Wyrok z dnia 24 listopada 1998 r.
I PKN 457/98

1. Przepisy Kodeksu postępowania karnego nie mogą stanowić podsta-
wy kasacji w sprawach cywilnych.
2. Kasacja nie może być uwzględniona, jeżeli sąd zasądzając odszkodo-
wanie oddalił roszczenie o przywrócenie do pracy z powołaniem się na art. 4771
§ 2 KPC, a zastosowanie tego przepisu nie zostało w niej zakwestionowane.


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 1998 r. sprawy z po-
wództwa Andrzeja B. przeciwko Państwowej Agencji Restrukturyzacji Górnictwa
Węgla Kamiennego SA w K. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach
z dnia 12 maja 1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu powoda Andrzeja B. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 12
maja 1998 r. [...], którym Sąd ten oddalił jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Katowicach z dnia 10 grudnia 1997 r. [...].

Powód Andrzej B. w pozwie skierowanym przeciwko Państwowej Agencji Res-
trukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego SA w K. domagał się uznania wypowie-
dzenia umowy o pracę za bezskuteczne twierdząc, że strona pozwana dokonując
tego wypowiedzenia naruszyła szereg przepisów prawa. Sąd Pracy zasądził na rzecz
powoda kwotę 4957,92 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 października 1996 r.
tytułem odszkodowania oraz kwotę 100 zł tytułem kosztów zastępstwa adwokackie-
go, a w pozostałej części oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że powód był pracowni-
kiem pozwanej od dnia 1 grudnia 1990 r. do dnia 30 września 1996 r. , przy czym
ostatnio zajmował stanowisko głównego specjalisty. Po uprzedniej ,,konsultacji
związkowej" oraz po stwierdzeniu, że powód nie jest zrzeszony w związku zawodo-
wym oraz nie wybrał żadnej organizacji związkowej do obrony swoich praw, w dniu 1
czerwca 1996 r. strona pozwana wręczyła mu oświadczenie o wypowiedzeniu
umowy o pracę ze skutkiem rozwiązującym na dzień 30 września 1996 r. Jako pods-
tawę prawną złożonego oświadczenia wskazano art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz.
19 ze zm.). Pismo nie wskazywało przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę.
Umowa uległa rozwiązaniu z dniem 30 września 1996 r. Sąd pierwszej instancji
uznał, że wypowiadając umowę o pracę pozwana naruszyła przepis art. 30 § 4 KP
nie wskazując przyczyny uzasadniającej złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu.
Wskazanie jedynie podstawy prawnej wypowiedzenia nie czyni zadość wymaganiu
wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie i tym samym narusza dyspozy-
cję art. 30 § 4 KP. Zdaniem Sądu Pracy, pozwana nie naruszyła natomiast art. 38
KP, albowiem powód nie był członkiem żadnej organizacji związkowej i nie wybrał
jakiejkolwiek organizacji do obrony swoich praw przed dokonaniem przez pozwaną
wypowiedzenia. Tym samym pozwana nie była zobowiązana do ,,konsultowania" za-
miaru wypowiedzenia powodowi umowy o pracę. W ocenie Sądu pierwszej instancji
wypowiedzenie było uzasadnione, jako że strona pozwana podlega restrukturyzacji i
zmniejsza zatrudnienie pracowników pionu górniczego, do którego powód należał. W
tym stanie rzeczy brak było podstaw do uwzględnienia żądania przywrócenia do
pracy, natomiast z mocy art. 4771 § 2 KPC należało uwzględnić roszczenie o odszko-
dowanie wobec formalnej wadliwości dokonanego wypowiedzenia.

Apelację od tego wyroku wywiódł powód domagając się zmiany wyroku i
przywrócenia go do pracy na zajmowanym stanowisku. Zarzucił obrazę przepisu art.
10 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, polegającą na uzna-
niu, że wypowiedziano mu umowę o pracę z powodu zmniejszenia zatrudnienia pra-
cowników pionu górniczego, podczas gdy w późniejszym terminie przyjęto do pracy
23 pracowników, głównie z wykształceniem ekonomicznym. Skarżący podniósł, że
Sąd pierwszej instancji dokonał ustaleń dotyczących restrukturyzacji Agencji i
zmniejszenia zatrudnienia wyłącznie na podstawie zeznań świadków W.E., A.K. i
E.P., przy czym oceniając zeznania pierwszych dwóch nie wziął pod uwagę tego, że
są to pracownicy należący do kierownictwa Agencji, przez co nie należało się spo-
dziewać, iż podważą oni decyzję o wypowiedzeniu mu umowy o pracę. Z kolei zez-
nania świadka E.P. nie dawały podstawy do przyjęcia, że nastąpiła redukcja zatrud-
nienia w pionie górnictwa. Zdaniem powoda, skoro po rozwiązaniu z nim umowy o
pracę pozwany zatrudnił szereg osób z wykształceniem ekonomicznym, gwarantując
im wysokie uposażenia, to twierdzenie, że przyczyny wypowiedzenia miały charakter
ekonomiczny nie może się ostać. Nadto według skarżącego Sąd Pracy niesłusznie
zasądził zwrot kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 100 zł, a nie 1000 zł (jak
powód żądał), gdyż winien mieć zastosowanie § 17 ust. 2, a nie ust. 1 rozporządze-
nia Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 1992 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości (Dz.U. Nr 48,
poz. 220 ze zm.).

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalając apelację w szczególności
stwierdził, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w pełni pozwalał na doko-
nanie ustalenia, iż rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia powodowi umowy o pracę
było zmniejszenie zatrudnienia w pionie górniczym. Potwierdzają to zeznania
wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków, co zresztą przyznawał sam skarżą-
cy, a także przedłożone przez stronę pozwaną dokumenty. W obecnym czasie, pow-
szechną praktyką jest, że w razie potrzeby ograniczenia zatrudnienia w pierwszej
kolejności zwalnia się pracowników, którzy uzyskali uprawnienia emerytalne; powód
należy zaś do tej grupy pracowników. Słuszne jest także stanowisko Sądu pierwszej
instancji, że sąd pracy nie jest władny ingerować w zmiany strukturalne pracodawcy i
określać, jakie zmiany są pożądane, a jakie nie, w tym także w zakresie polityki za-
trudnienia. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podniósł ponadto, że nie jest ni-
czym dziwnym przesłuchanie w charakterze świadków na okoliczność przyczyn wy-
powiedzenia osób mających wpływ na politykę kadrową firmy, czy jej zmiany struktu-
ralne, a przeciwnie stanowi to regułę. Tym samym kwestionowanie zeznań tylko z
tego powodu nie mogło odnieść skutku. Skoro zatem prawidłowe było ustalenie, że
strona pozwana wypowiedziała powodowi umowę o pracę z powodu zmniejszenia
zatrudnienia w pionie górniczym, to słusznie Sąd Pracy oddalił powództwo w zakre-
sie przywrócenia powoda do pracy, poprzestając na zasądzeniu odszkodowania z
powodu naruszenia przepisów co do wymogów formalnych wypowiedzenia. Podno-
szona przez powoda okoliczność, że strona pozwana zatrudniła następnie szereg
pracowników, nie ma wpływu na zasadność roszczenia powoda, albowiem przyjęto
pracowników o innym profilu wykształcenia wobec zmian strukturalnych w pozwanej
firmie. Samej zaś zasadności takich zmian i zatrudniania nowych pracowników w tym
celu sąd kwestionować wszak nie może.

W petitum kasacji napisano, że wyrokowi Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych ,,stosownie do art. 462 i 463 KPK zarzucam obrazę art. 10 ustawy o tzw. gru-
powych zwolnieniach polegającą na uznaniu, iż powodowi prawidłowo wypowiedzia-
no umowę o pracę z powodu zmniejszenia zatrudnienia pracowników pionu górni-
czego, podczas gdy w okresie późniejszym przyjęto do pracy 23 pracowników przede
wszystkim z wykształceniem ekonomicznym".


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja nie może zostać uwzględniona. Jako jej podstawę wskazano przepisy
art. 462 i 463 KPK, co jest jawnym nieporozumieniem. Przepisy Kodeksu postępo-
wania karnego nie mogą bowiem stanowić podstawy kwestionowania rozstrzygnięć w
sprawach cywilnych (art. 1 KPC); nie mają bowiem one za przedmiot spraw cywil-
nych. Zarzucając obrazę przepisu art. 10 ustawy z 29 grudnia 1989 r. kasacja w isto-
cie podważa ustalenia faktyczne przyjęte przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych jako podstawa rozstrzygnięcia, w następstwie dokonanej ich kwalifikacji praw-
nej. Dla Sądu Najwyższego ustalenia te w rozpoznawanej sprawie - z uwagi na spo-
sób i zakres sformułowanych w kasacji zarzutów - są jednakże wiążące. Sąd Naj-
wyższy związany jest bowiem granicami kasacji (art. 39311 KPC), a te wyznaczone
są zwłaszcza przez sposób ujęcia podstaw kasacji i ich uzasadnienie (art. 3933
KPC). Ponieważ w kasacji nie został postawiony zarzut naruszenia przepisów prawa
procesowego (które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy - art. 3931 pkt 2
KPC), wobec tego twierdzenia jej uzasadnienia dotyczącego tego, że wypowiedzenie
umowy o pracę powodowi nie miało uzasadnienia ekonomicznego, nie mogą być
wzięte pod uwagę przy rozważaniu jej zasadności lub bezpodstawności. Na tle tych
ustaleń faktycznych, które zostały poczynione przez Sąd Pracy i zaaprobowane
przez Sąd drugiej instancji, nie może budzić zaś wątpliwości - w ocenie Sądu Naj-
wyższego - że istniały pełne przesłanki wypowiedzenia umowy o pracę powodowi
oraz, że mieściły się one w obszarze przyczyn wypowiedzenia wskazanych w art. 10
ustawy z 29 grudnia 1989 r., który w tym zakresie odsyła do art. 1 ust. 1 tej ustawy.
W szczególności idzie o to, że według ustaleń przyjętych w zaskarżonym wyroku za-
trudnienie przez stronę pozwaną nowych pracowników dotyczyło osób o innym (niż
posiadane przez powoda) profilu wykształcenia i wiązało się ze zmianami struktural-
nymi w pozwanej firmie.

Ponadto w kasacji powód domaga się zmiany wyroku ,,przez przywrócenie go
do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy", nie kwestionując jednocześnie
tego, że rozstrzygnięcie w sprawie zapadło z powołaniem się na art. 4771 § 2 KPC.
Przepis ten przewiduje, że jeżeli pracownik dokona wyboru jednego z przysługują-
cych mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione,
sąd może także z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne. Sąd Pracy, a za
nim także Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uznały że wypowiedzenie umowy o
pracę powodowi jest dotknięte wadą. W tym też zakresie ich stanowisko jest zgodne
z poglądem strony skarżącej. Przyjęły też jednakże, że istnieją podstawy do zasto-
sowania art. 4771 § 2 KPC oraz zasądzenia na podstawie tego przepisu odszkodo-
wania i nie orzekania o przywróceniu powoda do pracy na poprzednich warunkach.
Kasacja nie stawia zarzutu, iż zastosowanie tego przepisu w rozpoznawanej sprawie
było nieprawidłowe. To zaś oznacza, iż Sąd Najwyższy nie ma podstaw do badania
(zastanawiania się), czy rzeczywiście rozstrzygnięcie sprawy z powołaniem się na
art. 4771 § 2 KPC było w przypadku powoda zasadne.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy, uznając, że kasacja nie ma usprawiedli-
wionych podstaw, na mocy art. 39312 KPC, orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================