, że w roku szkolnym 1999/2000 strona pozwana zatrudniała
czterech nauczycieli, tj. Józefę D. pełniącą obowiązki dyrektora przedszkola, Barbarę
K. , księdza Tadeusza Z. i powódkę. W roku szkolnym 2000/2001 w przedszkolu za-
trudnieni są Józefa D., ksiądz Tadeusz Z. oraz Anna O. na stanowisku pomocy wy-
chowawcy w wymiarze 40 godzin tygodniowo. Anna C. została oddelegowana na
czas nie określony do pracy w kuratorium. Na podstawie tych ustaleń Sąd Rejonowy
przyjął, że roszczenia powódki częściowo zasługują na uwzględnienie. W pozwanym
Przedszkolu rzeczywiście nastąpiły zmiany organizacyjne, gdyż od roku szkolnego
2000/2001 funkcjonuje ono jako jednooddziałowe. Istotna jest ocena, czy mimo

- 3 -

zmian organizacyjnych możliwe jest dalsze zatrudnienie powódki. Sąd stwierdził, że
w roku szkolnym 1999/2000 zatrudnionych było trzech nauczycieli wychowania
przedszkolnego (nie licząc Anny C., która od 1 października 1996 r. pozostaje na
urlopie bezpłatnym w związku z zajmowaniem stanowiska wizytatora w Kuratorium
Oświaty w R.). W roku szkolnym 2000/2001 pozostała w zatrudnieniu jedynie Józefa
D., natomiast na miejsce powódki i Barbary K. strona pozwana zatrudniła Annę O. na
stanowisku pomocy wychowawcy w wymiarze 40 godzin tygodniowo. Zdaniem Sądu
Rejonowego strona pozwana naruszyła przepisy prawa, rozwiązując z powódką
umowę o pracę i zatrudniając nowego pracownika, który w rzeczywistości przejął
dotychczasowe obowiązki powódki. Sąd wziął pod uwagę, że powódka przed upły-
wem okresu wypowiedzenia ukończyła studia podyplomowe, uzyskując najwyższe
kwalifikacje spośród zatrudnionych nauczycieli. Zdaniem Sądu Rejonowego wypo-
wiedzenie powódce umowy o pracę zawierało ,,błędy formalne", gdyż art. 27 Karty
Nauczyciela stanowi jedynie o terminie dokonania wypowiedzenia i nie może być
podstawą rozwiązania stosunku pracy. Prawdziwą podstawą wypowiedzenia był art.
20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, a zatem zdaniem Sądu pierwszej instancji, praco-
dawca powinien pouczyć powódkę o możliwości złożenia wniosku o przeniesienie w
stan nieczynny, co byłoby dla niej bardziej korzystne, niż rozwiązanie umowy o pracę
i wypłacenie trzymiesięcznej odprawy pieniężnej. Sąd Rejonowy uznał, że powódka
ma prawo do dodatku wiejskiego i mieszkaniowego za okres od 1 marca 1998 r. do
31 sierpnia 2000 r. Pracodawca nigdy nie kwestionował uprawnień powódki do do-
datku wiejskiego ani jej kwalifikacji zawodowych, a zaprzestał wypłaty tego dodatku
oraz dodatku mieszkaniowego począwszy od 1 marca 1998 r., tj. od czasu zakoń-
czenia spornej między stronami sprawy przed Sądem Wojewódzkim w Przemyślu.
Dodatki nigdy nie zostały powódce odebrane w trybie wypowiedzenia zmieniającego.
Sąd oddalił powództwo w części dotyczącej ustalenia, że z dniem 1 września 1993 r.
powódka uzyskała mianowanie z mocy prawa, przyjmując że do ukończenia studiów
podyplomowych w zakresie pedagogiki przedszkolnej, powódka nie posiadała wy-
maganych kwalifikacji, nie mogła więc uzyskać mianowania.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie-Ośrodek
Zamiejscowy w Przemyślu wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2001 r. [...] zmienił wyrok
Sądu pierwszej instancji w jego punktach I, II i III, w ten sposób, że powództwo odda-

- 4 -

lił. Zdaniem Sądu drugiej instancji, wyrok Sądu Rejonowego został wydany z naru-
szeniem art. 20 ust. 1 oraz art. 54 ust. 3 i 5 Karty Nauczyciela. W pozwanym Przed-
szkolu doszło do rzeczywistych zmian organizacyjnych, gdyż zostało ono przekształ-
cone od 1 września 2000 r. w związku ze zmniejszeniem się liczby dzieci z 37 do 29.
W roku szkolnym 1999/2000 zatrudnionych było trzech nauczycieli wychowania
przedszkolnego, a w roku 2000/2001 pozostała w zatrudnieniu jedynie Józefa D. peł-
niąca obowiązki dyrektora Przedszkola. Porównując arkusze organizacyjne Przed-
szkola z tych lat, Sąd drugiej instancji stwierdził, że zmniejszyła się drastycznie liczba
obowiązkowych godzin pracy z 61 do 16,5, a liczba godzin ponadwymiarowych nie
uległa zmianie i wynosi 9. Zmniejszyła się również liczba godzin pracy pracowników
administracyjno-obsługowych z 126 do 113,5, mimo zatrudnienia w tej grupie Anny
O. na stanowisku pomocy wychowawcy w wymiarze 40 godzin tygodniowo. Zmniej-
szono bowiem wymiar zatrudnienia pozostałym pracownikom. Brak jest podstaw do
przyjęcia, że Anna O. została zatrudniona w miejsce powódki, gdyż nie posiada ona
wymaganych kwalifikacji do zajmowania stanowiska nauczyciela przedszkola, a po-
nadto została zatrudniona jedynie w ramach prac interwencyjnych. Brak jest podstaw
do przyjęcia możliwości zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze zajęć w roku
szkolnym 2000/2001, gdyż liczba godzin obowiązkowych wynosi 16,5, a godzin po-
nadwymiarowych 9 i w tych godzinach zatrudniona jest Józefa D. Nie było więc pod-
staw do uwzględnienia roszczenia o przywrócenie powódki do pracy na dotychcza-
sowych warunkach. Sąd Okręgowy uznał, że trafne jest stanowisko strony pozwanej,
iż przeniesienie w stan nieczynny odnosi się jedynie do nauczycieli mianowanych, a
zatem nie mogło dotyczyć powódki. Strona pozwana mogła więc skutecznie wypo-
wiedzieć powódce umowę o pracę na podstawie art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela,
który stanowi o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem, z przyczyn okre-
ślonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Zasądzenie przez Sąd Rejonowy na rzecz
powódki dodatku wiejskiego i mieszkaniowego nastąpiło zdaniem Sądu drugiej ins-
tancji z naruszeniem art. 54 ust. 3 i 5 Karty Nauczyciela, gdyż powódka nie posiadała
wymaganych kwalifikacji do zajmowania stanowiska nauczyciela przedszkola. Do-
datki te nie stanowią składnika wynagrodzenia i dlatego nie musiały być powódce
wypowiedziane.

- 5 -

Kasację od tego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w części dotyczą-
cej zmiany punktu I i II wyroku Sądu Rejonowego (przywrócenie do pracy i zasądze-
nie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy). Powódka zarzuciła naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 20 ust. 1
pkt 2 i art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela, polegające na przyjęciu, iż przeniesienie w
stan nieczynny odnosi się jedynie do nauczycieli mianowanych. Według powódki, art.
20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela dotyczy wszystkich nauczycieli, a nie tylko miano-
wanych. Wynika to z literalnego brzmienia tego przepisu, który składa się z dwóch
zdań. Według zdania pierwszego w razie między innymi częściowej likwidacji szkoły
albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w
szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczy-
ciela w pełnym wymiarze zajęć, dyrektor szkoły rozwiązuje z nim stosunek pracy lub,
na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Zgodnie ze zdaniem drugim
tego przepisu, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę
na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2. Powódka uważa,
że zestawienie tych zdań prowadzi do wniosku, iż nauczyciel zatrudniony na podsta-
wie mianowania jest od nauczycieli zatrudnionych na innej podstawie, bardziej
uprzywilejowany, bowiem dyrektor szkoły może mu z przyczyn, o których mowa w
art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, zaproponować ograniczenie zatrudnienia do połowy
wymiaru zajęć, na co taki nauczyciel może wyrazić zgodę. Ustawodawca zatem wy-
raźnie w art. 20 ust. 1 pkt 2 zdanie pierwsze Karty Nauczyciela wskazał, że sytuacje
opisane w tym przepisie dotyczą wszystkich nauczycieli, bez względu na podstawę
ich zatrudnienia. Gdyby przepis dotyczył tylko nauczycieli mianowanych, to nie było-
by potrzeby dokonywać regulacji ze zdania drugiego, dotyczącego dodatkowych
uprawnień nauczycieli mianowanych. Strona pozwana uniemożliwiła powódce złoże-
nie wniosku o przeniesienie w stan nieczynny przed podjęciem decyzji o rozwiązaniu
stosunku pracy. Zatem złożenie powódce oświadczenia woli o wypowiedzeniu
umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem przepisów i w konsekwencji jest ono bez-
skuteczne. Sąd drugiej instancji zdaniem powódki dopuścił się też naruszenia art. 27
ust. 1 Karty Nauczyciela, stwierdzając że strona pozwana miała prawo skutecznie
wypowiedzieć powódce umowę o pracę na podstawie tego przepisu, który miałby
stanowić o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem z przyczyn określonych

- 6 -

w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Przepis art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela dotyczy
innych przyczyn niż określone w art. 20 ust. 1 tej ustawy. Podstawę wypowiedzenia
umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 stanowi bowiem art. 20 ust. 3
Karty Nauczyciela.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Strona pozwana złożyła oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę w piśmie
z dnia 25 maja 2000 r. Należy więc stosować przepisy w brzmieniu wówczas obo-
wiązującym, czyli przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) w brzmieniu wynikającym
przede wszystkim ze zmiany dokonanej ustawą z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie
ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 19,
poz. 239 ze zm.). Zgodnie z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, dyrektor szkoły w razie:
1) całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy, 2) częścio-
wej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie
liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze za-
trudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy
lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony
na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia w trybie
określonym w art. 22 ust. 2. Wykładnia Sądu drugiej instancji, że art. 20 ust. 1 pkt 2
Karty Nauczyciela nie stosuje się do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy
o pracę (stosuje się wyłącznie do nauczycieli mianowanych), jest nieprawidłowa już
przy uwzględnieniu brzmienia tego przepisu. W zdaniu pierwszym odnosi się on bo-
wiem do nauczycieli, bez rozróżnienia podstawy zatrudnienia (wszystkich nauczy-
cieli), a zdanie drugie dotyczy wyłącznie nauczycieli mianowanych, wprowadzając
dla nich szczególne uprawnienie. Oznacza to, że art. 20 ust. 1 pkt 2 zdanie pierwsze
Karty Nauczyciela ma zastosowanie do wszystkich nauczycieli, a więc także zatrud-
nionych na podstawie umowy o pracę, a tylko nie mają oni uprawnienia określonego
w art. 20 ust. 1 pkt 2 zdanie drugie. Taka wykładnia jest potwierdzona w art. 20 ust. 2
Karty Nauczyciela. Stanowi on, że nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mia-
nowania, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych w ust. 1, przy-

- 7 -

sługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, z którym rozwiązano
stosunek pracy z przyczyn określonych w ust. 1, przysługują natomiast świadczenia
określone w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Przepis art. 20 ust. 2 nie
może być rozumiany w ten sposób, że chodzi w nim tylko o rozwiązanie stosunku
pracy ,,z przyczyn określonych w ust. 1", a nie o rozwiązanie na podstawie art. 20 ust.
1. Wynika to z systematyki tego artykułu, w którym ustęp 2 jest w sposób oczywisty
powiązany (stanowi kontynuację regulacji) z ust. 1. Skoro więc art. 20 ust. 2 w spo-
sób wyraźny dotyczy nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, przy-
znając (a w istocie potwierdzając) im uprawnienie do odprawy, to nie powinno budzić
większych wątpliwości, że ma do nich zastosowanie art. 20 ust. 1 Karty, stanowiąc
podstawę rozwiązania z nimi stosunku pracy i regulując jego przesłanki oraz sposób
postępowania. Sformułowanie art. 20 ust. 2 o rozwiązaniu stosunku pracy ,,z przy-
czyn określonych w ust. 1", a nie na podstawie tego przepisu, jest zresztą powtórzo-
ne w art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela. Przepis ten stanowi, że rozwiązanie stosunku
pracy z przyczyn określonych w ust. 1 następuje z końcem roku szkolnego (co do
zasady) po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.
Przechodząc do wykładni art. 27 Karty Nauczyciela należy przede wszystkim
stwierdzić, że przepis ten w ustępie 1 nie reguluje przyczyn (podstaw) rozwiązania
umowy o pracę na czas nie określony. Stanowi on bowiem jedynie, że rozwiązanie
umowy o pracę zawartej z nauczycielem na czas nie określony następuje z końcem
roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Pomijając przypadki wyga-
śnięcia umowy o pracę (por. art. 26 i 70 ust. 2), przyczyny (podstawy) rozwiązania
umowy o pracę są określone w art. 27 ust. 2 (w każdym czasie i bez wypowiedzenia
w razie niezdolności nauczyciela do pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż je-
den rok, chyba że w szczególnie uzasadnionych wypadkach lekarz leczący stwierdzi
możliwość powrotu do pracy w zawodzie nauczyciela) oraz w art. 27 ust. 3 przez
odesłanie do odpowiednich regulacji art. 23 Karty Nauczyciela. Analiza tego odesła-
nia prowadzi do wniosku, że rozwiązanie umowy o pracę na czas nie określony może
nastąpić w razie: 1. orzeczenia przez lekarza przeprowadzającego badanie okreso-
we lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy

- 8 -

(art. 23 ust. 1 pkt 3), z końcem miesiąca, w którym dyrektor szkoły otrzyma ostatecz-
ne orzeczenie lekarskie (art. 23 ust. 2 pkt 3); 2. osiągnięcia przez nauczyciela wieku
emerytalnego określonego w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin; jeżeli z osiągnięciem wieku emerytalnego nauczyciel nie nabył prawa do
emerytury - dyrektor szkoły przedłuża okres zatrudnienia, nie dłużej jednak niż o 2
lata od osiągnięcia wieku emerytalnego (art. 23 ust. 1 pkt 4), z końcem roku szkolne-
go, w którym nauczyciel osiągnął wiek emerytalny, po uprzednim trzymiesięcznym
wypowiedzeniu (art. 23 ust. 2 pkt 4); 3. uzyskania negatywnej oceny pracy dokonanej
w trybie i na zasadach określonych w art. 6a ustawy (art. 23 ust. 1 pkt 5), z końcem
tego miesiąca, w którym upływa trzymiesięczne wypowiedzenie, licząc od otrzymania
przez nauczyciela negatywnej oceny pracy (art. 23 ust. 2 pkt 5); 4. cofnięcia skiero-
wania do nauczania religii w szkole na zasadach określonych w odrębnych przepi-
sach (art. 23 ust. 1 pkt 6), z końcem tego miesiąca, w którym nastąpiło cofnięcie
skierowania do nauczania religii (art. 23 ust. 2 pkt 6); 5. na mocy porozumienia stron
(art. 23 ust. 4 pkt 1), z datą określoną w porozumieniu; 6. nieusprawiedliwionego nie-
zgłoszenia się nauczyciela na badanie okresowe lub kontrolne, z końcem miesiąca,
w którym dyrektor otrzyma o tym informację (art. 23 ust. 4 pkt 2 i ust. 5). Jak wynika z
powyższego zestawienia we wszystkich tych przypadkach dla poszczególnych pod-
staw (przyczyn) rozwiązania umowy o pracę wskazany jest termin tego rozwiązania
(okres wypowiedzenia, konkretna data). Wobec tego powstaje problem, jaki w ogóle
jest sens regulacji zawartej w art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela, jeżeli przyjmować, że
do nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas nie określony
stosuje się art. 20 ust. 1, a więc także art. 20 ust. 3 regulujący okres wypowiedzenia.
Odpowiedź na to zagadnienie nie jest prosta i zależy od oceny, czy przyczyny (pod-
stawy) rozwiązania umowy o pracę z nauczycielem zatrudnionym na podstawie
umowy o pracę na czas nie określony, wskazane w art. 27 ust. 2 i przez odesłanie z
art. 27 ust. 3 w art. 23 ust. 3-6 oraz ust. 4-5 Karty Nauczyciela, stanowią zamknięty
katalog, czy też można z takim nauczycielem rozwiązać umowę o pracę także z in-
nych uzasadnionych przyczyn (na co wskazuje użycie w odesłaniu z art. 27 ust. 3
słowa "również"). Sąd Najwyższy nie musi jednak tego skomplikowanego zagadnie-
nia rozwiązać w niniejszej sprawie. Jeżeli bowiem katalog przyczyn rozwiązania
umowy o pracę na czas nie określony jest otwarty, to art. 27 ust. 1 wskazuje okres

- 9 -

wypowiedzenia i jego bieg, przy rozwiązaniu umowy za wypowiedzeniem z tych in-
nych przyczyn. Jeżeli natomiast katalog ten jest zamknięty, to art. 27 ust. 1 nie zawie-
ra w istocie żadnej regulacji, gdyż terminy rozwiązania umowy (okresy wypowiedze-
nia, daty) są określone w poszczególnych przepisach. Dla rozstrzygnięcia sprawy
istotne jest to, że przyczyny (podstawy) rozwiązania umowy o pracę na czas nie
określony wskazane w odpowiednich częściach art. 23 i 27 Karty Nauczyciela są nie-
zależne (odrębnie określone) od przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1 tej ustawy.
Podsumowując tę część uzasadnienia należy stwierdzić, że błędna jest wy-
kładnia Sądu drugiej instancji, iż art. 20 ust. 1 (a w istocie cały art. 20 poza jego frag-
mentami donoszącymi się wprost do nauczycieli mianowanych) nie ma zastosowania
do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nie określony.
Oznacza to zasadność zarzutów kasacji, ale nie przesądza o zasadności jej wniosku
zmierzającego do zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie apelacji w zakresie
dotyczącym uwzględnionego powództwa o przywrócenie do pracy i częściowo wyna-
grodzenia za czas pozostawania bez pracy. Sąd pierwszej instancji uwzględnił bo-
wiem powództwo w tym zakresie z dwóch przyczyn. Uznał, że przy rozwiązaniu z
powódką umowy o pracę nie wystąpiły przesłanki z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczy-
ciela. Tej oceny nie podzielił Sąd drugiej instancji, który uznał, że w stanie faktycznym
sprawy wystąpiły zmiany organizacyjne uniemożliwiające zatrudnienie powódki, a
kwestia ta nie była przedmiotem zarzutów kasacji. Sąd Rejonowy przyjął też, że roz-
wiązanie z powódką umowy o pracę było prawnie wadliwe, gdyż wypowiedzenie za-
wierało ,,błędy formalne", ponieważ prawdziwą podstawą wypowiedzenia był art. 20
ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, a zatem pracodawca powinien pouczyć powódkę o
możliwości złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, co byłoby dla niej
bardziej korzystne, niż rozwiązanie umowy o pracę i wypłacenie trzymiesięcznej od-
prawy pieniężnej. Zasadność powództwa zależy od uznania tej wykładni za prawi-
dłową. Oceny w tym zakresie nie dokonał Sąd drugiej instancji, bo przyjął dalej idącą,
a nieprawidłową wykładnię art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela. Nie jest też ona
przedmiotem rozważań zawartych w kasacji, a tym samym nie odniosła się do niej
strona pozwana.
Sąd Najwyższy ocenił, że wiążące przesądzenie tego zagadnienia byłoby
przedwczesne i dlatego uznał za celowe uchylenie wyroku Sądu drugiej instancji w

- 10 -

zaskarżonej części (dotyczącej żądania przywrócenia do pracy, a więc też żądania
zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy) i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że wykładnia Sądu
pierwszej instancji budzi wątpliwości. W treści art. 20 Karty Nauczyciela (zwłaszcza w
jego ustępie 1) nie ma bowiem mowy o obowiązku pouczenia nauczyciela o możli-
wości złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny. Przepis ten stanowi, że dy-
rektor szkoły w razie: 1) całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem sto-
sunek pracy, 2) częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych po-
wodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania unie-
możliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje
z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny.
Proste odwołanie się do brzmienia tego przepisu nie pozwala więc na uznanie, że
taki obowiązek pracodawcy istnieje, a Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził w
tym zakresie pogłębionej wykładni (zwłaszcza nie powołał przepisów, z których taki
obowiązek wynika). Nie wskazał też, kiedy pracodawca ma dokonać pouczenia (w
piśmie rozwiązującym umowę, czy wcześniej, a jeżeli tak - to kiedy). Przede wszyst-
kim jednak nie rozważał, czy gdyby nawet uznać, że pracodawca ma dokonać takie-
go pouczenia, to jaki jest skutek zaniechania wykonania tego obowiązku. Twierdze-
nie, że jest to naruszenie przepisów powodujące powstanie roszczenia o przywróce-
nie do pracy zależy od oceny, czy w razie złożenia przez nauczyciela wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny, dyrektor szkoły ma obowiązek dokonania tego (czy
jest takim wnioskiem związany). Z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela wynika nie-
wątpliwie, że bez takiego wniosku nauczyciela przeniesienie w stan nieczynny nie
może nastąpić. Natomiast użyta w przepisie formuła "dyrektor szkoły rozwiązuje sto-
sunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny" może być
interpretowana zarówno w kierunku wiążącego charakteru wniosku nauczyciela (je-
żeli wniosek zostanie złożony to dyrektor musi przenieść nauczyciela w stan nie-
czynny, a gdy tego nie uczyni to naruszy oprawo), jak i w kierunku niezwiązania
wnioskiem (alternatywa zwykła, pozostawiająca wybór dyrektorowi). Rozstrzygnięcie
tego zagadnienia wymaga pogłębionej wykładni, uwzględniającej także poprzednie
brzmienia wielokrotnie zmienianego w ostatnich latach art. 20 ust. 1 Karty Nauczy-
ciela, z uwzględnieniem dotyczącego ich orzecznictwa (por. wyrok z dnia 15 maja

- 11 -

1997 r., I PKN 150/97, OSNAPiUS 1998 nr 7, poz. 211 oraz uzasadnienie uchwały z
dnia 25 czerwca 1993 r., I PZP 25/93, PiZS 1994 nr 1, s. 59).
Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: