Wyrok z dnia 6 marca 1998 r.
I PKN 455/97

Zgodne z prawem i uzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 KP wypowie-
dzenie umowy o pracę nie może być uznane za bezprawne w sytuacji, gdy nie
nastąpiło zmniejszenie zatrudnienia u pracodawcy dokonującego zmian orga-
nizacyjnych i powołującego się na art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z
1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Maria Mańkowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 marca 1998 r. sprawy z powództwa
Remigiusza R. przeciwko Muzeum [...] ,,W." w W. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie z dnia 26 czerwca 1997 r. [...]


z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy dla Krakowa Nowej Huty w Krakowie z dnia
25 marca 1997 r. [...].

U z a s a d n i e n i e


Remigiusz R. domagał się początkowo uznania wypowiedzenia umowy za
bezskuteczne, a następnie przywrócenia do pracy.

Strona pozwana Muzeum [...] ,,W." w W. wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Krakowa Nowej Huty wyrokiem z dnia 25 marca
1997 r. oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że Kopalnia S. w W. wypowiedziała stro-
nie pozwanej umowę o wspólnej obsłudze ruchu turystycznego ze skutkiem na ko-
niec 1996 r. Konsekwencją tego było dokonanie w pozwanym Muzeum zmian orga-
nizacyjnych w celu zapewnienia obsługi ruchu turystycznego. Powołano komisję dla
przeanalizowania stanu zatrudnienia pod kątem nowych zadań stojących przed poz-
wanym. Komisja zdecydowała, między innymi, że pewne stanowiska zostaną zlikwi-
dowane. Poszukiwano wśród pracowników osób, które mogłyby zostać przeniesione
do nowo powstałego biura obsługi turystów. Chodziło o osoby ze znajomością języ-
ków obcych, obsługi komputera, zasad finansowo-księgowych, jak również z prakty-
ką w organizowaniu ruchu turystycznego. Okazało się, że brak jest odpowiedniej
liczby pracowników o takich kwalifikacjach i zaszła konieczność poszukiwania pra-
cowników poza zakładem pracy. Wśród zlikwidowanych stanowisk znalazło się sta-
nowisko powoda. Powód nie miał kwalifikacji do pracy w biurze obsługi turystów. Nie
był też pracownikiem dyspozycyjnym, gdyż w 1995 i 1996 roku przebywał na wielo-
miesięcznych zwolnieniach lekarskich. Pracodawca zawiadomił dwa działające u
niego związki zawodowe o zamiarze wypowiedzenia powodowi umowy o pracę wo-
bec likwidacji jego stanowiska. Związki nie wypowiedziały się w tej sprawie. Powód
otrzymał 24 października 1996 r. pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu
umowy o pracę. Jako przyczynę wskazano reorganizację Muzeum spowodowaną
zmianą obsługi ruchu turystycznego. Powołano też ustawę o tzw. zwolnieniach gru-
powych. Stanowisko powoda zlikwidowano ostatecznie 1 stycznia 1997 r. Praco-
dawca nie ma możliwości zatrudnienia powoda na innym stanowisku, natomiast w
dalszym ciągu poszukuje pracowników do pracy w biurze obsługi turystów. Zdaniem
Sądu Rejonowego wypowiedzenie powodowi umowy o pracę nie naruszało żadnego
przepisu prawnego i było uzasadnione. Sąd powołał się na orzecznictwo Sądu Naj-
wyższego, zgodnie z którym likwidacja stanowiska pracy na skutek zmiany struktury
organizacyjnej zakładu pracy powodująca zmniejszenie zatrudnienia, uzasadnia
zwolnienie pracownika zatrudnionego na tym stanowisku. Sąd Pracy rozważał rosz-
czenia powoda w płaszczyźnie art. 45 KP.
Powód wniósł apelację od tego wyroku.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 26 czerwca 1997 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że przy-
wrócił powoda Remigiusza R. do pracy w Muzeum [...] ,,W." w W. Sąd Wojewódzki
podniósł, że strona pozwana dokonując wypowiedzenia powołała się na ustawę z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy (...). Zdaniem tego Sądu, same zmiany organi-
zacyjne, nie powodujące zmniejszenia zatrudnienia, nie dają podstawy do rozwiąza-
nia stosunku pracy ,,w trybie" tej ustawy. Likwidacja stanowiska bez zmniejszenia
zatrudnienia również nie uzasadnia zastosowania tej ustawy. Strona pozwana nie
zaprzeczyła, że nie doszło u niej do zmniejszenia zatrudnienia, a przeciwnie zatrud-
niono nowych pracowników, nie proponując powodowi nowych warunków pracy.

Pozwane Muzeum wniosło kasację od tego wyroku, podnosząc zarzut naru-
szenia prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 1 ust. 1 i art. 10
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmia-
nie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Kasacja zawiera wnio-
sek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoz-
nania. Zdaniem wnoszącego kasację, jedyną i wyłączną przyczyną wypowiedzenia
była likwidacja stanowiska powoda, co jest zgodne z art. 10 ust. 1 powołanej ustawy.
Sąd drugiej instancji bezpodstawnie uznał, że nie nastąpiło zmniejszenie zatrudnie-
nia. W ciągu trzech kwartałów 1996 r. zatrudniano 98 osób, a w końcu roku (po do-
konaniu wypowiedzenia) 97 osób. Natomiast zatrudnienie nowych osób w styczniu
1997 r. po prawie trzech miesiącach od podjęcia decyzji o rozwiązaniu umowy o
pracę z powodem, której celem było zmniejszenie zatrudnienia ,,nie mogło mieć
wpływu na zmianę rozwiązania umowy z pozwanym".

Powód wniósł o ,,odrzucenie w całości kasacji strony pozwanej", ponieważ
,,kasacja ta w całości odbiega od prawdy". Na rozprawie przed Sądem Najwyższym
oświadczył, że jego obowiązki rozdzielono pomiędzy innych pracowników.


Sad Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest uzasadniona.

Nie może zostać zaakceptowany pogląd Sądu Wojewódzkiego sprowadzający
się do tego, że wypowiedzenie uznane za uzasadnione i zgodne z prawem na pods-
tawie przepisów ogólnych (Kodeksu pracy) może być uznane za sprzeczne z pra-
wem wobec niespełnienia przesłanki zmniejszenia zatrudnienia, wymaganej - zda-
niem tego Sądu - do indywidualnego rozwiązania umowy o pracę na podstawie
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. W zakresie indywidualnych zwolnień ustawa o tzw.
zwolnieniach grupowych miała na celu ich ułatwienie (w razie zaistnienia określonych
przesłanek ekonomicznych), a nie utrudnienie. Wyraźnie jest to widoczne w
odniesieniu do pracowników szczególnie chronionych przed rozwiązaniem stosunku
pracy (art. 10 ust. 3). Problem, czy zmniejszenie zatrudnienia jest przesłanką zwol-
nienia indywidualnego był kontrowersyjny w orzecznictwie. Sąd Wojewódzki powołał
się na wyrok Sądu Najwyższego dotyczący zwolnień grupowych. Z przedstawionej w
nim tezy wynika jedynie, że dopuszczalne jest stosowanie ustawy, jeżeli zmniejsze-
nie zatrudnienia jest skutkiem - choćby nie zamierzonym - zmian organizacyjnych.
Chodzi więc o relację zmian organizacyjnych do zmniejszenia zatrudnienia, a nie o
przesłanki dopuszczalności indywidualnego zwolnienia. Natomiast w uchwale z dnia
14 grudnia 1994 r., I PZP 52/94 (OSNAPiUS 1995 nr 9 poz. 197) Sąd Najwyższy
przyjął, że zmniejszenie zatrudnienia jest warunkiem nabycia prawa do odprawy pie-
niężnej z art. 8 ustawy, w przypadku indywidualnego zwolnienia pracownika na pods-
tawie art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 tej ustawy. Trzeba jednakże zwrócić
uwagę, że przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego nie była dopuszczalność
wypowiedzenia, a jedynie prawo do odprawy, czyli inny problem niż ten, który jest
analizowany w rozpoznawanej sprawie. Przesłanka zmniejszenia zatrudnienia była
kontrowersyjna w orzecznictwie tylko w kontekście prawa do odprawy. Zmniejszenie
zatrudnienia - jako skutek zmian organizacyjnych - jest istotne dla rozważenia zgod-
ności z prawem (na gruncie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.) zwolnień grupowych.
Zmniejszenie zatrudnienia nie może być jednak rozważane jako przesłanka uzasad-
niająca wypowiedzenie umowy o pracę. Wypowiedzenie jest uzasadnione w rozu-
mieniu art. 45 § 1 KP, gdy spowodowane zostało zmianami organizacyjnymi praco-
dawcy. Rozważanie spełnienia przesłanki zmniejszenia zatrudnienia było zbędne i
dlatego zostały naruszone wskazane w kasacji przepisy, co powoduje konieczność
jej uwzględnienia i orzeczenia reformatoryjnego, zgodnie z art. 39315 KPC. W myśl
tego przepisu Sąd Najwyższy był związany ustalonym stanem faktycznym sprawy,
zatem bezprzedmiotowe było rozważanie, czy w rzeczywistości nastąpiło zmniejsze-
nie zatrudnienia u pozwanego pracodawcy.
========================================