Wyrok SN - I PKN 465/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 465/98
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2000/3/97
Data wydania:1998-11-26

Wyrok z dnia 26 listopada 1998 r.
I PKN 465/98

Po zmianie art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.), wprowadzonej ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. o
zmianie ustawy Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 87, poz. 396), dyrektor szkoły tylko
na wniosek nauczyciela może rozwiązać z nim umowę o pracę w sytuacjach
określonych w ust. 1 tego przepisu, natomiast bez jego wniosku może go prze-
nieść w stan nieczynny.


Przewodniczący: SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu dniu 26 listopada 1998 r. sprawy z powódz-
twa Krystyny S. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w P. o przywrócenie do pracy, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu z dnia 19 czerwca 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 19 grudnia 1997 r. Sąd Rejonowy w Poznaniu oddalił po-
wództwo Krystyny S. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w P. o przywrócenie do
pracy, ustalając następujący stan faktyczny:

Powódka była zatrudniona w pozwanej Szkole w charakterze nauczycielki
matematyki na podstawie rocznych umów o pracę w czasie od 1 września 1987 r. do
31 sierpnia 1990 r., a od 1 września 1990 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie
określony, przy czym od 14 października 1992 r. była nauczycielem mianowanym. W
roku szkolnym 1994/95 powódka oprócz matematyki nauczała także zajęć prak-
tyczno-technicznych. Powódka ukończyła 5-letnie Liceum Pedagogiczne w P. w 1962
r., zaś w latach 1963-69 studiowała na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki
P., których to studiów nie ukończyła (zaliczyła 10 semestrów).

Pismami z 16 stycznia, 9 maja i 25 maja 1995 r. rodzice dzieci z trzech klas, w
których powódka nauczała, zwrócili się do dyrektora Szkoły o zmianę nauczyciela
matematyki ze względu na niski poziom nauczania, opóźnienie w realizowaniu prog-
ramu oraz złą współpracę powódki z uczniami. Powódka natomiast w pismach z 1
marca i 28 kwietnia 1995 r. skierowanych do Kuratorium Oświaty w P. skarżyła się,
że jest źle traktowana przez dyrekcję Szkoły.

Pismem z dnia 10 maja 1995 r. dyrektor pozwanej Szkoły Tadeusz M. poin-
formował Związek Nauczycielstwa Polskiego w P. o zamiarze rozwiązania z powódką
stosunku pracy i jako przyczynę podał zmiany organizacyjne powodujące zmniej-
szenie liczby oddziałów klasowych, a pismem z dnia 26 maja 1995 r. rozwiązał z po-
wódką stosunek pracy z dniem 31 sierpnia 1995 r. przyznając jej jednocześnie od-
prawę w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Ze względu na
interwencję przedstawicieli Komisji Zakładowej NSZZ ,,Solidarność" i ich stwierdze-
nie, że według arkusza organizacyjnego Szkoły na rok szkolny 1995/96 istnieje re-
zerwa godzin pozwalająca zatrudnić powódkę w pełnym wymiarze godzin, dyrektor
cofnął dokonane zwolnienie, a powódka złożyła wniosek o udzielenie jej urlopu dla
poratowania zdrowia. Urlop ten trwał od 1 września 1995 r. do 31 sierpnia 1996 r.

W roku szkolnym 1996/97 w stosunku do roku szkolnego 1995/96 liczba od-
działów zmalała o dwa, gdyż w czerwcu 1996 r. ukończyła naukę młodzież 5 klas
ósmych, natomiast od 1 września 1996 r. powstały tylko 3 klasy pierwsze. W związku
z tym powódka nie została uwzględniona w schemacie organizacyjnym rozkładu
lekcji na rok szkolny 1996/97. O fakcie tym została zawiadomiona dnia 20 sierpnia
1996 r. przez wicedyrektorów Szkoły. Otrzymała jednak propozycję objęcia etatu
nauczyciela w świetlicy szkolnej, który stał się wolny wskutek udzielenia innej nau-
czycielce urlopu dla poratowania zdrowia. Powódka nie przyjęła powyższej propo-
zycji ze względu na liczbę godzin nauczania wynoszącą 26, a więc o 8 godzin więk-
szą niż na stanowisku nauczyciela przedmiotu. Oświadczyła ponadto, że interesuje ją
wyłącznie praca nauczyciela matematyki. Propozycję pracy w świetlicy pozwana
Szkoła ponowiła dnia 30 sierpnia 1996 r. na posiedzeniu rady pedagogicznej.

Z uwagi na kategoryczną odmowę przyjęcia przez powódkę pracy w świetlicy
wicedyrektor Grażyna W. na tymże posiedzeniu poinformowała powódkę, że grozi to
jej zwolnieniem z pracy lub przeniesieniem w stan nieczynny. Powódka zgodziła się
na przeniesienie w stan nieczynny. W dniu 3 września 1996 r. otrzymała pismo poz-
wanej Szkoły z dnia 30 sierpnia 1996 r. przenoszące ją w stan nieczynny od 1 wrześ-
nia 1996 r. do 28 lutego 1997 r. i zawiadamiające, że po tym okresie stosunek pracy
wygaśnie. Mimo wcześniejszego wyrażenia zgody na przejście w stan nieczynny
powódka przyszła do Szkoły dnia 2 września 1996 r. i zgłosiła gotowość do pracy w
charakterze nauczyciela w wymiarze 18 godzin tygodniowo, co spotkało się z odmo-
wą pozwanej Szkoły.

W roku szkolnym 1996/97 w związku z udzieleniem urlopu dla poratowania
zdrowia nauczycielom wychowania fizycznego, chemii i nauczania początkowego
zaszła konieczność wprowadzenia zmian do planu organizacyjnego na ten rok i
zmiany planu zajęć niektórych nauczycieli, jednak liczba oddziałów klasowych nie
zwiększyła się.

W świetle przedstawionych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że spełnione zostały
przesłanki przeniesienia powódki w stan nieczynny, gdyż powstały zmiany organiza-
cyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w pozwanej Szkole i uniemożliwia-
jące zatrudnienie powódki w pełnym wymiarze zajęć. Poza tym powódka wyraziła
zgodę na przeniesienie jej w stan nieczynny. Wprawdzie z art. 20 ust. 7 ustawy Karta
Nauczyciela wynika, że dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócenia do pracy w
pierwszej kolejności nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym w razie pows-
tania możliwości ponownego podjęcia przez niego pracy w pełnym wymiarze zajęć
na czas nie określony lub na okres, na jaki została zawarta umowa, jednak pozwana
Szkoła nie miała możliwości wypełnienia tego ustawowego obowiązku, gdyż sytuacja
organizacyjna w Szkole nie zmieniła się: pozostała taka sama liczba oddziałów, nie
rozwiązano stosunku pracy z żadnym nauczycielem i nie przyjęto do pracy nowych
nauczycieli. Sąd Rejonowy podniósł również, że przejście nauczyciela w stan nie-
czynny nie wymaga dokonania wypowiedzenia ani przeprowadzania konsultacji z
właściwym organem związku zawodowego.

Sąd Wojewódzki w Poznaniu, rozpoznając apelację powódki, wyrokiem z dnia
19 czerwca 1998 r. oddalił ją. Przede wszystkim Sąd drugiej instancji podzielił usta-
lenia i wnioski Sądu Rejonowego co do tego, że w pozwanej Szkole [...] w P. po-
cząwszy od 1995 r. systematycznie zmniejszała się liczba oddziałów klasowych. W
roku szkolnym 1996/97 oddziałów tych było o dwa mniej w porównaniu z poprzednim
rokiem szkolnym, co uniemożliwiło zatrudnianie powódki w charakterze nauczyciela
matematyki. Tym samym został spełniony warunek przeniesienia nauczyciela w stan
nieczynny. Nie było także - zdaniem Sądu Wojewódzkiego-podstaw do przywrócenia
powódki do pracy w okresie pozostawania w stanie nieczynnym, gdyż nie było wol-
nego etatu nauczyciela, stwarzającego możliwość zatrudnienia w pełnym wymiarze
zajęć na czas nie określony. Istniała tylko możliwość zaproponowania powódce pracy
na czas określony, tj. do czasu powrotu do pracy nauczycieli korzystających z urlo-
pów zdrowotnych. Powódkę jednak interesowało wyłącznie stanowisko nauczyciela
matematyki. Ponadto Sąd Wojewódzki zaakceptował pozostałe ustalenia Sądu Rejo-
nowego i ich ocenę prawną.

Od powyższego wyroku powódka złożyła kasację opartą na zarzucie narusze-
nia prawa materialnego, tj. przepisu art. 20 ust. 1 i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. Karta Nauczyciela, wskutek jego błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania.

Zdaniem powódki dokonane przez stronę pozwaną zmiany organizacyjne nie
uniemożliwiają dalszego zatrudniania jej na dotychczasowym stanowisku w pełnym
wymiarze zajęć. Zgodnie bowiem z planem organizacyjnym pozwanej Szkoły, w roku
szkolnym 1996/97 prowadzenie nauczania matematyki (19 godzin) przypisano nau-
czycielce wychowania początkowego Kindze N., zamiast powódce. Pozostałe zaś
godziny nauczania matematyki, należące do pensum powódki, zostały przydzielone
czterem nauczycielom jako godziny ponadwymiarowe, chociaż z planu organizacyj-
nego wynika, że w I półroczu roku szkolnego 1996/97 było już nie obsadzonych 167
godzin. W rezultacie w II półroczu wymienionego roku szkolnego 10 etatów nauczy-
cielskich zostało przekazanych innym nauczycielom jako godziny ponadwymiarowe.
Przytaczając powyższe zarzuty powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania wraz z za-
sądzeniem na jej rzecz kosztów postępowania za wszystkie instancje.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Powódka żądała w pozwie przywrócenia jej do pracy w związku z przeniesie-
niem w stan nieczynny i zarzuciła, że nastąpiło to bez jej zgody i z datą wsteczną.
Pismo pozwanej Szkoły otrzymała bowiem dnia 3 września 1996 r., natomiast według
tego pisma przeniesienie w stan nieczynny nastąpiło już od dnia 1 września 1996 r.
Tymczasem - jej zdaniem - w myśl art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela przeniesienie w
stan nieczynny mogło nastąpić z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymie-
sięcznym wypowiedzeniu. Zarzuciła również, że nie było podstaw do podjętej przez
pracodawcę decyzji, gdyż godziny tworzące jej pensum zostały przydzielone nie tylko
nauczycielom matematyki, ale także nauczycielowi geografii i nauczycielowi naucza-
nia początkowego. W toku postępowania (na rozprawach dnia 25 marca i dnia 29
kwietnia 1997 r.) powódka wniosła o przywrócenie jej do pracy w związku z pozosta-
waniem w stanie nieczynnym i jako podstawę prawną żądania wskazała art. 20 ust. 7
Karty Nauczyciela.

Sądy obu instancji rozpoznały roszczenie powódki według każdej z tych pods-
taw i uznały, że nie zasługuje ono na uwzględnienie. Stosownie do dokonanych
przez Sądy ustaleń, przeniesienie powódki w stan nieczynny nastąpiło bowiem za jej
zgodą i spowodowane było zmianami organizacyjnymi polegającymi na zmniejszeniu
liczby oddziałów, co uniemożliwiło dalsze zatrudnianie powódki na dotychczasowym
stanowisku nauczyciela matematyki. Natomiast propozycji pracy w świetlicy powódka
nie przyjęła. Przywrócenie powódki do pracy w czasie pozostawania w stanie nie-
czynnym było zaś niemożliwe dlatego, że ani nie zwiększyła się liczba oddziałów ani
nie powstał nowy etat, co pozwalałoby dyrektorowi pozwanej Szkoły zatrudnić po-
wódkę w pełnym wymiarze zajęć na czas nie określony na dotychczasowym stano-
wisku nauczyciela matematyki. Wprawdzie powstała możliwość powierzenia jej obo-
wiązków nauczyciela zajęć praktyczno-technicznych, lecz powódka żądała katego-
rycznie przywrócenia wyłącznie na stanowisko nauczyciela matematyki. Istnienie
wolnych etatów w roku szkolnym 1996/97 nie stwarzało możliwości przywrócenia do
pracy, gdyż były to etaty nauczycieli korzystających w tymże roku z urlopu dla pora-
towania zdrowia.

W tak ustalonym stanie faktycznym zarzut naruszenia art. 20 ust. 1 i ust. 7
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r.
Nr 56, poz. 357) jest niezasadny. Według ustępu 1 tego artykułu, w razie całkowitej
lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących
zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiają-
cych dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, dyrektor szkoły
przenosi nauczyciela w stan nieczynny lub, na wniosek nauczyciela, rozwiązuje z nim
stosunek pracy. Oznacza to, że gdy nauczyciel nie złożył wniosku o rozwiązanie sto-
sunku pracy, dyrektor szkoły w sytuacjach określonych w tym przepisie może go je-
dynie przenieść w stan nieczynny. Rozwiązanie stosunku pracy i przeniesienie w
stan nieczynny są różnymi instytucjami prawnymi, obwarowanymi innymi warunkami i
konsekwencjami. Ich cechą wspólną są te same przyczyny pozwalające na ich zas-
tosowanie. Dlatego pogląd powódki, że przeniesienie jej w stan nieczynny powinno
spełniać wymagania formalne dotyczące rozwiązania stosunku pracy jest nietrafny.
Gdy zaś chodzi o przyczyny, to w świetle ustalonego w sprawie stanu faktycznego,
uzasadniały one przeniesienie powódki w stan nieczynny. Były nimi bowiem zmiany
organizacji pozwanej Szkoły wynikające ze zmniejszenia się liczby dzieci przyjętych
do klas pierwszych w stosunku do liczby dzieci opuszczających szkołę w związku z
jej ukończeniem, które spowodowały zmniejszenie liczby oddziałów o dwa w roku
szkolnym 1996/97. Nie można więc mówić o wadliwym zastosowaniu art. 20 ust. 1
Karty Nauczyciela ani o błędnej wykładni tego przepisu.

To samo spostrzeżenie należy odnieść do zastosowania i interpretacji przez
Sąd Wojewódzki art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela. Skoro bowiem Sąd Wojewódzki
ustalił, że w okresie pozostawania powódki w stanie nieczynnym nie pojawiła się
możliwość zatrudnienia jej w pełnym wymiarze zajęć na czas nie określony ani na
tym co poprzednio, ani na innym stanowisku (nie zwolnił się bowiem etat nauczyciela
matematyki, zaś obowiązków nauczyciela ZPT powódka nie chciała przyjąć), to w tak
ustalonym stanie faktycznym nie nastąpiło naruszenie wymienionego wyżej przepisu
wskutek oddalenia roszczenia powódki o przywrócenie do pracy.

Należy wreszcie zauważyć, że zawarty w kasacji zarzut naruszenia art. 20 ust.
1 i 7 Karty Nauczyciela jest zarzutem dotyczącym prawa materialnego, wobec czego
nie może być uzasadniany nieadekwatnością ustaleń w stosunku do istniejących w
sprawie dowodów i błędami w zakresie wnioskowania. Tego rodzaju uchybienia
mogłyby być zwalczane przy pomocy prawidłowo sprecyzowanego zarzutu narusze-
nia przepisów postępowania, który jednak nie został w kasacji postawiony. Spowo-
dowało to konieczność rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy w granicach za-
rzutu naruszenia prawa materialnego i związanie ustalonym stanem faktycznym (art.
39311 KPC).

Mając powyższe względy na uwadze i stosownie do art. 39312 KPC Sąd Naj-
wyższy oddalił kasację jako nie zawierającą usprawiedliwionych podstaw.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: