Wyrok z dnia 24 listopada 1998 r.
I PKN 454/98

Powstanie w kasie fiskalnej braku nawet niewielkiej kwoty pieniężnej, je-
żeli nie było następstwem błędu kasjerki obsługującej taką kasę, może być
uznane za ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego dba-
łości o mienie pracodawcy (art. 52 § 1 pkt 1 w związku z art. 100 § 2 pkt 4 KP).


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Walerian Sanetra.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 1998 r. sprawy z po-
wództwa Małgorzaty M. przeciwko Irenie O. i Danucie A. - Sklep Spożywczy w K. o
przywrócenie do pracy na skutek kasacji strony pozwanej, od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 10 marca
1998 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Powódka Małgorzata M. wystąpiła z powództwem przeciwko Irenie O. i Danu-
cie A. - Sklep Ogólnospożywczy w K. o przywrócenie do pracy na stanowisku sprze-
dawcy i zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w wysokości
400 zł miesięcznie w granicach do dwóch miesięcy z ustawowymi odsetkami oraz
zasądzenie 200 zł tytułem bezprawnie potrąconego wynagrodzenia.

Pozwane wniosły o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Katowicach wyrokiem z dnia 8 września 1997 r.
zasądził od pozwanych na rzecz powódki 200 zł tytułem reszty wynagrodzenia za
styczeń 1997 r. i w pozostałej części powództwo oddalił. Sąd ustalił, że strony za-
warły 2 stycznia 1996 r. umowę o pracę na czas nieokreślony, zgodnie z którą za-
trudniono powódkę na stanowisku sprzedawcy w sklepie ogólnospożywczym pozwa-
nych. W ciągu tygodnia powódka obsługiwała stoisko z pieczywem, a w niedzielę
także stoisko spożywcze. Dnia 29 października 1996 r. na stoiskach zainstalowano
kasy fiskalne z czytnikami kodów kreskowych. Powódkę i pozostałych sprzedawców
przeszkolono w zakresie obsługi kas fiskalnych. Pracownik obsługujący kasę miał do
niej klucz. W dniu 25 stycznia 1997 r. po zakończeniu pracy współwłaścicielka sklepu
Irena O. sprawdziła zapisany w kasach stan sprzedaży z rzeczywistym stanem kasy,
to jest znajdującą się w niej gotówką. Raport kasowy porównany w obecności po-
wódki wykazał, że w kasie powinno znajdować się o 199,90 zł. więcej. Powódka wy-
płaciła tego dnia trzy wypłaty na łączną kwotę 790 zł. W związku z tym w kasie po-
winno zostać 210,17 zł, a w rzeczywistości zostało 10,27 zł. Powódka zajmowała się
tego dnia tylko sprzedażą pieczywa. Z dniem 27 stycznia 1997 r. pozwane rozwiązały
z powódką umowę o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 2 KP uzasadniając to przy-
właszczeniem przez powódkę kwoty 200 zł w dniu 25 stycznia 1997 r. Pozwane po-
trąciły z wynagrodzenia powódki za styczeń 1997 r. kwotę 200 zł. Sąd Rejonowy
stwierdził, że potrącenie wynagrodzenia powódki w związku z niezgodnością pomię-
dzy zapisem sprzedaży, a rzeczywistym stanem kasy nastąpiło z naruszeniem art. 87
§ 2 KP, wbrew regułom ochrony wynagrodzenia za pracę, gdyż pozwane nie dyspo-
nowały tytułem wykonawczym, a potrącona kwota nie miała charakteru zaliczki pie-
niężnej lub kary porządkowej, wymienionej w art. 108 KP. Z tego względu powódka
ma prawo do części wynagrodzenia za styczeń 1997 r., które zostało wadliwie potrą-
cone.

Sąd Rejonowy uznał, że kwestionowane przez powódkę rozwiązanie umowy o
pracę jest zasadne i prawidłowe pod względem formalnym. Pozwane wykazały, że w
dniu 25 stycznia 1997 r. wystąpiła rozbieżność pomiędzy zapisem sprzedaży kasy,
obsługiwanej przez powódkę, a rzeczywistym stanem kasy. Brak jest błędów kasjera
dotyczących wagi sprzedawanego tego dnia ciasta i nie można mówić o innych błę-
dach kasjera w przypadku kas fiskalnych, wyposażonych w czytniki kodu kreskowe-
go. Pozostali kasjerzy zaprzeczyli praktyce operacji kasowych na kasie fiskalnej
przez kasjerów z innego stoiska. Gdyby powódka, wbrew poleceniom pracodawcy,
udostępniła swą kasę innym osobom lub pozostawiła ją nie zamkniętą, pomimo iż
posiadała do niej klucz, to stanowiłoby naruszenie podstawowego obowiązku pra-
cowniczego, jakim jest zgodnie z art. 100 § 2 ust. 4 KP dbałość o mienie zakładu
pracy i byłoby rażącym niedbalstwem. Zdaniem powódki mogło nastąpić podwójne
skasowanie na wolnej kasie fiskalnej. Pozwane wykazały, że brak 199,90 zł nie był
wynikiem błędu powódki lub działań kasowych innych osób. W tym zakresie Sąd od-
mówił wiarygodności wyjaśnieniom powódki wobec oczywistej ich sprzeczności z
zeznaniami świadków i wyjaśnieniami pozwanych oraz wewnętrznych sprzeczności.
Zdaniem Sądu zostały spełnione przesłanki z art. 52 § 1 pkt 2 KP.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach po
rozpoznaniu apelacji powódki, wyrokiem z dnia 10 marca 19098 r. [...] zmienił zas-
karżony wyrok Sądu Rejonowego w pkt 2 w części oddalającej powództwo w ten
sposób, że przywrócił powódkę Małgorzatę M. do pracy u pozwanych Ireny O. i Da-
nuty A. w sklepie ogólnospożywczym w K. na dotychczasowych warunkach pracy i
płacy. Ponadto Sąd Wojewódzki zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki
kwotę 100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego. Sąd Wojewódzki
przyjmując ustalenia Sądu Rejonowego za własne stwierdził, że pracodawca w de-
cyzji o rozwiązaniu z powódką umowy o pracę bez wypowiedzenia postawił jej zarzut
przywłaszczenia kwoty 200 zł. Z uwagi na wartość zagarniętego mienia opisany czyn
nie stanowi przestępstwa z art. 204 Kodeksu karnego, lecz wykroczenie z art. 119 §
2 Kodeksu wykroczeń. Przy założeniu nawet, że powódka przywłaszczyła sobie
kwotę 200 zł., to nie popełniła przestępstwa. Dlatego powoływanie się przez pozwa-
ne na art. 52 § 1 pkt 2 KP należy uznać za chybione, Ponadto przedmiotowe przy-
właszczenie nie jest oczywiste, gdyż oczywistość występuje wówczas, gdy nie nasu-
wający wątpliwości stan faktyczny pozwala na pewne stwierdzenie, że pracownik
dopuścił się czynu przestępczego zagrożonego sankcją karną przez ustawę. Sąd
Wojewódzki uznał, że pozwane rozwiązały z powódką umowę o pracę bez wypowie-
dzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązaniu umów o pracę. Dlatego na zasadzie
art. 56 § 1 KP w związku z art. 386 § 1 KPC i art. 378 KPC orzekł w granicach wnios-
ków apelacyjnych, w których powódka domagała się tylko zmiany zaskarżonego wy-
roku poprzez przywrócenie do pracy i zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwana Irena O. i Danuta A. wniosły kasację od powyższego wyroku Sądu
Wojewódzkiego przywracającego powódkę Małgorzatę M. do pracy na dotychcza-
sowych warunkach. Skarżące zarzuciły w kasacji naruszenie prawa materialnego
przez błędną wykładnię art. 52, art. 56 i art. 8 KP i wniosły o uchylenie zaskarżonego
wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów zastępstwa
procesowego za wszystkie instancje. Zdaniem pozwanych powódka dopuściła się
zawinionego czynu bezprawnego i bez znaczenia jest wysokość kwoty, którą zagar-
nęła. Ponadto Sąd drugiej instancji nie rozważył zasadności roszczenia w świetle art.
8 KP. Jeśli pozwane wadliwie określiły przyczynę rozwiązania umowy, to czyn po-
wódki stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i przy-
wrócenie jej do pracy było niecelowe, gdyż utraciła zaufanie pracodawców i pozos-
tałego personelu sklepu.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Stosownie do przepisu art. 39315 KPC Sąd Najwyższy jest związany prawidło-
wo ustalonym stanem faktycznym sprawy przez Sąd pierwszej instancji i przyjętym
przez Sąd Wojewódzki w postępowaniu apelacyjnym za podstawę zaskarżonego
kasacją wyroku. Na tle tej podstawy faktycznej podlega rozpatrzeniu zarzut kasacji
naruszenia prawa materialnego przez Sąd drugiej instancji. Z ustaleń Sądów obu ins-
tancji wynika, że w ocenie wątpliwie powstałego braku około 200 zł. w kasie fiskalnej,
obsługiwanej przez powódkę w dniu 25 stycznia 1997 r. Sądy obu instancji przyjęły
założenie, że brak ten należy potraktować jako równoznaczny z przywłaszczeniem
przez powódkę wymienionej kwoty. Jednakże ze względu na nasuwający wątpliwości
stan faktyczny sprawy Sąd drugiej instancji uznał, że ,,przedmiotowe przywłaszczenie
nie jest oczywiste" i nie jest przestępstwem z art. 204 Kodeksu karnego, lecz wykro-
czeniem z art. 119 § 2 Kodeksu wykroczeń. Z uwagi na to Sąd Wojewódzki - zda-
niem Sądu Najwyższego - trafnie uznał, że pozwane błędnie zakwalifikowały opisane
zdarzenie jako oczywiste przestępstwo, uzasadniające zastosowanie wobec powódki
art. 52 § 1 pkt 2 KP. Jednakże - zdaniem Sądu Najwyższego - powstanie braku w
kasie fiskalnej nawet niewielkiej kwoty, nie będące następstwem błędu kasjerki, obs-
ługującej taką kasę, może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowego obo-
wiązku pracowniczego dbałości o mienie zakładu pracy (art. 52 § 1 pkt 1 w związku z
art. 100 § 2 pkt 4 KP). W takim razie Sąd Wojewódzki powinien należycie wyjaśnić
podstawę prawną swego rozstrzygnięcia, a w szczególności czy charakter czynu po-
wódki stanowi w okolicznościach sprawy zawinione ciężkie naruszenie podstawo-
wego obowiązku pracowniczego, wymienionego w art. 100 § 2 pkt 4 KP. Sąd Rejo-
nowy uznał, że naruszenie tego obowiązku przez powódkę przybrało postać co naj-
mniej rażącego niedbalstwa. Rozpatrujący sprawę w granicach wniosków apelacyj-
nych, Sąd Wojewódzki nie ustosunkował się do tego stanowiska Sądu pierwszej ins-
tancji, choć kwestia ta miała istotne znaczenie dla oceny, czy żądanie powódki przy-
wrócenia do pracy nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa i czy uwzględnienie jej żądania jest celowe. W toku procesu pozwane oświad-
czyły, że zarówno one jak również pozostali pracownicy sklepu stracili zaufanie do
powódki. W tej sytuacji należało rozważyć, czy może mieć zastosowanie w niniejszej
sprawie przepis art. 45 § 2 w związku z art. 56 § 2 KP. Sąd Wojewódzki w uzasad-
nieniu nie wyjaśnił tego aspektu prawnego sprawy. W związku z tym - zdaniem Sądu
Najwyższego - należy uznać za uzasadniony zarzut kasacji, że zaskarżony wyrok
Sądu drugiej instancji narusza przepisy art. 52 § 1 pkt 1, art. 56 § 2 i art. 8 KP. Z tego
względu Sąd Najwyższy uznał, że kasacja wymaga uwzględnienia i dlatego na zasa-
dzie art. 39313 § 1 KPC i art. 108 § 2 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================