Wyrok SN - I PKN 424/97
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 424/97
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1998/21/623
Orzecznictwo Sądów Polskich 1999/3/52
Data wydania:1997-12-08

Wyrok z dnia 8 grudnia 1997 r.
I PKN 424/97

Przepis art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie rosz-
czeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 1994 r. Nr
1, poz. 1 ze zm.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 czerwca 1995 r. (Dz. U.
Nr 87, poz. 435) nie ma zastosowania do roszczeń powstałych przed dniem 11
sierpnia 1995 r.

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Adam Józefowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 1997 r. sprawy z powódz-
twa Ryszarda D. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowni-
czych w O. o odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 18 lutego
1997 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację strony pozwanej od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Ostrołęce z dnia 21 października 1996 r. [...]


U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 21 października 1996 r. [...], Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w
Ostrołęce zasądził na rzecz Ryszarda D. od Funduszu Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych w O. kwotę 8 928 zł tytułem jednorazowego odszkodowania pienięż-
nego wynikającego z choroby zawodowej. Sąd Rejonowy ustalił, że Państwowy Ins-
pektor Sanitarny decyzją z dnia 10 lipca 1995 r. stwierdził u powoda chorobę za-
wodową związaną z zatrudnieniem w Spółdzielni Transportu Wiejskiego w M.M., a
orzeczeniem z dnia 27 lipca 1995 r. Komisja ds Inwalidztwa i Zatrudnienia przyjęła
45% uszczerbku na zdrowiu. Sąd Rejonowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 10 kwiet-
nia 1996 r. zasądził na rzecz powoda od Spółdzielni Transportu Wiejskiego w M.M.

- 2 -

w likwidacji jednorazowe odszkodowanie w kwocie 8 928 zł. Roszczenie to nie zos-
tało wyegzekwowane, gdyż zakład ten został zlikwidowany. Fundusz Gwarantowa-
nych Świadczeń Pracowniczych odmówił wypłaty należności powoda ze względu na
treść art. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w
razie niewypłacalności pracodawcy w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 czerwca
1995 r. Sąd Rejonowy uznał, że pozbawienie świadczeń powoda, który doznał
uszczerbku na zdrowiu wywołanego chorobą zawodową wynikająca z 44-letniego
zatrudnienia byłoby sprzeczne z normami postępowania ludzkiego i moralnego oraz
ogólnymi zasadami współżycia społecznego.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, wyro-
kiem z dnia 18 lutego 1997 r. [...], zmienił wyrok Sądu Rejonowego i oddalił po-
wództwo. Sąd Wojewódzki uznał, że przeciwko uwzględnieniu powództwa przema-
wia wyraźna treść art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., gdyż uprawnienie
powoda nie powstało w okresie 3 miesięcy poprzedzających dzień niewypłacalności
pracodawcy albo w okresie poprzedzającym ustanie stosunku pracy przypadającym
w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających dzień niewypłacalności pra-
codawcy lub następujących po tym dniu. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego zasady
współżycia społecznego nie mogą stanowić wyłącznej podstawy uwzględnienia
żądania.
Od tego wyroku kasację wniósł powód. Zarzucił naruszenie prawa material-
nego polegające na błędnym zastosowaniu art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 29 grudnia
1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy i
niezastosowanie art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. Wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego.
Zdaniem powoda art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. stanowi lex
specialis. Przewiduje on do dnia 31 grudnia 1997 r. możliwość wystąpienia przez
osobę wymienioną w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o wypłatę
świadczeń pracowniczych wymienionych w art. 6 ustawy. Odnosi się to do świad-
czeń pracowniczych, do których uprawnienie powstało w okresie od dnia 21 marca
1990 r. do dnia, w którym świadczenie to może być zaspokojone ze środków Fundu-
szu na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. (weszła ona w życie w dniu 11
sierpnia 1995 r.), a nie mogło być zaspokojone zgodnie z przepisami ustawy o

- 3 -

ochronie roszczeń pracowniczych lub rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki So-
cjalnej z dnia 11 stycznia 1995 r. Zdaniem powoda jego uprawnienie do jednorazo-
wego odszkodowania powstało w dniu 27 lipca 1995 r., tj. w dacie orzeczenia KiZ.
Wobec tego zachodzą przesłanki do zaspokojenia jego roszczenia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z mocą od dnia 1 stycznia 1994 r. weszła w życie ustawa z dnia 29 grudnia
1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
(Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.). Wprowadziła ona możliwość zaspokajania
przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych roszczeń nie zrealizo-
wanych wobec niewypłacalności pracodawcy. W art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawa ta wymie-
niła jako jedno z takich roszczeń jednorazowe odszkodowanie pieniężne przysługu-
jące na podstawie przepisów o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych. Ustawa w pierwotnym brzmieniu zawierała ograniczenie
co do zaspokajania roszczeń jedynie ze względu na datę ich powstania wymienione
w art. 25 i polegające na tym, że ustawę stosowało się do świadczeń pracowniczych
powstałych po upływie 3 miesięcy od dnia jej wejścia w życie. Ustawa z dnia 29
grudnia 1993 r. została znowelizowana ustawą z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie
ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
(Dz.U. Nr 87, poz. 435). Ustawa ta poszerzyła katalog roszczeń pracowniczych
podlegających zaspokojeniu w jej trybie, ale też wprowadziła nowe brzmienie art. 6
oznaczające znaczne ograniczenie możliwości zaspokajania roszczeń ze względu
na datę ich powstania. W art. 6 ust. 3 w nowym brzmieniu wprowadzono zasadę, że
świadczenia wymienione w art. 6 ust. 2 pkt 1 (jednorazowe odszkodowania w
związku z chorobą zawodową) podlegają zaspokojeniu wówczas, gdy uprawnienie
do nich powstało w okresie 3 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia
niewypłacalności pracodawcy albo w okresie poprzedzającym ustanie stosunku
pracy przypadającym w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających dzień
wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub następujących po tym dniu.
Uprawnienie powoda do jednorazowego odszkodowania powstało w dacie
orzeczenia Komisji Lekarskiej ds Inwalidztwa, stwierdzającego jego uszczerbek na

- 4 -

zdrowiu, tj. w dniu 27 lipca 1995 r. Gdyby do powoda stosować przepis art. 6 ust. 3
ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. w nowym brzmieniu, to należałoby uznać, że po-
wód nie spełnia określonych w tym przepisie warunków. W tym zakresie miałby więc
rację Sąd Wojewódzki, który również słusznie stwierdził, że zasady współżycia spo-
łecznego nie mogą być samodzielną podstawą roszczeń. Mimo to wyrok Sądu Wo-
jewódzkiego nie jest prawidłowy, a wyrok Sądu Rejonowego, choć z nieprawidłowym
uzasadnieniem, odpowiada prawu. W sprawie doszło bowiem do błędnego zasto-
sowania przepisu art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. w nowym brzmieniu,
choć nie z tych przyczyn, które wskazuje kasacja. W kasacji bowiem błędnie wywo-
dzi się, że do powoda powinien mieć zastosowanie przepis art. 2 ust. 1 i 3 ustawy
nowelizacyjnej z dnia 28 czerwca 1995 r. Według tego przepisu w okresie do 31
grudnia 1997 r. można wystąpić z pisemnym wnioskiem o wypłatę świadczeń pra-
cowniczych wskazanych w art. 6 ustawy, ale dotyczy to świadczeń, do których
uprawnienie powstało w okresie od dnia 21 marca 1990 r. do dnia, w którym świad-
czenie to może być zaspokojone ze środków Funduszu na podstawie ustawy nowe-
lizacyjnej, a nie mogło być zaspokojone zgodnie z przepisami ustawy lub rozporzą-
dzenia wykonawczego (art. 2 ust. 3 ustawy nowelizacyjnej). Inaczej mówiąc przepis
art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. ma zastosowanie tylko do roszczeń,
które poprzednio nie mogły być zaspokojone przez Fundusz, a więc do roszczeń, o
które poszerzono zakres stosowania ustawy. Ponieważ roszczenia powoda (o jed-
norazowe odszkodowanie) mogło być zaspokojone w pierwotnym brzmieniu ustawy,
to nie dotyczy go ten przepis.
Podstawowe znaczenie ma jednak ocena w jakim brzmieniu należy stosować
ustawę do roszczenia powoda. Decydująca jest w tym zakresie data powstania
roszczenia powoda i data wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej. Roszczenie po-
woda powstało w dniu 27 lipca 1995 r., a ustawa nowelizacyjna w podstawowym
zakresie weszła w życie w dniu 11 sierpnia 1995 r. Ustawa nowelizacyjna nie za-
wiera przepisów przejściowych, które pozbawiałyby praw już nabytych. Działa ona
wprawdzie wstecznie ale w odwrotnym kierunku, tzn. wprowadza możliwość realiza-
cji roszczeń powstałych przed nowelizacją. Jeżeli roszczenie powoda powstało przed
wejściem w życie nowelizacji ustawy, to nie mogą mieć do niego zastosowania
ograniczenia wynikające z tej nowelizacji, a w szczególności ograniczenia wpro-

- 5 -

wadzone w nowym brzmieniu art. 6 ust. 3 ustawy. Do powoda należy stosować
ustawę w jej brzmieniu obowiązującym w dniu nabycia prawa, tj. w dniu 27 lipca
1995 r. Późniejsza zmiana przepisów nie może pozbawiać powoda już nabytego
prawa. Jak wyżej wskazano ustawa w pierwotnym brzmieniu, które ma zastosowanie
do roszczenia powoda, nie zawierała ograniczenia wynikającego z nowego brzmie-
nia art. 6 ust. 3. Powód więc w dniu 27 lipca 1995 r. nabył prawo do realizacji od
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych nie zaspokojonego roszcze-
nia i nie mogła go tego prawa pozbawić późniejsza nowelizacja ustawy.
Z tych przyczyn na podstawie art. 39315 KPC Sąd Najwyższy w uwzględnieniu
kasacji zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację strony pozwanej
od wyroku Sądu Rejonowego.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: