Wyrok z dnia 11 grudnia 1996 r.
I PKN 39/96

Wypowiedzenie umowy o pracę w okresie pierwszych trzech miesięcy
urlopu wychowawczego, w przypadku udzielenia pracownikowi tego urlopu na
okres dłuższy niż trzy miesiące jest dopuszczalne, jeżeli zwolnienie z pracy
nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy (art. 1 ust. 1 i art. 5 ust. 3 ustawy
z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw - Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm).

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie: SN Maria Mańkowska, SA
Mieczysław Bareja (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 1996 r. sprawy z powództwa
Elżbiety M. przeciwko Państwowemu Przedsiębiorstwu Użyteczności Publicznej "Poczta
Polska" - Rejonowemu Urzędowi Pocztowemu w B.B. o uznanie wypowiedzenia umowy
o pracę za bezskuteczne, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 8 sierpnia 1996 r. [...]

o d d a l i ł kasację.


U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 15 marca 1991 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Wadowicach
oddalił powództwo Elżbiety M. o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za
bezskuteczne. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka od 20 czerwca 1988 r. była zatrud-
niona w Urzędzie Pocztowym w Z. na stanowisku telefonistki. Powódka była pracownicą
Przedsiębiorstwa Użyteczności Publicznej "Poczta Polska" - Rejonowego Urzędu
Poczty w B.B., zaś faktycznie jako telefonistka obsługująca ręczną centralę telefoniczną
w Z. świadczyła pracę na rzecz Telekomunikacji Polskiej SA, przy czym zgodnie z
porozumieniem pomiędzy zakładami pracy, Telekomunikacja Polska SA wynagrodzenie
powódki refundowała Rejonowemu Urzędowi Poczty. Sytuacja ta wiązała się z
wyodrębnieniem przedsiębiorstwa Telekomunikacja Polska SA ze struktury
Przedsiębiorstwa Użyteczności Publicznej "Poczta Polska" w 1992 r. Z końcem grudnia
1995 r. Telekomunikacja Polska SA zlikwidowała ręczne centrale telefoniczne w B. i Z.
podłączając sieć telefoniczną z tych obszarów do centrali automatycznej. W związku z
tym zakład pracy (Rejonowy Urząd Poczty w B.B.) wypowiedział i rozwiązał umowę o
pracę z 12 telefonistkami obsługującymi dotychczas ręczne centrale telefoniczne, w tym
i z powódką. Elżbieta M. pismo dotyczące wypowiedzenia umowy o pracę z dniem 1
lutego 1996 r., z terminem rozwiązania umowy dnia 29 lutego 1996 r., otrzymała w dniu
30 stycznia 1996 r. Działające w pozwanym zakładzie pracy związki zawodowe nie
zgłosiły zastrzeżeń do tych wypowiedzeń. Sąd Pracy stwierdził zgodność
wypowiedzenia z prawem i zasadność tego wypowiedzenia. W szczególności,
powołując się na przepis art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.),
uznał za dopuszczalne wypowiedzenie umowy o pracę w okresie urlopu
wychowawczego, z jakiego powódka korzystała od 2 stycznia 1996 r. W motywach
wyroku Sąd Pracy dodatkowo wskazał na uprawnienia powódki wynikające z
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów
wychowawczych (Dz. U. z 1990 r., Nr 76, poz. 454 ze zm., Dz. U. z 1992 r., Nr 41, poz.
179). W rewizji pełnomocnik powódki zarzucił naruszenie prawa materialnego
polegające na błędnym zastosowaniu ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Twierdził, że
ustawa ma wyłączne zastosowanie do przedsiębiorstw podupadających i likwidowa-
nych, tymczasem pozwany zakład pracy nie znajduje się w takiej sytuacji ekonomicznej.
Nadto powódka w dacie wypowiedzenia umowy o pracę, jak i jej rozwiązania nie
przebywała jeszcze na urlopie wychowawczym przez okres trzech miesięcy i zdaniem
rewizji z tej przyczyny przepis art. 5 ust. 3 wyżej wskazanej ustawy nie może być
stosowany wobec powódki. Powołując się na ukończenie przez powódkę dodatkowego
kursu, rewizja wywodzi, że była ona przygotowana zawodowo do wykonywania innej
pracy i taką inną pracę, niezależnie od obsługi centrali telefonicznej, wykonywała
obsługując okienko pocztowe. Okoliczności te nie zostały zaś zbadane i ocenione przez
Sąd Pracy pomimo zgłoszonych dowodów.
Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Bielsku-Białej oddalił rewizję. W motywach wyroku stwierdził, że
ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. ma zastosowanie, zgodnie z art. 1, nie tylko do
przedsiębiorstw słabych ekonomicznie, lecz także w przypadkach zakładów pracy
dokonujących zmian organizacyjnych, zmian w produkcji albo technologii, w tym także
w sytuacjach, gdy zmiany te następują w celu poprawy warunków pracy lub warunków
środowiska naturalnego. Likwidacja ręcznych central telefonicznych i zastąpienie ich
centralami automatycznymi jest taką zmianą organizacyjną. Konsekwencją
przeprowadzenia takiej zmiany jest zwolnienie z pracy zbędnych w nowej sytuacji
telefonistek obsługujących ręczne centrale telefoniczne. Skoro powódka nie ma za-
wodowego przygotowania do obsługi automatycznej centrali telefonicznej, to wypo-
wiedzenie jej umowy o pracę było koniecznością organizacyjną i ekonomiczną.
Wskazując na treść dokumentów stosunku pracy (akta osobowe), w tym treść umów o
pracę i fakt w sprawie bezsporny, że powódka była zatrudniona przez cały okres pracy
od 1988 r. na etacie telefonistki i praca telefonistki stanowiła jej podstawowe obowiązki
pracownicze, Sąd Wojewódzki stwierdził, że ewentualne dodatkowe czynności, jakie
wykonywała, nie zmieniają sytuacji prawnej w sprawie. Dokonując szczegółowej analizy
przepisu art. 5 ust. 3 wyżej wskazanej ustawy Sąd Wojewódzki uznał dopuszczalność
wypowiedzenia umowy o pracę pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego
również w trakcie trzech pierwszych miesięcy korzystania z tego urlopu, w sytuacji, w
której urlop wychowawczy udzielony został na okres trzech lat.
W kasacji pełnomocnik powódki, zarzucając naruszenie prawa materialnego (art.
5 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.), wywodził, że przepis ten nie pozwala na
dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę pracownicy korzystającej z urlopu wy-
chowawczego w okresie trzech pierwszych miesięcy korzystania z tego urlopu. W ogóle
kwestionował dopuszczalność wypowiedzenia umowy o pracę w okresie urlopu
wychowawczego twierdząc, że zakład pracy nie ma interesu w tym, aby dokonywać w
tego rodzaju sytuacji wypowiedzenia umowy o pracę, skoro będzie to mógł uczynić po
zakończeniu urlopu wychowawczego. Zarzucił również naruszenie prawa procesowego,
polegające na niewyjaśnieniu wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
okoliczności poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadków na okoliczności związane
z zakresem obowiązków powódki. Powołując się na świadectwo dotyczące ukończenia
kursu zawodowego wywodził, że powódka ma przygotowanie zawodowe do
wykonywania innej pracy niż telefonistka w Urzędzie Pocztowym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest zasadna.
Ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) wprowadziła istotne zmiany w
polskim prawie pracy. W sytuacji głębokich przemian ustrojowych, obejmujących całość
życia gospodarczego, zaszła konieczność dokonania zmian w systemie prawnym i
umożliwienia podmiotom gospodarczym przekształceń nie tylko ekonomicznych, lecz
także organizacyjnych i technologicznych, przy zachowaniu uprawnień tak związków
zawodowych, jak i uprawnień pracowniczych w możliwych do utrzymania granicach. Art.
5 ust. 3 tej ustawy stworzył możliwość prawną rozwiązania umowy o pracę z
pracownikami, którzy korzystają z długotrwałego urlopu. Przepis ten ogranicza zakaz
wypowiadania umów o pracę zawarty w art. 41 KP. Nadal przepis art. 41 KP chroni
prawo do wypoczynku przysługujące pracownikowi nawet w sytuacji, w której po stronie
zakładu pracy istnieją podstawy do rozwiązania umowy o pracę określone w art. 1
powołanej wyżej ustawy. W takiej sytuacji ochrona dotyczy tylko urlopów trwających
krócej niż trzy miesiące. W pozostałych przypadkach, niezależnie od charakteru urlopu
[...] ustawodawca uznał, że nie zachodzi konieczność szczególnej ochrony prawa do
urlopu (do wypoczynku). W związku z tą ustawową zmianą uległy zmianie przepisy
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wycho-
wawczych (Dz. U. z 1990 r., Nr 76, poz. 454 ze zmianą w Dz. U. z 1992 r., Nr 41, poz.
179), obowiązującego w dacie rozwiązania umowy o pracę (obowiązującego do dnia 2
czerwca 1996 r.). Przepis § 4 ust. 5 tego rozporządzenia wprost stwierdza, że zakaz
wypowiadania umów o pracę pracownikom korzystającym z urlopu wychowawczego nie
ma zastosowania w sytuacji, w której stosowane są w zakładzie pracy zwolnienia z
pracy określone art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Twierdzenia zawarte w
kasacji, jakoby przepis art. 5 ust. 3 tej ustawy chronił przed wypowiedzeniem umowy o
pracę pracownika korzystającego z urlopu trwającego dłużej niż trzy miesiące w okresie
pierwszych trzech miesięcy trwania urlopu, jest sprzeczne z tym przepisem i to
niezależnie od tego, czy zastosuje się do niego wykładnię gramatyczną, logiczną czy
celowościową. Z tych względów zarzut naruszenia prawa materialnego podniesiony w
kasacji nie jest zasadny.
Orzekające w sprawie Sądy dokonały szczegółowej analizy treści stosunku pracy
łączącego powódkę z pozwanym zakładem pracy. Ustalenia te są prawidłowe. Powódka
została zatrudniona jako telefonistka i przez cały okres pracy w pozwanym zakładzie
pracy, zgodnie z wszystkimi dokumentami stosunku pracy, była zatrudniona jako
telefonistka. Pracę tę faktycznie wykonywała zgodnie ze stanowiskiem służbowym.
Kwestia, że w ramach podziału obowiązków mogła wykonywać dodatkowo również inne
czynności, zasadnie oceniona została przez Sąd Wojewódzki jako nie mająca
znaczenia prawnego w sprawie. Jest bowiem zrozumiałe, że te ewentualne dodatkowe
czynności nie decydowały o zatrudnieniu powódki, o potrzebie i celowości
kontynuowania przez nią stosunku pracy. Podnoszona w kasacji kwestia przydatności
powódki do pracy w urzędzie pocztowym na innym stanowisku pracy wykracza poza
przedmiot sporu (poza ocenę prawną dopuszczalności wypowiedzenia umowy o pracę).
Z tych wszystkich przyczyn uznając kasację za niezasadną, stosownie do art.
39312 KPC orzeczono jak w sentencji.

========================================