Wyrok z dnia 5 listopada 1998 r.
I PKN 401/98

Nieodbycie przez pracownika, u którego stwierdzono chorobę zawodową
i pobierającego z tego tytułu rentę, przeszkolenia koniecznego do wykony-
wania pracy na stanowisku nie narażającym na działanie czynników szkodli-
wych dla zdrowia oraz przedłużająca się, przerywana krótkotrwałymi okresami
obecności w pracy, niezdolność do pracy spowodowana schorzeniem zawo-
dowym, przy braku możliwości zaproponowania zatrudnienia innego rodzaju,
uzasadnia wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę.


Przewodniczący: SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Barbara
Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 1998 r. sprawy z po-
wództwa Teresy S. przeciwko Elektrowni ,,B." w R. o przywrócenie do pracy i wyna-
grodzenie za czas pozostawania bez pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia
14 maja 1998 r. [...]


z m i e n i ł zaskarżony wyrok w punktach I.1 i II w ten sposób, że zmienił
wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Bełchatowie z dnia 12 grudnia 1997 r. [...] i
powództwo oddalił.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bełchatowie wyrokiem z dnia 12 grudnia 1997 r.
[...], zasądził od Przedsiębiorstwa Państwowego Elektrownia ,,B." w R. na rzecz Te-
resy S. kwoty 2.353,35 zł jako odszkodowanie za nieuzasadnione wypowiedzenie
umowy o pracę oraz 68,68 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Sąd ustalił, że
powódka była zatrudniona u strony pozwanej od 1 lutego 1984 r. na czas nieokreś-
lony na stanowisku samodzielnego referenta do spraw przewozów pracowniczych, a
po powrocie z urlopu wychowawczego - od dnia 1 sierpnia 1993 r. - jako sprzątaczka.
Od dnia 20 lutego 1995 r. Teresa S. nie wykonywała pracy, albowiem decyzją
terenowego Państwowego Inspektora Sanitarnego w B. stwierdzono u niej chorobę
zawodową - zawodowe alergiczne zapalenie skóry. W lipcu 1995 r. powódka odmó-
wiła przyjęcia zaproponowanej jej pracy na stanowisku dźwigowej. Po uzyskaniu opi-
nii lekarskich o możliwości wykonywania pracy na oferowanym stanowisku, strona
pozwana w dniu 31 lipca 1995 r. wypowiedziała Teresie S. warunki umowy o pracę i
skierowała ją na kurs obsługi dźwigu. W dniach 2 sierpnia 1995 r. i 8 września 1995
r. powódka przyjęła zaproponowane stanowisko. W dniu 18 kwietnia 1996 r. została
zaliczona do III grupy inwalidów, a od 25 kwietnia 1996 r. przyznano jej rentę inwa-
lidzką z tego tytułu. W roku 1995 powódka chorowała do 1 sierpnia - 94 dni, we
wrześniu - 22 dni, do 18 października - 12 dni, a od 18 października 1995 r. do 11
marca 1996 r. korzystała ze zwolnień lekarskich bez przerwy - 146 dni. W dniu 22
października 1996 r. strona pozwana wypowiedziała Teresie S. umowę o pracę, po-
dając na uzasadnienie wypowiedzenia, brak uprawnień do obsługi dźwigu, częste
korzystanie ze zwolnień lekarskich oraz brak innej oferty pracy.

W ocenie Sądu powództwo jest zasadne. Podane przyczyny wypowiedzenia
powódce umowy o pracę, jakkolwiek konkretne i prawdziwe, nie uzasadniały wypo-
wiedzenia. Teresa S. nie ukończyła kursu obsługi dźwigu, gdyż często chorowała, w
związku z chorobą zawodową. Strona pozwana nie wykorzystała przewidzianej w art.
6 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 46, poz. 201 ze zm.) możliwości utworzenia dla po-
wódki, jako dla osoby niepełnosprawnej, odpowiedniego stanowiska pracy. Przy-
wrócenie powódki do pracy nie byłoby jednak celowe skoro od początku nie chciała
podjąć pracy na stanowisku dźwigowej i całe jej postępowanie zmierzało do tego, by
pracodawca zmienił rodzaj pracy. Poza tym, absencja chorobowa jest czynnikiem
faktycznie uniemożliwiającym powódce pracę, a jako inwalidka III grupy pobiera z
tego tytułu właściwe świadczenie.

Obydwie strony zaskarżyły ten wyrok apelacją. Teresa S., podnosząc zarzut
naruszenia art. 39 § 3 układu zbiorowego pracy dla pracowników przemysłu ener-
getycznego wniosła o przywrócenie do pracy i zadośćuczynienie. Wywiodła, że po-
wołany przepis zakazuje pracodawcy rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem, u
którego stwierdzono niezdolność do dotychczasowej pracy z powodu choroby zawo-
dowej. Strona pozwana zarzuciła sprzeczność ustaleń Sądu z treścią materiału ze-
branego w sprawie przez pominięcie dowodów potwierdzających fakt, że powódka
pomimo zdolności do pracy na stanowisku dźwigowej permanentnie unikała podjęcia
tej pracy, nadużywając w tym celu zwolnień lekarskich i wniosła o zmianę zaskarżo-
nego wyroku i oddalenie powództwa lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy Są-
dowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, wyrokiem z
dnia 15 maja 1998 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok w części zasądzającej na rzecz
powódki odszkodowanie i przywrócił ją do pracy na poprzednich warunkach oraz
zasądził na jej rzecz 784,45 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy, odrzucając apelację powódki w zakresie żądania zadośćuczynienia i oddalając
ją w pozostałej części oraz oddalił apelację strony pozwanej. Sąd stwierdził, że
zarzut strony pozwanej co do unikania przez powódkę pracy i wykorzystywania w
tym celu zwolnień lekarskich został podniesiony dopiero w apelacji, wobec czego nie
może być brany pod uwagę jako przyczyna wypowiedzenia. Żadna z podanych przy-
czyn wypowiedzenia Teresie S. umowy o pracę nie jest prawdziwa. Powódka nie
ukończyła kursu obsługi dźwigu, gdyż uniemożliwiła jej to choroba, a ponadto ,,w da-
cie wręczenia wypowiedzenia zmieniającego brak kwalifikacji był znany stronie poz-
wanej". Choroba pracownika nie jest obiektywną przyczyną wypowiedzenia. Uza-
sadnia wypowiedzenie tylko wówczas, gdy w związku z nią dochodzi do dezorgani-
zacji pracy. Tej okoliczności pracodawca nie podał jako przyczyny wypowiedzenia i
nie wykazał w procesie. Skoro stanowisko dźwigowej nie zostało zlikwidowane, a
powódka jest zdolna do wykonywania pracy tego rodzaju, to jej przywrócenie do
pracy na poprzednich warunkach jest celowe i możliwe. Oddalenie powództwa nas-
tąpiło wobec tego z naruszeniem art. 45 § 2 KP.

Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok kasacją. Wskazując jako jej
podstawę naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 45 KP i art. 8 KP, a
także naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233 § 1 KPC, wniosła o jego
zmianę przez oddalenie apelacji Teresy S. oraz uwzględnienie apelacji strony skar-
żącej i oddalenie powództwa. Elektrownia ,,B." zakwestionowała prawidłowość usta-
lenia, że powódka nie ukończyła kursu obsługi dźwigu z powodu choroby. Jej cho-
roba nie była ciągła. Od sierpnia 1995 r. do października 1996 r. przebywała w pracy
przez 90 dni. Szkolenie trwało około miesiąca, a szkolącym był pracownik Elektrowni
pozostający w każdej chwili do dyspozycji szkolących się. Teresa S. nie uzyskała
kwalifikacji niezbędnych do wykonywania pracy na uzgodnionym stanowisku z przy-
czyn od niej zależnych. Nadto, trudno wymagać od pracodawcy, by przez czas nieo-
graniczony zatrudniał pracownika na stanowisku, którego ten objąć nie chce i z po-
wodu braku uprawnień objąć nie może. Zdaniem strony skarżącej, Sąd nie rozważył
dostatecznie przyczyn udzielania powódce zwolnień od pracy i ich celu. Praca dźwi-
gowej nie powinna powodować nawrotu lub pogłębienia choroby zawodowej. Po-
wódka dążyła do wymuszenia na pracodawcy zmiany stanowiska, gdyż nie odpo-
wiadała jej praca przy obsłudze dźwigu. Przywrócenie powódki do pracy na stanowis-
ku dźwigowej byłoby sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
restytucji stosunku pracy, bowiem pomimo oświadczenia na rozprawie apelacyjnej w
dniu 14 maja 1998 r., że chce pracować na tym stanowisku, już 20 maja podała ba-
dającym ją lekarzom, że cierpi na lęk przed zamkniętą przestrzenią, co stanowi bez-
względne przeciwwskazanie do pracy w charakterze dźwigowej.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w zas-
karżonym wyroku, a także w poprzedzającym go wyroku Sądu pierwszej instancji,
zostały dokonane przez oba Sądy w wyznaczonych w art. 233 § 1 KPC granicach
swobodnej oceny dowodów. Jednak Sądy błędnie je oceniły i zakwalifikowały praw-
nie.

Teresa S. była zatrudniona u strony pozwanej na stanowisku sprzątaczki. Po
stwierdzeniu u powódki choroby zawodowej Elektrownia ,,B." zaproponowała jej
pracę na stanowisku dźwigowej. Strona pozwana wykonała zatem obowiązek prze-
widziany w art. 39 Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Przemysłu Energe-
tycznego. Pracodawca nie miał natomiast obowiązku tworzenia dla powódki specjal-
nego stanowiska pracy na podstawie art. 6 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrud-
nieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Zaproponowane Teresie S.
stanowisko pracy było bowiem, jak orzekli lekarze, odpowiednie ze względu na
rozpoznane u niej schorzenie. Wykonując tę pracę nie była narażona na działanie
czynników szkodzących jej zdrowiu. Warunkiem podjęcia przez powódkę pracy na
stanowisku dźwigowej było odbycie kursu obsługi tego urządzenia. Teresa S. w
okresie od dnia 2 sierpnia 1995 r. (przyjęcie po raz pierwszy oferty pracy na nowym
stanowisku) do dnia 22 października 1996 r. (wypowiedzenie umowy o pracę), a więc
przez ponad rok, kursu tego nie ukończyła. W tym czasie bardzo często chorowała, a
przyczynę jej niezdolności do pracy stanowiły głównie dolegliwości dermatologiczne -
zawodowe alergiczne zapalenie skóry. Schorzenie to nie mogło pozostawać w
związku z zatrudnieniem, skoro pracy sprzątaczki nie wykonywała od 20 lutego 1995
r. Z całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, że pomimo
formalnej zgody na zatrudnienie na zaproponowanym stanowisku dźwigowej, Teresa
S. faktycznie pracy tej podjąć nie chciała (zmieniała oświadczenia co do jej przyjęcia,
podejmowała starania o zatrudnienie na innym stanowisku, wskazywała przeszkody
w wykonywaniu pracy tego rodzaju, czyniła zabiegi o uzyskanie orzeczenia
lekarskiego stwierdzającego brak zdolności do świadczenia pracy w charakterze
dźwigowej). Trafnie podniosła strona pozwana, że ustalenie przez Sąd przyczyn
nieuzyskania przez powódkę kwalifikacji koniecznych do wykonywania pracy na
stanowisku dźwigowej nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym. Jej
nieobecność w pracy nie była nieprzerwaną. W przerwach między zwolnieniami le-
karskimi mogła więc, jeżeli nawet nie ukończyć trwającego około miesiąca kursu, to
na pewno go rozpocząć. Nie jest zrozumiały argument Sądu, że brak kwalifikacji ko-
niecznych do wykonywania pracy dźwigowej nie obciąża powódki, gdyż pracodawcy
był on znany w chwili wypowiadania warunków pracy i płacy. Był pracodawcy znany i
dlatego skierował powódkę na stosowne przeszkolenie. Skoro zaproponowane po-
wódce stanowisko nie było faktycznie obsadzone przez ponad rok z przyczyn leżą-
cych po jej stronie, a pracodawca nie dysponował innym stanowiskiem pracy, które
nie tylko zaspokajałoby aspiracje zawodowe Teresy S., ale także odpowiadało jej
kwalifikacjom i stanowi zdrowia, to wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione.
Wypowiedzenie umowy o pracę jest bowiem zwykłym sposobem rozwiązania bez-
terminowego stosunku pracy. Jego zasadność należy oceniać z uwzględnieniem
zarówno obiektywnych racji i potrzeb pracodawcy, jak i okoliczności dotyczących
pracownika - zwłaszcza jego stosunku do obowiązków (w tym także dbałości o dobro
zakładu pracy oraz przestrzegania zasad współżycia społecznego). Nieprawidłowy
jest pogląd Sądu drugiej instancji, jakoby pracodawca nie mógł w postępowaniu
wszczętym wskutek odwołania pracownika od wypowiedzenia wskazywać także in-
nych niż podane w piśmie zawierającym oświadczenie woli o wypowiedzeniu przy-
czyn uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie. Oceniając, że w
ustalonym stanie faktycznym wypowiedzenie Teresie S. umowy o pracę nie było
uzasadnione, Sądy obu instancji naruszyły art. 45 KP.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39315 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================