Wyrok z dnia 17 grudnia 1997 r.
I PKN 437/97

1. Samo tylko stwierdzenie, że liczba przydzielonych nauczycielom go-
dzin lekcyjnych przekracza pensum dydaktyczne nie przesądza o możliwości
dalszego zatrudnienia nauczyciela w szkole po zmianach organizacyjnych
określonych w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczy-
ciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.).
2. W ocenie możliwości dalszego zatrudnienia nauczyciela, po wprowa-
dzeniu zmian organizacyjnych określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela
należy uwzględniać, poza przydzieloną nauczycielom liczbą godzin lekcyjnych,
także inne okoliczności, w tym zwłaszcza kwalifikacje zawodowe nauczyciela.

Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra.
Barbara Wagner (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 1997 r. sprawy z po-
wództwa Zbigniewa S. przeciwko Szkole Podstawowej w S. o przywrócenie do pracy,
na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Warszawie z dnia 16 stycznia 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację, nie obciążając powoda kosztami postępowania kasa-
cyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Zbigniew S. wnosił o przywrócenie do pracy w Szkole Podstawowej w S.,
twierdząc, że podana przyczyna wypowiedzenia mu stosunku pracy była niepraw-
dziwa. Pomimo bowiem reorganizacji w szkole filialnej w M., gdzie był zatrudniony,
ogólna liczna godzin ponadwymiarowych w szkołach macierzystej w S. i filialnej w B.,
bez wliczenia lekcji wychowania fizycznego, przekraczała pensum przewidziane dla
pełnego etatu nauczycielskiego.

- 2 -

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa twierdząc, że powód nie
ma kwalifikacji koniecznych do nauczania przedmiotów, w których występują ,,nad-
godziny", a zwłaszcza matematyki oraz nauczania przedszkolnego i początkowego.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Płocku wyrokiem z dnia 30 września 1996 r.,
[...], przywrócił Zbigniewa S. do pracy w Szkole Podstawowej w S. - Szkole Filialnej w
M., zasądzając od strony pozwanej na jego rzecz kwotę 492,45 zł tytułem wyna-
grodzenia za czas pozostawania bez pracy. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony od
1 września 1989 r. na podstawie mianowania w Szkole Podstawowej w S. - Szkole
Filialnej w M., ucząc kilku przedmiotów, głównie matematyki. W roku szkolnym
1995/1996 uczył uzupełniająco w Ł. Wobec zmniejszenia się liczby dzieci objętych
obowiązkiem szkolnym, w roku szkolnym 1996/ 1997 szkołę w M. zreorganizowano
w ten sposób, że ograniczono ilość oddziałów. Zmianie uległy w związku z tym przy-
działy zajęć lekcyjnych. W dniu 28 maja 1996 r. strona pozwana wypowiedziała po-
wodowi stosunek pracy. Pomimo stwierdzenia na zebraniu Zarządu Oddziału ZNP w
S. z dyrektorami zainteresowanych szkół możliwości dalszego zatrudniania powoda,
strona pozwana podtrzymała wypowiedzenie. W szkole filialnej w M. nastąpiły
wprawdzie zmiany organizacyjne, ale liczba godzin lekcyjnych uległa zmianie w ten
sposób, że zmniejszyła się z 82 do 78, przy przydziale 6 godzin ponadwymiarowych.
Ponadwymiarowe godziny lekcyjne zaplanowano także w pozostałych szkołach -
łącznie w ilości 29 - rozdzielając je pomiędzy zatrudnionych nauczycieli. Przeprowa-
dzone zmiany organizacyjne uzasadniały rozwiązanie stosunku pracy z jednym
nauczycielem. Zbigniew S. jest posiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni 4
ha i prowadzi sklep spożywczy w W.S. W konkluzji Sąd stwierdził, że ,,wprawdzie
stanowisko pozwanej, przy jednoczesnym przyznaniu istnienia godzin ponadwymia-
rowych i dodatkowych było uzasadnione niemożliwością utworzenia etatu z tychże
godzin, jednakże niemożliwość ta nie została w żaden sposób przez pozwanego
umotywowana, zaś w ocenie Sądu nie istnieją jej obiektywne racjonalne przesłanki ,,.
Strona pozwana zaskarżyła ten wyrok apelacją i podnosząc zarzuty naru-
szenia prawa materialnego wskutek błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania
art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze
zm.) oraz sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie mate-
riału, wniosła o jego zmianę i oddalenie powództwa. Wywodziła, że przejście nau-

- 3 -

czyciela z filii do szkoły macierzystej ,,odbywa się na takich samych zasadach jak
jego przyjęcie do zupełnie innej szkoły". Powód mając wyższe wykształcenie zawo-
dowe inżyniera rolnika mógłby uczyć biologii i chemii, zgodnie z przepisami rozpo-
rządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczyciela oraz określenia szkół i wy-
padków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształce-
nia (Dz.U. Nr 98, poz. 433 ze zm.). W szkole w S. jest 18 godzin biologii, której uczy
mgr biologii ze specjalnością nauczycielską oraz 8 godzin chemii, którego to przed-
miotu uczy mgr inż. rolnik z przygotowaniem pedagogicznym. W szkole w M., wobec
zlikwidowania klasy VII i VIII, nie naucza się chemii, a biologia, w klasach IV - VI, pro-
wadzona jest w wymiarze 4 godzin. Zbigniew S. był jedynym nauczycielem, który nie
ukończył studiów nauczycielskich.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wy-
rokiem z dnia 16 stycznia 1997 r., [...], zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił.
W ocenie Sądu, z prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd
Rejonowy wyciągnął błędne wnioski. Oceniając możliwość dalszego zatrudniania
powoda Sąd I instancji nie wziął pod uwagę kwalifikacji Zbigniewa S. Ewentualna
liczba godzin ponadwymiarowych przyznanych powodowi, zgodnie z kwalifikacjami,
byłaby niższa od ustawowego pensum dydaktycznego. Sąd II instancji zwrócił
uwagę, że rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela
nie wymaga wypowiedzenia i konsultacji zamiaru jego dokonania z zakładową orga-
nizacją związkową. Pozwany zastosował więc wobec powoda korzystniejszy od
ustawowego wariant rozwiązania stosunku pracy.
Zbigniew S. zaskarżył powyższy wyrok kasacją wskazując jako jej podstawę
naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 20 oraz błędną
wykładnię art. 18 w związku z art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. W uza-
sadnieniu skargi twierdził, że liczba godzin ponadwymiarowych w Szkole Podstawo-
wej w S. i jej filiach w M. oraz B. umożliwiała utworzenie pełnego etatu. Pozwany nie
wykorzystał jednak możliwości wynikających z art. 19 ust. 1 lub 22 Karty Nauczy-
ciela. Zdaniem skarżącego, przy ,, łączeniu" godzin lekcyjnych w kilku szkołach nie
obowiązują wymogi kwalifikacyjne przewidziane dla mianowania nauczyciela. Po-
wołując się na powyższe Zbigniew S. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i odda-

- 4 -

lenie apelacji Szkoły Podstawowej w S. oraz zasądzenie kosztów postępowania ka-
sacyjnego.
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie. Podnio-
sła, że ponadwymiarowe godziny lekcyjne są efektem zasady, iż określony przedmiot
w poszczególnych klasach prowadzi jeden, ten sam nauczyciel. Powód nie mógł na-
uczać wychowania fizycznego, gdyż, jak wynika ze świadectwa maturalnego, z
przedmiotu tego był zwolniony.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje :


Zgodnie z treścią art. 20 Karty Nauczyciela rozwiązanie stosunku pracy z
nauczycielem może nastąpić w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły, a
także wówczas, gdy wskutek zmian organizacyjnych polegających na zmniejszeniu
liczby oddziałów i zmian planu nauczania bądź zwiększenia obowiązkowego wymiaru
zajęć dalsze jego zatrudnianie w pełnym wymiarze zajęć nie jest możliwe.
Sądy obu instancji ustaliły, że w Szkole Podstawowej w M., gdzie powód był
zatrudniony, nastąpiła likwidacja klas VII i VIII. Zaprzestanie w związku z tym na-
uczania niektórych przedmiotów (chemia) i ograniczenie innych spowodowały ko-
nieczność zmiany planu nauczania. Faktów tych strony nie kwestionowały. Istotną
dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy stała się w tej sytuacji okoliczność, czy
pomimo opisanych zmian organizacyjnych możliwe było dalsze zatrudnianie
Zbigniewa S. Realizacja programu nauczania w Szkole Podstawowej w M. odbywała
się w ramach ogólnej liczby 72 godzin lekcyjnych, w tym 6 godzin nadliczbowych. W
szkołach - macierzystej w S. oraz filialnej w B., liczba godzin ponadwymiarowych
wyniosła odpowiednio 12 i 11. Skarżący wywodził możliwość dalszego zatrudnienia
właśnie z faktu, że łączna liczba godzin ponadwymiarowych przekracza wymiar jed-
nego pełnego etatu nauczycielskiego. Sąd Najwyższy nie podziela tego rozumowa-
nia. Zsumowanie liczby godzin ponadwymiarowych nie wystarcza do ustalenia moż-
liwości zatrudniania nauczyciela. Ocena taka musi bowiem uwzględniać prawidłową
realizację programu nauczania. W tym kontekście należy zgodzić się z twierdzeniem
strony pozwanej, że ze względu na prawidłowy przebieg procesu edukacyjnego, nie
jest właściwe i pożądane dzielenie nauczania tego samego przedmiotu w jednym

- 5 -

oddziale między kilku nauczycieli. Była to jedna z przyczyn przydzielenia nauczy-
cielom zatrudnionym w szkole w S. i jej szkołach filialnych godzin przekraczających
tygodniowe pensum dydaktyczne. Przy ocenie możliwości dalszego zatrudniania
nauczyciela muszą być brane pod uwagę, co oczywiste, kwalifikacje nauczyciela do
nauczania przedmiotów, w których występuje przekroczenie ustawowego pensum.
Wynika to jednoznacznie choćby z ogólnych zasad mianowania nauczycieli ( art. 10
ust. 2 pkt 5 Karty Nauczyciela ). Zbigniew S. nie ma kwalifikacji zawodowych do
nauczania przedmiotów innych niż biologia i chemia. Zapotrzebowanie na nauczy-
ciela o tego rodzaju profilu wykształcenia nie sięga w szkołach podstawowych w M.,
S. i B. pełnego tygodniowego pensum dydaktycznego. W konkretnej sprawie nie
można zasadnie podważyć wyboru powoda do zwolnienia. Spośród nauczycieli
zatrudnionych w szkole w M. on właśnie nie miał kierunkowego wykształcenia peda-
gogicznego. Wprawdzie chemii naucza w Szkole Podstawowej w S. także inżynier
rolnik, jednak nie tej placówki dotyczą zmiany organizacyjne. W tym stanie faktycz-
nym art. 20 Karty Nauczyciela został zastosowany przez Sąd II instancji prawidłowo.
Sąd nie naruszył także art. 18 w związku z art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela.
Przeniesienie stanowi zmianę treści stosunku pracy, którego podstawą jest miano-
wanie, polegającą na stałej zmianie stanowiska pracy lub miejsca jej wykonywania.
W rozpoznawanej sprawie prawidłowo przepis ten w ogóle nie był przez Sąd zasto-
sowany.
Zarzut niewykorzystania przez stronę pozwaną możliwości dalszego zatrud-
nienia powoda na podstawie art. 19 lub ( i ) art. 22 Karty Nauczyciela jest nieuza-
sadniony. Art. 22 Karty przewiduje możliwość zatrudnienia nauczyciela w innej szkole
w celu uzupełnienia obowiązującego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych
) w wymiarze nie przekraczającym połowy pensum dydaktycznego. Wynika stąd, że
co najmniej połowa wymiaru czasu pracy powinna przypadać na placówkę, w której
nastąpiło mianowanie. W Szkole Podstawowej w M. dla powoda pozostawało do
przydziału najwyżej 6 godzin lekcyjnych. Zatem przydzielając Zbigniewowi S.
brakujące do pełnego pensum dydaktycznego 12 godzin w innej szkole ( lub
szkołach) strona pozwana naruszyłaby powołany przepis. Brak też podstaw do
zastosowania w sprawie art. 19 Karty Nauczyciela. Przesłanką jego zastosowania
jest konieczność zapewnienia szkole obsady stanowisk nauczycieli z kwalifikacjami

- 6 -

odpowiadającymi potrzebom programowym szkoły. Taka sytuacja nie zaistniała.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do treści art. 39312
KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================