Wyrok SN - I PKN 418/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 418/98
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1999/24/782
Data wydania:1998-11-05

Wyrok z dnia 5 listopada 1998 r.
I PKN 418/98

Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji orzekającego przywrócenie pra-
cownika do pracy i zasądzenie odszkodowania, w sytuacji gdy skarżący pra-
codawca domagał się zmiany wyroku przez oddalenie powództwa nie jest
orzeczeniem wykraczającym poza granice wniosków apelacji (art. 378 § 1 KPC).


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski (spra-
wozdawca), Barbara Wagner.


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 1998 r. sprawy z po-
wództwa Wandy L. przeciwko Kasie Ubezpieczenia Społecznego Oddziałowi Regio-
nalnemu w N.S. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 21
kwietnia 1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nowym Sączu, wyrokiem z dnia 26 stycznia 1998
r. [...], przywrócił powódkę Wandę L. do pracy na poprzednich warunkach w pozwa-
nej Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziale Regionalnym w N.S. W
motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał się na ustalenie następujące-
go stanu faktycznego.

Powódka Wanda L. była w pozwanej KRUS zatrudniona od 1992 r., ostatnio
na stanowisku inspektora do spraw kontroli. W maju 1994 r. powódka złożyła wnio-
sek o dofinansowanie z zakładowego funduszu socjalnego kolonii letnich dla dzieci,
przy czym nie wypełniła rubryki dotyczącej dochodów współmałżonka. We wrześniu
1994 r. ,,kadrowiec" Józef W. zażądał jednak oświadczenia w tej sprawie, więc po-
wódka napisała je oraz podpisała imieniem i nazwiskiem męża przebywającego
wówczas w USA. Na tej podstawie i zgodnie z obowiązującym u pozwanej regulami-
nem zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przyznano powódce wnioskowane
dofinansowanie do kolonijnego wypoczynku dla dzieci.

W końcowym okresie swego zatrudnienia powódka składała do centrali KRUS
pisma sugerujące występowanie u pracodawcy ,,pewnych nadużyć." Wówczas dy-
rektor pozwanego Oddziału skontrolował dokumentację zatrudnienia powódki i zna-
lazł rzekome oświadczenie męża powódki, przy czym fakt napisania i podpisania
oświadczenia przez powódkę został potwierdzony opinią grafologa. Wobec tego poz-
wany rozwiązał z powódką w dniu 4 sierpnia 1997 r. umowę o pracę bez wypo-
wiedzenia na podstawie art. 52 KP pod zarzutem ciężkiego naruszenia podstawo-
wych obowiązków pracowniczych, polegającego na sfałszowaniu w 1994 r. oświad-
czenia męża w celu wyłudzenia dofinansowania pobytu dzieci na koloniach. Związek
zawodowy poinformowany o zamiarze pracodawcy wyraził wprawdzie swój sprzeciw,
ale uczynił to po upływie trzydniowego terminu ustawowego. Powódka nie negowała
podpisania oświadczenia za nieobecnego w kraju męża oraz otrzymania z funduszu
socjalnego dofinansowania kolonii dla dzieci.

Dokonując prawnej kwalifikacji tych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że zacho-
wania powódki nie można traktować jako ciężkiego naruszenia podstawowych obo-
wiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 KP, gdyż nie miało ono bez-
pośredniego związku z wykonywaną pracą, a poza tym nie cechowała go wina
umyślna czy też rażące niedbalstwo. Wprawdzie organy ścigania uznały czyn po-
wódki za przestępstwo i ze względu na jego nieznaczną szkodliwość społeczną pos-
tanowiły o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz powódka wniosła sprzeciw.
W ocenie Sądu Rejonowego wystarczającą sankcją za czyn popełniony przez po-
wódkę w 1994 r. byłoby zastosowanie kary porządkowej.

Apelację strony pozwanej uwzględnił częściowo Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, który wyrokiem z dnia 21 kwietnia 1998 r. [...]
zmienił zaskarżone orzeczenie w jego pkt I w ten sposób, że zasądził od pracodawcy
na rzecz powódki odszkodowanie w kwocie 3.271,50 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 22 kwietnia 1998 r. i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. W uzasadnieniu
tego wyroku Sąd Wojewódzki stwierdził, że nie każde uchybienie pracowniczym po-
winnościom może być traktowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiąz-
ków. Do podstawowych obowiązków pracowniczych powódki jako inspektora kontroli
należą czynności wymienione w szczegółowej części zakresu jej obowiązków, lecz
ich naruszenia pracodawca nie zarzuca. Sąd Wojewódzki podkreślił też, że oświad-
czenie, iż przebywający w USA małżonek nie wykonuje aktualnie żadnego zatrud-
nienia mogła powódka złożyć we własnym imieniu, więc podpisanie oświadczenia
imieniem i nazwiskiem męża było - pomimo oczywistej naganności - zachowaniem
świadczącym nie tyle o złej woli, ile o lekkomyślnym działaniu zainteresowanej.
Wprawdzie ze względu na charakter i rangę stanowiska zajmowanego przez powód-
kę można się zgodzić z tezą pozwanego pracodawcy, że jako pracownica utraciła
jego zaufanie, lecz mimo to jej czyn z 1994 r. nie wypełniał po upływie blisko trzech
lat znamion ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, cho-
ciażby rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w granicach terminu określonego w art.
52 § 2 KP. Zachowanie powódki nie uzasadniało więc rozwiązania niezwłocznego w
trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP i mogło usprawiedliwiać tylko wypowiedzenie stosunku
pracy. ,,Podzielając zatem stanowisko Sądu pierwszej instancji co do braku przesła-
nek z art. 52 KP, Sąd Wojewódzki uznał, że przywrócenie powódki do pracy na po-
przednich warunkach ze względu na charakter zajmowanego stanowiska jest niece-
lowe" i zasądził jej ,,odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia
(art. 45 w związku z art. 47 KP)."

Kasację od powyższego wyroku wniosła w imieniu powódki jej pełnomocnik,
zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 56 KP, polegające na przyjęciu, iż przepis ten stanowi podstawę
orzeczenia przez Sąd o odszkodowaniu zamiast przywrócenia do pracy w oparciu o
kryterium niecelowości z art. 45 § 2 w związku z art. 56 § 2 KP, jak też naruszenie
przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, w szczególności art.
4771 § 2 KPC przez nieuwzględnienie roszczenia o przywrócenie powódki do pracy,
przy pominięciu ustawowych przesłanek takiego rozstrzygnięcia oraz braku podstaw
do uznania i oceny o bezzasadności tego roszczenia, a ponadto art. 233 KPC przez
przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i art. 387 w związku z art. 327 § 2
KPC przez brak należytego uzasadnienia wyroku oraz wynikającą stąd niemożność
kontroli rozumowania Sądu ustalającego utratę zaufania pracodawcy do powódki i
,,niecelowość" przywrócenia jej do pracy. Na tej podstawie wnosząca kasację doma-
gała się zmiany zaskarżonego wyroku przez przywrócenie powódki do pracy,
względnie uchylenia kwestionowanego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi
Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.

W obszernym uzasadnieniu skargi podniesiono między innymi, że prawna
podstawa kwestionowanego wyroku nie została sprecyzowana, choć z treści jego
motywów wynika, iż uznając ,,niecelowość" przywrócenia powódki do pracy Sąd
Wojewódzki posłużył się art. 56 § 2 w związku z art. 45 § 2 KP, dokonując ich nie-
prawidłowej wykładni i w konsekwencji niewłaściwie je zastosował w okolicznościach
sprawy. Tymczasem wnosząca kasację z powołaniem się na uchwałę Sądu Najwyż-
szego z dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/97 (OSNCP 1994 z. 12, poz. 230) twierdzi,
że skoro skarżąca dokonała po rozwiązaniu niezwłocznym wyboru roszczenia o
przywrócenie jej do pracy zgodnie z art. 56 KP, to Sąd drugiej instancji nie mógł na
podstawie tego przepisu zasądzić alternatywnego roszczenia o odszkodowanie,
uzasadniając to przesłanką z art. 45 § 2 KP, a więc uregulowaniem dotyczącym rosz-
czeń związanych z bezzasadnym wypowiedzeniem umowy o pracę. Zasądzenie
odszkodowania zamiast żądanego przywrócenia mogłoby się opierać na art. 4771 § 2
KPC i to tylko wtedy, gdyby Sąd ustalił, że przywrócenie jest ,,nieuzasadnione" w
świetle klauzul generalnych z art. 8 KP. Sąd drugiej instancji odwołał się natomiast
do ,,niecelowości" przywrócenia i wychodząc wbrew art. 378 § 1 w związku z art. 386
KPC poza granice wniosku apelacji (strona pozwana domagała się bowiem oddale-
nia powództwa) przyjął ,,istnienie dorozumianej podstawy wypowiedzenia stosunku
pracy i przeszedł na zastosowanie przepisów o roszczeniach służących przy odwo-
łaniu wypowiedzenia umowy o pracę, zapominając, iż powódka dochodzi rekompen-
saty za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 KP i tylko
przywrócenie do pracy, a nie rekompensata materialna będzie odpowiednia do nie-
prawidłowości związanych z jej zwolnieniem z pracy." Nie podważając ustaleń wyro-
ku pierwszoinstancyjnego, Sąd Wojewódzki dokonał ,,zgoła innej oceny zasadności
roszczenia o przywrócenie do pracy", argumentując to ,,tak ogólną i mało konkretną
przyczyną" jak ,,utrata zaufania do pracownika", co można by kwestionować nawet w
kontekście przepisów o zasadności wypowiedzenia bezterminowej umowy o pracę.

Wnosząca kasację twierdzi, że ,,ukrytą przyczyną" niezwłocznego rozwiązania
umowy z naruszeniem art. 52 KP było wysuwanie przez skarżącą zarzutów niepra-
widłowości w pracy dyrektora pozwanego Oddziału Regionalnego. Poza tym zwol-
nienie skarżącej nastąpiło wskutek zdarzenia o trzy lata wcześniejszego, a więc z
pominięciem jej późniejszej i nienagannej pracy. Skarżąca była w KRUS zatrudniona
od powstania tej instytucji w 1992 r., a za zasługi w tworzeniu i rozwoju jej komórek
organizacyjnych była wielokrotnie nagradzana również po wrześniu 1994 r., przy
czym świadczące o tym dokumenty zostały usunięte z akt osobowych, o czym zain-
teresowana przekonała się po wyroku Sądu Wojewódzkiego. Interes pozwanego
Oddziału nie może być utożsamiany z interesem jego dyrektora, z którym skarżąca
pozostaje w konflikcie. Z tym zastrzeżeniem jest skarżąca pracownikiem koleżeńs-
kim, lubianym i szanowanym w środowisku pracy, zaś zarzuty pod adresem dyrekto-
ra nie były dyktowane względami osobistymi, tylko dobrem zakładu, gdyż doznawane
utrudnienia i szykany odbijały się na jej pracy inspektora kontroli. Słuszny interes
pracodawcy, jak też obiektywna ocena pracy skarżącej nie tylko nie sprzeciwiają się
w świetle art. 8 KP, ale wprost przemawiają na rzecz jej przywrócenia do pracy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Najwyższy rozpoznaje bo-
wiem kasację w jej granicach, wyznaczonych w szczególności przytoczeniem pods-
taw kasacyjnych oraz ich uzasadnieniem (art. 3933 KPC), a z urzędu bierze pod roz-
wagę jedynie nieważność postępowania (art. 39311 KPC). Tymczasem oczywiście
niesłuszny jest podstawowy zarzut przedmiotowej kasacji, że w zaskarżonym wyroku
doszło do naruszenia art. 56 KP. Przepis ten w § 1 stanowi, że w razie rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu
umów w tym trybie przysługuje pracownikowi roszczenie o przywrócenie do pracy na
poprzednich warunkach albo o odszkodowanie, przy czym z § 2 powołanego przepi-
su - dodanego przez ustawę z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110) - wynika jednoznacznie, że
w takiej sytuacji przepisy art. 45 § 2 i 3 KP stosuje się odpowiednio. Znaczy to, że na
podstawie art. 56 § 2 w związku z art. 45 § 2 KP sąd pracy może pomimo
bezprawności niezwłocznego rozwiązania stosunku pracy - tak samo jak w razie
bezprawności jego wypowiedzenia - nie uwzględnić pracowniczego wyboru co do
roszczenia o przywrócenie do pracy, jeżeli ustali, iż jest to niemożliwe lub niecelowe i
orzec w takim wypadku jedynie o odszkodowaniu. Przepisu art. 45 § 2 KP nie stosuje
się natomiast wobec pracowników wymienionych w art. 39 i 177 KP, jak też w
przepisach szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem
lub rozwiązaniem umowy o pracę, chyba że przywrócenie do pracy byłoby niemożli-
we z przyczyn określonych w art. 411 KP, a więc ogłoszenia upadłości lub likwidacji
pracodawcy (art. 45 § 3 KP). Konieczność sięgnięcia do kompetencji sądu określonej
w art. 4771 § 2 KPC, tzn. zasądzenia z urzędu roszczenia alternatywnego w stosunku
do wybranego przez pracownika, jeżeli jego wybór okaże się nieuzasadniony w
świetle klauzul generalnych z art. 8 KP, może zatem w odniesieniu do alternatywy
,,przywrócenie do pracy albo odszkodowanie" zachodzić wyjątkowo jedynie w sytua-
cjach wyłączonych z zakresu zastosowania art. 45 § 2 KP, czyli wobec pracowników
podlegających szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Powoływana w kasacji
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/97 (OSNCP 1994 z.
12, poz. 230) została podjęta w stanie prawnym poprzedzającym wejście w życie
wspomnianej ustawy nowelizacyjnej z dnia 2 lutego 1996 r. i nie wykazuje żadnej
analogii do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy.

Sąd Wojewódzki był więc władny zmienić wyrok Sądu pierwszej instancji przez
zasądzenie skarżącej odszkodowania zamiast przywrócenia jej do pracy i uczynił to
bez naruszenia art. 378 § 1 KPC (błędnie wskazywanego w petitum kasacji jako art.
387 § 1 KPC). Jeżeli bowiem pozwany pracodawca domagał się zmiany wyroku
pierwszoinstancyjnego przez oddalenie powództwa, to tym bardziej żądał ,,mniej",
czyli zasądzenia ,,co najwyżej" odszkodowania, wobec czego takie właśnie
orzeczenie Sądu Wojewódzkiego nie może być traktowane jako wyjście poza granice
wniosków apelacji.

Bezpodstawny jest wreszcie zarzut naruszenia art. 233 KPC (dokładnie art.
233 § 1 KPC) w związku z art. 328 § 2 KPC (błędnie określonym w petitum skargi
jako art. 327 § 2 KPC). Wnosząca kasację nie dostrzega w szczególności, że Sąd
Wojewódzki nie prowadził własnych dowodów i przekroczyć granicę ich swobodnej
oceny mógł jedynie w związku z art. 382 KPC, a więc o tyle tylko, o ile zgodnie z tym
przepisem ustalenia poczynione w postępowaniu pierwszoinstancyjnym przyjął jako
własne, lecz wyprowadził z nich odmienne wnioski. Nie są to jednak w żadnym razie
wnioski dowolne, gdyż znajdują pełne oparcie w zebranym i w istocie niespornym
materiale dowodowym sprawy, a poza tym znalazły przekonywającą argumentację,
mieszczącą się w ramach wymagań z art. 328 § 2 KPC. Sąd Wojewódzki wykazał
zrozumienie dla twierdzenia strony pozwanej, że utraciła zaufanie do skarżącej jako
swej pracownicy, ale to nie oznacza aprobaty dla zwolnienia, czy - ściślej rzecz uj-
mując - dla odmowy przywrócenia do pracy z przyczyny - jak pisze wnosząca kasa-
cję - ,,tak ogólnej i mało konkretnej." Pamiętając o rodzaju zarzutu postawionego
skarżącej można by nawet powiedzieć, że Sąd Wojewódzki nader liberalnie potrak-
tował jego prawną ocenę na płaszczyźnie art. 52 § 1 KP. Przeszedł bowiem do po-
rządku dziennego nad kwalifikacją z art. 52 § 1 pkt 2 KP i kwestionując kwalifikację z
art. 52 § 1 pkt 1 KP napisał bardzo delikatnie, że ze względu na charakter i rangę
stanowiska skarżącej, jej przywrócenie do pracy jest niecelowe. Uwzględniając zaś
alternatywne roszczenie odszkodowawcze, Sąd powołał się na przepis ,,art. 45 w
związku z art. 47 KP", choć w grę wchodził jedynie art. 58 w związku z art. 56 KP, co
wszakże pozostaje bez wpływu na ocenę kasacji.

Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł, jak w
sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: