Wyrok z dnia 19 stycznia 1998 r.
I PKN 482/97

1. Sprawa o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę (art. 389 i 390 KC w
związku z art. 300 KP) jest sprawą z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 pkt 1
KPC) i nie może być uznana za spór dotyczący ustanowienia nowych warun-
ków pracy i płacy w rozumieniu art. 262 § 2 pkt 1 KP, co prowadziłoby do braku
roszczenia materialnoprawnego, a nie do braku drogi sądowej.
2. Oświadczenie woli pracodawcy zobowiązującego się do zawarcia
umowy o pracę musi być skierowane do drugiej strony i zawierać istotne pos-
tanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin jej zawarcia. W ramach wykładni
oświadczenia woli (art. 65 KC w związku z art. 300 KP) nie można uzupełniać
tego oświadczenia o elementy, których ono nie zawierało. Zatrudnienie w okre-
sie wypowiedzenia pracownika odwołanego ze stanowiska przy innej odpo-
wiedniej pracy za jego zgodą (art. 71 KP) nie stanowi zawarcia umowy przed-
wstępnej, zobowiązującej pracodawcę do zatrudniania pracownika przy powie-
rzonej pracy po upływie okresu wypowiedzenia.


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Anny P. przeciwko Urzędowi Miasta i Gminy Uzdrowiskowej w M. o zawar-
cie umowy przyrzeczonej i odszkodowanie, na skutek kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z
dnia 10 lipca 1997 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację powódki od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Nowym Sączu z dnia 30 kwietnia 1997 r.
[...]


- 2 -

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 10 lipca 1997 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 30
kwietnia 1997 r. [...], w ten sposób, że nakazał pozwanemu Urzędowi Miasta i Gminy
w M. nawiązanie z powódką Anną P. stosunku pracy na czas nieokreślony na
stanowisku podinspektora, za wynagrodzeniem wynikającym ze stawek osobistego
zaszeregowania przewidzianych dla tego stanowiska, a także zasądził od pozwane-
go na rzecz powódki kwotę 2557,50 zł z ustawowymi odsetkami od 29 kwietnia 1996
r. Orzekając reformatoryjnie Sąd Wojewódzki uznał, że oświadczenie Burmistrza
Adama M., złożone podczas sesji Rady Miasta i Gminy w M. w dniu 27 listopada
1995 r. o rozwiązaniu stosunku pracy z powódką tylko na stanowisku sekretarza
urzędu oraz o pozostawieniu jej w pracy w Urzędzie, a także jego późniejsze postę-
powanie w stosunku do powódki ,,należy ocenić w świetle zasad współżycia spo-
łecznego, zasad logiki oraz zdrowego rozsądku", które ,,nakazują potraktowanie
przedmiotowego oświadczenia jako umowy przedwstępnej, ze wszystkimi wynikają-
cymi z tego faktu konsekwencjami". Sąd ten przyjął, że nastąpiło oznaczenie mini-
mum treści umowy przyrzeczonej, tj. rodzaju przyszłej pracy, miejsca jej wykonywa-
nia, terminu rozpoczęcia oraz wynagrodzenia za pracę.
Rodzaj i miejsce pracy określił sam Burmistrz, powierzając powódce w okresie
wypowiedzenia nowy zakres czynności, który został przez nią przyjęty i podpisany,
co stanowiło oświadczenie woli o nawiązaniu nowego stosunku pracy złożone w
sposób dorozumiany. Jako bez znaczenia Sąd Wojewódzki określił fakt, że Burmistrz
nie zaznaczył, iż powierzony zakres czynności ma dotyczyć pracy wykonywanej po
okresie wypowiedzenia. Co do warunków zatrudnienia, w tym wynagrodzenia za
pracę, Sąd drugiej instancji podzielił pogląd powódki, że dokładne sprecyzowanie
warunków przyszłego zatrudnienia w dniu 27 listopada 1995 r. było zbędne, ponie-
waż kwestie te wynikają wprost z przepisów prawa i są sprecyzowane w ustawie z
dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr
13, poz. 74) oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 lipca 1996 r. zmienia-
jącym rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.
U. Nr 96, poz. 444). Termin zawarcia umowy przyrzeczonej był oczywisty i upłynął w

- 3 -

okresie trzech miesięcy obowiązującego powódkę okresu wypowiedzenia, a pozwany
powinien wykonać umowę przyrzeczoną nawet w ostatnim dniu tego okresu. Takie
wykonanie przyrzeczonego zobowiązania jest zgodne z judykaturą, która dopuszcza
elastyczność w sposobie oznaczenia terminu zawarcia umowy przyrzeczonej, jeżeli
można określić go bez żadnych trudności.
W kasacji pozwanego podniesiono zarzuty:
1) nieważności postępowania (art. 379 pkt 1 i 5 KPC) z powodu niedopusz-
czalności drogi sądowej w sporach o ustalenie nowych warunków pracy i płacy (art.
262 § 2 pkt 1 KP), a także wskutek pozbawienia z powodu powodzi, pozwanego i
jego przedstawiciela w swojej siedzibie w Muszynie możliwości komunikacji z sie-
dzibą Sądu Wojewódzkiego w Krakowie w dniu rozprawy apelacyjnej,
2) naruszenia prawa materialnego, a w szczególności:
- art. 1, 3 i 62 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez dokonanie odmiennej
oceny materiału dowodowego w sprawie, co naruszyło niezawisłość Sądu pierwszej
instancji,
- przepisów art. 66, 72, 389 i 390 KC oraz art. 22, 25 § 1, 29, 57, 71, 772 § 3, 78 § 2,
81 § 1 i 300 KP - przez przyjęcie, że oświadczenie Burmistrza, które miał złożyć 27
listopada 1995 r., stanowiło umowę przedwstępną zawierającą wszystkie elementy
umowy przyrzeczonej określające nowy stosunek pracy oraz że przyjęty przez po-
wódkę w okresie wypowiedzenia zakres czynności miał obowiązywać również po
upływie tego okresu, a nadto bezzasadne zasądzenie w sprawie kwoty pieniężnej,
mimo niedochodzenia przez powódkę przywrócenia do pracy,
3/ naruszenia przepisów postępowania, które to uchybienie miało istotny wpływ na
wynik sprawy (art. 3931 pkt 2 KPC) - przez przyjęcie, że stan rzeczy istniejący w
chwili zamknięcia rozprawy dawał podstawę do wydania wyroku reformatoryjnego
(art. 316 i 382 KPC), a także naruszenie art. 328 § 2 KPC przez niepodanie w uza-
sadnieniu wyroku dowodów, na których oparł się Sąd Wojewódzki, który nadto nie
wskazał podstawy prawnej zasądzenia na rzecz powódki odszkodowania w pkt 2
zaskarżonego wyroku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.


- 4 -

Rozpoznając kasację w granicach jej podstaw, w pierwszej kolejności należało
rozważyć zarzuty dotyczące nieważności postępowania, które okazały się chybione.
Roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej i odszkodowanie, mające swoje mate-
rialnoprawne umocowanie w treści art. 389 i 390 KC w związku z art. 300 KP kwalifi-
kuje się jako sprawa cywilna z zakresu prawa pracy (art. 1 i 476 § 1 pkt 1 KPC), któ-
rej rozpoznanie podlega właściwości sądu pracy (art. 262 § 1 KP). Dlatego bezpods-
tawne było kwalifikowanie tej sprawy jako sporu o ustanowienie nowych warunków
pracy i płacy w rozumieniu art. 262 § 2 pkt 1 KP, wobec odmiennej natury material-
noprawnej i procesowej rozpoznanego roszczenia. Zresztą brak właściwości sądu
pracy według regulacji art. 262 § 2 pkt 1 KP również nie powoduje niedopuszczalno-
ści drogi sądowej w takich sprawach, a jedynie prowadzi do oddalenia powództwa o
ukształtowanie nowej treści istniejącego stosunku pracy, wobec braku roszczenia
materialnoprawnego w takim zakresie.
Bezzasadny był również zarzut nieważności postępowania wyprowadzany z
powinności Sądu drugiej instancji zawieszenia z urzędu postępowania apelacyjnego
z powodu przerwania komunikacji pomiędzy siedzibą pozwanego a siedzibą Sądu
Wojewódzkiego w Krakowie, co miało pozbawić stronę pozwaną możności obrony jej
praw. Tymczasem sąd na podstawie art. 174 § 1 pkt 3 KPC zawiesza postępowanie
z urzędu, jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości
pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń wszelkich sposobów komunikacji z
siedzibą sądu, co nie odnosiło się do przypadku ograniczonego przerwania komuni-
kacji autobusowej wskutek nieprzejezdności dróg.
Merytorycznie kasacja jest uzasadniona z powodu naruszenia przez Sąd dru-
giej instancji art. 66 i 72 KC oraz art. 389 i 390 KC w związku z art. 300 KP. Orzeka-
jąc w tej sprawie reformatoryjnie Sąd Najwyższy uznał, że w sprawie nie wystąpiło
naruszenie istotnych przepisów postępowania art. (316 i 382 KPC), które uprawniały
Sąd drugiej instancji do orzekania według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamk-
nięcia rozprawy apelacyjnej na podstawie materiału dowodowego zebranego w pos-
tępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, a miało miejsce
jedynie naruszenie zasygnalizowanych przepisów prawa materialnego przez błędną
ich wykładnię. W takim wypadku występowało związanie stanem faktycznym stano-
wiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku (art. 39315 KPC). W rozpoznawanej

- 5 -

sprawie sądy obu instancji zgodnie przyjęły, że Burmistrz Miasta i Gminy w M., sta-
wiając na nadzwyczajnej sesji Rady Miasta i Gminy Uzdrowiskowej w M. w dniu 27
listopada 1995 r. wniosek o odwołanie powódki ze stanowiska sekretarza Urzędu
Miasta i Gminy, oświadczył, że chodzi o odwołanie tylko z tego stanowiska, a nie z
pracy w Urzędzie, co zostało odnotowane w protokole. Oświadczenie Burmistrza o
pozostawieniu powódki w pracy w Urzędzie na innym stanowisku zostało również
złożone po sesji Rady Miasta i Gminy na spotkaniu z pracownikami, z tym że nie
określił on nowego stanowiska pracy, przewidywanego czasu zatrudnienia oraz wy-
nagrodzenia za pracę. Następnie w czasie osobistej rozmowy z Burmistrzem w dniu
30 listopada 1995 r. powódka wyraziła zgodę na wykonywanie pracy w okresie wy-
powiedzenia, a następnie udała się na urlop wypoczynkowy. W okresie korzystania z
urlopu Burmistrz zlecił inspektorowi do spraw kadrowych przygotowanie zakresu
czynności na stanowisku podinspektora, nie zaznaczając, że zakres ten będzie
obowiązywał tylko w okresie odwołania powódki. Powódka podpisała w dniu 19
grudnia 1995 r. zakres czynności podinspektora w referacie Mienia Komunalnego i
Gospodarki Przestrzennej. W dniu 30 grudnia 1995 r. powódka otrzymała pismo od-
wołujące ją ze stanowiska sekretarza Urzędu, informujące o rozwiązaniu tego sto-
sunku pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia na podstawie art. 70 § 2 KP.
Powódka dopiero w dniu 23 lutego 1996 r. zwróciła się z zapytaniem do Burmistrza o
dalsze zatrudnienie po upływie okresu wypowiedzenia, który poinformował ją, że nie
będzie dalej zatrudniona. Po tym dniu powódka przebywała nieprzerwanie do 23
sierpnia 1996 r. na zwolnieniu lekarskim, a następnie korzystała z zasiłku dla bezro-
botnych.
Na tle takich ustaleń brak było podstaw prawnych do przyjęcia, że oświadcze-
nie Burmistrza złożone podczas sesji Rady Miasta i Gminy Uzdrowiskowej w M. w
dniu 27 listopada 1995 r. zawierało istotne elementy kreujące - w rozumieniu dyspo-
zycji art. 389 KC w związku z art. 300 KP - umowę przedwstępną dotyczącą przyrze-
czenia zawarcia umowy o pracę z powódką na innym stanowisku w urzędzie. W tym
zakresie Sąd pierwszej instancji trafnie wskazał, że przedmiotowe oświadczenie
Burmistrza, które zresztą nie było skierowane do powódki (co uzasadniało kasacyjny
zarzut naruszenia art. 66 KC w związku z art. 300 KP), nie zawierało istotnych pos-
tanowień umowy przedwstępnej ani terminu, w ciągu którego miała być ona zawarta,

- 6 -

co przekreślało twierdzenie o zobowiązaniu się pozwanego do zawarcia takiej
umowy, przez co brak było podstaw prawnych określonych w art. 389 i 390 KC w
związku z art. 300 KP do uwzględnienia zaskarżonym wyrokiem roszczeń powódki.
Wobec braku tych materialnoprawnych przesłanek, warunkujących rozważanie za-
sadności roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej i odszkodowanie, za bezza-
sadne należało uznać wywody prawne Sądu drugiej instancji, który ocenił przed-
miotowe oświadczenie Burmistrza oraz jego późniejsze postępowanie w stosunku do
powódki ,, w świetle zasad współżycia społecznego, zasad logiki oraz zdrowego roz-
sądku". Tymczasem tylko oświadczenie woli zawierające konieczne materialno-
prawne elementy kreujące określony stosunek prawny może być tłumaczone według
reguł określonych w art. 65 KC w związku z art. 300 KP. Wykładnia oświadczenia
woli może zmierzać jedynie do ustalenia jego właściwej treści, a nie do wykazywania
okoliczności nie odpowiadających tej treści lub wcale nią nie objętych, w szczegól-
ności w drodze wykładni niedopuszczalne jest uzupełnienie oświadczenie woli o
elementy materialnoprawne, których złożone oświadczenie nie zawierało.
W sprawie należało zwrócić uwagę, że już w pozwie powódka wnosiła o za-
warcie przyrzeczonej umowy o pracę z równoczesnym ustaleniem warunków zawar-
tej umowy o pracę, przez które rozumiała ,,1) stanowisko odpowiadające posiadanym
kwalifikacjom wyuczonym i nabytym w ciągu 30 lat pracy na różnych stanowiskach
zajmowanych w Urzędzie, 2) wynagrodzenie ... porównywalne do wynagrodzenia
innych pracowników z takimi samymi lub podobnymi kwalifikacjami i stażem pracy",
wywodząc dochodzone uprawnienie z publicznego przyrzeczenia Burmistrza zawar-
cia umowy na czas nie określony, którego pozwany nie dotrzymał, gdyż ,,nie zapro-
ponował w okresie wypowiedzenia ani po jego zakończeniu nowych warunków pracy
i płacy" [...] Jedynie w zeznaniach złożonych na rozprawie z 23 kwietnia 1997 r.,
utrzymywała, że w ustnej rozmowie, przy której nie były obecne inne osoby (co w
trafnej ocenie Sądu pierwszej instancji nie znalazło potwierdzenia w materiale dowo-
dowym sprawy), Burmistrz proponował jej stanowisko do spraw zamówień publicz-
nych z określonym wynagrodzeniem za pracę [...]. Precyzowane na rozprawie z 2
lipca 1996 r. żądania powódki obejmowały jej zatrudnienie na czas nie określony ,,na
innym stanowisku niż sekretarza Gminy za wynagrodzeniem dotychczas otrzymywa-
nym" [...]. Z powyższego jednoznacznie wynika, że strony nie uzgodniły w umowie

- 7 -

przedwstępnej koniecznych elementów umowy przyrzeczonej. Brak takich elemen-
tów wynikał z treści zaskarżonego wyroku, w którym istotnie Sąd Wojewódzki nie
sprecyzował, jakie konkretnie stanowisko miało być elementem przyrzeczonej
umowy o pracę. Wbrew sugestiom tego Sądu nie mogło to być stanowisko objęte
zakresem czynności podinspektora w referacie Mienia Komunalnego i Gospodarki
Przestrzennej, powierzonym powódce w okresie odwołania, ponieważ wyraźnie w
akcie odwołania ze stanowiska sekretarza Urzędu Miasta i Gminy powierzono po-
wódce ,,wykonywanie obowiązków stanowiska pracy" do spraw zarządu mieniem
komunalnym, jedynie w okresie wypowiedzenia. Dlatego tylko do tego okresu można
było odnosić przyjęcie przez powódkę do wiadomości i przestrzegania w dniu 19
grudnia 1995 r. zakresu czynności na stanowisku podinspektora w Referacie Mienia
Komunalnego i Gospodarki Przestrzennej [...].
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy zmienił na podstawie art. 39315
KPC zaskarżony wyrok i oddalił apelację powódki od wyroku Sądu pierwszej instancji
- uznając, że zatrudnienie w okresie wypowiedzenia pracownika odwołanego ze
stanowiska za jego zgodą przy innej odpowiedniej pracy (art. 71 KP), nie stanowi
zawarcia umowy przedwstępnej zobowiązującej pracodawcę do zatrudniania pra-
cownika przy powierzonej pracy po upływie okresu odwołania ( a contrario art. 389 i
390 KC w związku z art. 300 KP).
========================================