Wyrok z dnia 19 stycznia 1998 r.
I PKN 478/97


Na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela w brzmieniu sprzed nowe-
lizacji dokonanej ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy - Karta
Nauczyciela (Dz.U. Nr 87, poz. 369) wystąpienie rzeczywistych zmian organiza-
cyjnych uprawniało dyrektora szkoły, według jego wyboru, do rozwiązania sto-
sunku pracy lub przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny.

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Józef Iwulski
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 1998 r. sprawy z powódz-
twa Józefa F. przeciwko: 1. Szkole Podstawowej w G., 2. Kuratorowi Oświaty w K. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 20 czerwca 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 20 czerwca 1997 r. oddalił apelację powoda Józefa F. od wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Poznaniu z dnia 25 marca 1997 r. [...], oddalającego po-
wództwo o przywrócenie do pracy przeciwko Szkole Podstawowej w G. oraz Kurato-
rowi Oświaty w K. Sąd Wojewódzki przyjął za podstawę rozstrzygnięcia ustalenia
Sądu pierwszej instancji, który wskazał, że w roku szkolnym 1994/95 w Szkole Pods-
tawowej w G. miały miejsce zmiany organizacyjne, o których stanowi przepis art. 20
ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Zmiany te spowodowały
przejście z systemu dwuzmianowego na jednozmianowy, przy jednoczesnym zmniej-
szeniu liczby oddziałów w szkole oraz redukcji godzin pracy w świetlicy szkolnej z 40
godzin w poprzednim roku szkolnym 1993/94 do 19. Powód prowadził głównie zaję-

- 2 -

cia świetlicowe, a jedynie w niewielkim rozmiarze zajęcia biblioteczne i dydaktyczne z
zakresu wiedzy o społeczeństwie. W tych okolicznościach przy radykalnym
zmniejszeniu liczby godzin pracy w świetlicy bezzasadne było dalsze zatrudnianie w
świetlicy szkolnej dwóch pracowników, a w konsekwencji nastąpiło rozwiązanie z
powodem stosunku pracy przez dyrektora pozwanej szkoły zgodnie z treścią art. 20
ust. 1 Karty Nauczyciela.
W kasacji powoda, wniesionej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu,
podniesiono zarzuty naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie
i błędną wykładnię art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, a także naruszenia przepisów
postępowania - art. 381 i 382 KPC - przez nieuwzględnienie i nieustalenie wszystkich
okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W motywach kasacji
wskazano na wynikający z treści art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela obowiązek
rozważenia kwestii właściwego wyboru osoby zwalnianej z pracy nauczycielskiej z
przyczyn organizacyjnych, który zgodnie ze wskazaną judykaturą nakazuje przy
podjęciu decyzji o zwolnieniu rozważyć predyspozycje do wykonywania zawodu, staż
pracy, walory etyczne oraz sytuację materialną i rodzinną innych zatrudnionych w
szkole nauczycieli, którzy winni być zwolnieni w pierwszej kolejności, a nadto
uprzedniego poinformowania powoda o możliwości złożenia wniosku o przejście w
stan nieczynny. Naruszenie powołanych przepisów procedury cywilnej miało polegać
na nieuzupełnieniu przez Sąd Wojewódzki niekompletnego materiału dowodowego
zgromadzonego przez Sąd pierwszej instancji, a nadto na poczynieniu ustaleń
faktycznych, między innymi w zakresie przygotowania zawodowego powoda, odbie-
gających od zebranych w sprawie dowodów.
W oparciu o wskazane podstawy kasacyjne skarżący wnosił o orzeczenie re-
formatoryjne i przywrócenie powoda do pracy, albo o uchylenie zaskarżonego wy-
roku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Rozpoznając kasację w granicach, które wyznaczają podstawy kasacyjne,
wyartykułowane w skardze kasacyjnej (art. 39311 KPC) Sąd Najwyższy zważył, co
następuje.
W postępowaniu apelacyjnym, które stanowi przedmiot kontroli kasacyjnej
(art. 392 § 1 KPC) nie zostały naruszone skonkretyzowane w kasacji przepisy postę-
powania, tj. art. 381 i 382 KPC. Zdaniem skarżącego naruszenie tych norm procedu-

- 3 -

ralnych miało polegać na nieuzupełnieniu przez Sąd drugiej instancji niekompletnego
materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd pierwszej instancji, a ponadto na
poczynieniu sprzecznych z zebranymi dowodami ustaleń faktycznych w zakresie
przygotowania zawodowego powoda. Podniesione zarzuty proceduralne są
chybione, albowiem kasacja nie może powołać się skutecznie na naruszenie art. 381
KPC, który w procedurze apelacyjnej nie był przez Sąd drugiej instancji stosowany,
skoro - jak wynika to z protokołu rozprawy apelacyjnej - powód biorący osobiście
udział w postępowaniu apelacyjnym nie zgłaszał na rozprawie apelacyjnej żadnych
wniosków dowodowych. Takich skonkretyzowanych wniosków dowodowych nie za-
wierała również jego skarga apelacyjna, w której powód koncentrował się głównie na
zarzutach natury politycznej. [...] Umknęła powodowi racjonalna potrzeba prezento-
wania własnych racji prawniczych, w tym obarczająca go konieczność wskazywania
konkretnych dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodził skutki prawne (art.
232 KPC), zarzucając naruszanie przez pozwaną przepisów Karty Nauczyciela.
Powód zatrudniony na stanowisku nauczyciela, wykonujący w roku szkolnym
1993/94 funkcje zawodowe w świetlicy szkolnej (zgodne z jego podstawową specjali-
zacją zawodową - pedagogika opiekuńcza), nie mógł skutecznie zgłosić wniosku
dowodowego w postaci żądania zweryfikowania kwalifikacji i przydatności zawodowej
wszystkich nauczycieli zatrudnionych w pozwanej szkole w innych specjalnościach
nauczycielskich, ponieważ w procedurze sądowej uzasadnione byłoby badanie
kryteriów zawodowych nauczycieli zatrudnionych w tej samej co powód specjalności,
w której wystąpiła konieczność zredukowania zatrudnienia. Jeżeli zatem w roku
szkolnym 1994/95 wystąpiła niekwestyjna, radykalna (z 40 do 19 godzin tygodniowo)
obniżka godzin zajęć i zmniejszeniu ilości grup wychowawczych (z trzech do jednej)
w świetlicy szkolnej, w której powód w roku rozwiązania stosunku pracy wykonywał
zawód nauczycielski i był wynagradzany jako nauczyciel - wychowawca świetlicy [...],
to powód winien negować wybór jego osoby spośród dwóch nauczycieli zatrudnia-
nych wówczas w świetlicy szkolnej. Takiego konkretnego wniosku dowodowego po-
wód nie postawił w postępowaniu apelacyjnym, wcześniej bezzasadnie żądając
skontrolowania przydatności zawodowej wszystkich nauczycieli zatrudnianych w
pozwanej Szkole, także w innych specjalnościach nauczycielskich. Z tych też przy-
czyn bezpodstawne było rozważanie kwalifikacji powoda do prowadzenia zajęć dy-

- 4 -

daktycznych z innych przedmiotów, skoro redukcja dotyczyła zajmowanego i wyko-
nywanego przez powoda w roku szkolnym 1993/94 etatu nauczyciela wychowawcy
świetlicy, co wytyczało granice sporu na tle regulacji art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela.
W tej sytuacji istotnie nieprawidłowe ustalenie, że powód nie posiadał przygotowania
zawodowego do prowadzenia innych zajęć dydaktycznych w szkole, które w przesz-
łości w rozlicznych przedmiotach wykonywał, nie wpływało w istotny sposób na wy-
bór powoda do zwolnienia w danej, ściśle określonej i wykonywanej specjalności
nauczycielskiej - wychowawcy świetlicy, w której wystąpiła konieczność redukcji
jednego etatu. W świetle tych rozważań i wobec niezgłoszenia konkretnych wnios-
ków dowodowych w skardze i w postępowaniu apelacyjnym bezpodstawny okazał się
kasacyjny zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji przepisu art. 381 KPC.
W konsekwencji powyższego bezzasadny był również zarzut naruszenia art.
382 KPC, który uprawnia Sąd drugiej instancji do samodzielnego orzekania na pods-
tawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowa-
niu apelacyjnym. Zgodnie z powołaną normą Sąd drugiej instancji, który - z braku
aktywności powoda w skonkretyzowaniu istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wnios-
ków dowodowych - nie prowadził postępowania dowodowego, był uprawniony do
orzekania na podstawie materiału zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym,
zwłaszcza jeżeli uznał za trafne ustalenia faktyczne i konstatacje prawne dokonane
przez Sąd pierwszej instancji.
Nie można także podzielić zarzutu naruszenia prawa materialnego przez
błędną wykładnię normy art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, której prawidłowe zastoso-
wanie w ocenie skarżącego wymagało zbadania nie tylko kwalifikacji nauczycielskich
powoda, ale również innych osób zatrudnionych w pozwanej Szkole. Według
niekwestionowanych ustaleń w pozwanej Szkole w roku szkolnym 1994/95 wystąpiły
rzeczywiste zmiany organizacyjne, polegające na przejściu z systemu dwuzmiano-
wego na jednozmianowy system nauczania, co było połączone ze zredukowaniem
liczby oddziałów, w tym z radykalnym zmniejszeniem grup wychowawczych i godzin
zajęć w świetlicy szkolnej, w której powód wykonywał obowiązki nauczycielskie. W
konsekwencji wystąpiła ustawowa przesłanka, która uniemożliwiała dalsze zatrud-
nianie dwóch nauczycieli w świetlicy szkolnej i uprawniała dyrektora szkoły do roz-
wiązania z jednym z nich stosunku pracy lub do przeniesienia na wniosek nauczy-

- 5 -

ciela w stan nieczynny w trybie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela (w brzmieniu sprzed
nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy - Karta
Nauczyciela, Dz. U. Nr 87, poz. 369). Na tle ówczesnej regulacji prawnej Sąd Naj-
wyższy wyraził już uzasadniony pogląd, że zatrudnianie nauczycieli w pewnej ilości
godzin ponadwymiarowych (zwłaszcza w innych przedmiotach niż zredukowane go-
dziny zajęć świetlicowych ) nie świadczy o niespełnieniu przesłanek do zastosowania
tego przepisu, w którym nie określono wymagania, aby po zmianach organizacyjnych
nie stosowano w ogóle godzin ponadnormatywnych (por. wyrok z dnia 9 kwietnia
1997 r., I PKN 72/97, OSNAPiUS 1998 nr 1 poz. 8). W rozpatrywanej sprawie miało
miejsce radykalne zmniejszenie grup świetlicowych i liczby godzin zajęć
świetlicowych, które obiektywnie prowadziło do redukcji jednego etatu nauczyciela,
wykonującego funkcję wychowawcy świetlicy. W razie konieczności wyboru jednego
z dwóch nauczycieli zatrudnionych w świetlicy pozwanej Szkoły mogła mieć miejsce
kontrola sądu pracy wyboru przez pozwaną Szkołę właśnie powoda do zwolnienia ze
stanowiska nauczyciela zatrudnionego przy prowadzeniu zajęć danego rodzaju, tj.
zajęć świetlicowych, pod względem przestrzegania zasady niedyskryminacji powoda.
Jednakże takiej skonkretyzowanej kontroli na żadnym etapie procedury sądowej nie
domagał się powód, który wnioskował jedynie o sądową weryfikację przydatności
zawodowej nauczycieli zatrudnionych przy wykonywaniu innych specjalności
nauczycielskich, niż przeznaczone do redukcji zatrudnienia.
W treści regulacji analizowanej normy art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela nie był
zawarty obowiązek wcześniejszego (uprzedniego) poinformowania powoda o możli-
wości przejścia w stan nieczynny, przeto nie doszło do naruszenia ,,formy" (według
twierdzeń kasacji) przewidzianej w tym przepisie. Wystąpienie rzeczywistych zmian
organizacyjnych uzasadniało kompetencję dyrektora szkoły do rozwiązania stosunku
pracy lub na wniosek nauczyciela przeniesienia go w stan nieczynny, jednakże bez
preferencji jednej z tak ustawowo określonych opcji, które nie stanowiły rozwiązań
konkurencyjnych, ponieważ uzasadniony wybór jednej z nich pozostawał w gestii
dyrektora szkoły.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312 KPC.
========================================