Wyrok z dnia 6 października 1998 r.
I PKN 377/98

Pojęcie zmiany pracodawcy na zasadach określonych w art. 231 KP, a
także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy praco-
dawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez praco-
dawcę poprzednio zatrudniającego danego pracownika (art. 36 § 11 KP), nie
obejmuje przejścia pracownika do nowego pracodawcy na podstawie "poro-
zumienia między pracodawcami".


Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Walerian Sanetra (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Seweryna T. przeciwko [...] Kopalniom Kamienia Budowlanego ,,S." Spółce
Akcyjnej w S. o ustalenie i przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wy-
roku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z
dnia 20 marca 1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu Seweryna T.-N. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 20 marca
1998 r. [...], którym Sąd ten zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Przysu-
sze z dnia 28 listopada 1997 r. [...] i oddalił powództwo, a ponadto oddalił apelację
powoda.

Sąd Pracy w Przysusze zasądził od [...] Kopalń Kamienia Budowlanego ,,S."
SA w S. na rzecz Seweryna T.-N.: 1. odszkodowanie w kwocie dwunastokrotnego
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw wraz z
wypłatami z zysku oraz 2. ustalił, że okres wypowiedzenia wynikający z uchwały [...]
z dnia 10 października 1996 r. Rady Nadzorczej strony pozwanej wynosi w przypad-
ku powoda jeden miesiąc. Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny. Do 31 sierpnia
1995 r. powód pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacji, Spółce z o.o. w
R. Z dniem 1 sierpnia 1995 r. Rada Pracownicza [...] Kopalni Kamienia Budowlanego
,,S." w S. powołała go na stanowisko dyrektora tych Kopalń. Od dnia 19 września
1996 r. strony łączył stosunek pracy wynikający z umowy o pracę zawartej w sposób
dorozumiany z tym, że warunki tej umowy określała umowa z dnia 2 sierpnia 1996 r.
podpisana przez powoda i Przewodniczącego Rady Pracowniczej. Od dnia 9 paź-
dziernika 1996 r. do połowy marca 1997 r. powód przebywał na zwolnieniu lekarskim.
Według Sądu Pracy, do 19 września 1995 r. powód był dyrektorem przedsiębiorstwa
państwowego, zatrudnionym na podstawie powołania. Jego stosunek pracy ustał z
dniem wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru, tzn. z dniem zarejestrowania spółki
akcyjnej na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298 ze zm.). Po tej dacie powód
świadczył pracę na rzecz pozwanej Spółki pełniąc funkcję jej dyrektora za wynagro-
dzeniem ustalonym przez Radę Nadzorczą. To, że strony, a przede wszystkim strona
pozwana, traktowały stosunek łączący powoda ze Spółką jako stosunek z umowy o
pracę wynika z oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartego w uchwale
Rady Nadzorczej z dnia 10 października 1996 r. Powód, pozostając w stosunku
pracy jednocześnie pełnił w pozwanej Spółce funkcję Prezesa Zarządu. Tą samą
uchwałą Rada Nadzorcza odwołała powoda z tej funkcji. W myśl art. 36 § 1 KP jeżeli
pracownik legitymuje się u danego pracodawcy okresem zatrudnienia od 6 miesięcy
do 3 lat korzysta z jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia. Do tego okresu
można jedynie doliczyć zatrudnienie u poprzedniego pracodawcy, o ile pracodawca
rozwiązujący umowę o pracę jest jego następcą prawnym (art. 36 § 11 KP). Powód
nie udowodnił, aby przedsiębiorstwo państwowe [...] Kopalnie Kamienia Bu-
dowlanego ,,S." były następcą prawnym Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji
Spółki z o.o. w R. Z tych przyczyn Sąd Pracy ustalił, że strony łączyła umowa o
pracę, a okres wypowiedzenia wynosił jeden miesiąc. Na podstawie art. 45 § 1 i 2
oraz art. 471 KP Sąd ten ponadto orzekł na rzecz powoda odszkodowanie wobec
niecelowości przywrócenia go na stanowisko dyrektora.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżyły obie strony. Powód, zarzucając narusze-
nie prawa, domagał się ustalenia, że przysługuje mu trzymiesięczny okres wypowie-
dzenia oraz określenia podstawy naliczenia odszkodowania jako przeciętnego wy-
nagrodzenia z listopada 1997 r., a także zasądzenia odsetek od dnia wniesienia po-
wództwa. Strona pozwana wskazała na naruszenie prawa materialnego i sprzeczno-
ści istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Powód pełnił bowiem u pozwanego funkcję Prezesa Zarządu z powołania, został
odwołany z funkcji, a rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło po wykorzystaniu zwol-
nienia lekarskiego i upływie jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia.

Sąd drugiej instancji rozpoznając apelację miał w szczególności na uwadze to,
iż z akt sprawy wynika, że przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego [...]
Kopalnie Kamienia Budowlanego ,,S." z siedzibą w S. w jednoosobową Spółkę Ak-
cyjną Skarbu Państwa nastąpiło dnia 14 czerwca 1995 r. aktem notarialnym [...] w
Kancelarii notarialnej Pawła B. W dniu 4 września 1995 r. nastąpiła zmiana aktu
przekształcenia między innymi poprzez powołanie jednoosobowego zarządu. Pierw-
szym prezesem zarządu został powód [...]. W dniu 19 września 1995 r. Spółka zos-
tała zarejestrowana. W tej dacie - jak to ustalił Sąd Pracy - przestało istnieć przed-
siębiorstwo państwowe i wygasł stosunek pracy powoda jako dyrektora tegoż przed-
siębiorstwa oparty na powołaniu. W relacji między powodem a pozwaną Spółką po-
wód był prezesem Spółki, powoływanym i odwoływanym w każdej chwili, zgodnie z
art. 368 KH. Odwołanie takie nie uwłacza roszczeniom członka zarządu z umowy o
pracę. Taka regulacja prawna oznacza, że odwołanemu prezesowi zarządu spółki
akcyjnej przysługuje tylko wtedy odszkodowanie, gdy wynika ono z umowy o pracę.
Strony nie zawarły takiej umowy. Nie łączył ich stosunek pracy z powołania w rozu-
mieniu Kodeksu pracy, bowiem przepis art. 368 KH przewiduje expressis verbis
umowę o pracę. Słusznie przyjął Sąd Pracy, że strony łączyła umowa o pracę, skoro
Rada Nadzorcza w swojej uchwale o odwołaniu powoda z funkcji prezesa jednocześ-
nie rozwiązała z nim umowę o pracę z zachowaniem ustawowego okresu wypowie-
dzenia, zwalniając go z obowiązku świadczenia pracy w tym okresie. Wykonanie
uchwały powierzono przewodniczącemu Rady Nadzorczej, który doręczył powodowi
wypowiedzenie ze skutkiem na dzień 30 listopada 1996 r. Mimo tego oświadczenia
umowa o pracę po tym terminie, za zgodą obu stron, była kontynuowana. Tak więc,
mimo że oświadczenie o wypowiedzeniu naruszyło art. 41 KP, powodowi nie przys-
ługuje roszczenie o odszkodowanie. Roszczenie powoda z tego tytułu zostało zas-
pokojone przez przywrócenie do pracy. Natomiast wiążąca strony umowa o pracę
została rozwiązana w dniu 30 kwietnia 1997 r., przy czym powód nie zaskarżył tego
rozwiązania.

W ocenie Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych prawidłowe są ustalenia
Sądu pierwszej instancji, co do przysługującego powodowi w październiku 1996 r.
okresu wypowiedzenia. Nastąpiła bowiem zmiana przepisów prawnych w drodze
nowelizacji Kodeksu pracy, która weszła w życie 2 czerwca 1996 r. Niezasadne jest
stanowisko powoda, że ta regulacja jest sprzeczna z zasadami współżycia i z Kons-
tytucją. Ustawa nowelizacyjna została bowiem uchwalona w trybie przewidzianym w
Konstytucji, a prawa do okresu wypowiedzenia nie można traktować w kategorii praw
nabytych. Prawo pracy, kształtując stosunki pracy, podlega zmianom łącznie ze
zmianami spowodowanymi rozwojem społeczeństwa. W tym procesie ustawodawca
jest uprawniony do dokonywania nowelizacji przepisów, jeżeli nie narusza to
podstawowych zasad określonych w art. 10-18 KP, wywodzących się z unormowań
konstytucyjnych.

Jakkolwiek Sąd Pracy prawidłowo określił długość okresu wypowiedzenia, jaki
przysługiwał powodowi, to jednak rozstrzygnięcie w tej kwestii jest nieprawidłowe.
Powód nie domagał się bowiem określenia jaki okres wypowiedzenia mu przysługuje,
lecz ustalenia, że przysługuje mu trzymiesięczny okres wypowiedzenia. Tak sfor-
mułowane roszczenie okazało się zaś bezzasadne. Nadto powód nie miał interesu
prawnego w takim ustaleniu, a jest to niezbędną przesłanką roszczeń opartych na
art. 189 KPC. Powód mógł zgłosić roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za 2 miesią-
ce wobec zastosowania - w jego ocenie - zbyt krótkiego okresu wypowiedzenia.
Skoro zaś jest możliwe zgłoszenie roszczenia o zasądzenie, to nie jest dopuszczalne
roszczenie o ustalenie.

W kasacji wyrokowi Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zarzucono, iż
narusza on art. 36 § 1 KP, art. 45 § 1 i 2 KP oraz art. 72 § 1 KP ,,przez uznanie, że
pozwany ,,S." nie jest następcą prawnym MPK sp. z o.o. w R. w stosunkach wynika-
jących z umowy o pracę powoda, skoro występując o przekazanie na zasadzie poro-
zumienia między zakładami - ,,S." taką wolę wyraził, a nadto przyjęcie, że doręczenie
wypowiedzenia umowy o pracę w okresie choroby powoda było skuteczne".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw i dlatego nie mogła zostać
uwzględniona. Postawiony został w niej jedynie zarzut naruszenia przepisów prawa
materialnego, natomiast nie kwestionuje się w niej sposobu zastosowania przez Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przepisów postępowania. Jest to istotne, gdyż
oznacza, iż dla Sądu Najwyższego miarodajny jest ten stan faktyczny sprawy, który
został ustalony w zaskarżonym wyroku i stał się podstawą zastosowania prawa ma-
terialnego. Na uwadze należy także mieć, że w postępowaniu kasacyjnym Sąd Naj-
wyższy rozpoznaje sprawę w granicach kasacji (art. 39311 KPC), te zaś wyznaczone
są zwłaszcza przez to, w jaki sposób zostały sformułowane podstawy kasacyjne
(przez co należy rozumieć wskazanie konkretnych przepisów, których naruszenie
zarzuca się zaskarżonemu wyrokowi) oraz ich uzasadnienie (art. 3933 KPC). Z tego
punktu widzenia znamienne jest, iż w kasacji zamieszczono uzasadnienie twierdze-
nia o naruszeniu przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych art. 36 § 1 KP, nato-
miast brak w nim uzasadnienia zarzutu naruszenia art. 45 § 1 i 2 KP oraz art. 72 § 1
KP.

Zarzut naruszenia art. 36 § 1 KP jest chybiony, gdyż przepis ten stanowi, że
trzymiesięczny okres wypowiedzenia przysługuje jedynie takiemu pracownikowi,
który był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 3 lata, a jest bezsporne i
niekwestionowane przez powoda, że u strony pozwanej był on zatrudniony przez
okres krótszy niż trzy lata. Zarzut naruszenia art. 36 § 1 KP jest więc bezzasadny,
chyba żeby przyjąć, że przepis ten powinien być wykładany wbrew jego literalnemu
brzmieniu, tj. że w istocie idzie w nim nie tylko o zatrudnienie u danego pracodawcy.
Z wywodów kasacji zdaje się jednakże wynikać, iż powodowi w gruncie rzeczy idzie o
to, że przepis ten został błędnie zastosowany w związku z nieprawidłowym odczy-
taniem przez Sąd drugiej instancji wyjątku przewidzianego w art. 36 § 11 KP, gdyż
kasacja akcentuje, że strona pozwana była ,,następcą prawnym" MPK Spółki z o.o. w
R., a to dlatego, że powód ,,przekazany" został z tego przedsiębiorstwa na zasadzie
porozumienia między zakładami. Stanowisko takie jest oczywiście błędne. W myśl
bowiem art. 36 § 11 KP do okresu zatrudnienia (od którego zależy długość okresu
wypowiedzenia) wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego praco-
dawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 KP,
a także w innych przypadkach, gdy na mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca
jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę po-
przednio zatrudniającego tego pracownika. W przypadku przejścia powoda z MPK do
nowego pracodawcy nie miał zastosowania przepis art. 231 KP. Nie przeszedł on
także do niego na mocy odrębnych przepisów (kasacja zresztą żadnych ,,odrębnych"
przepisów nie wskazuje), w myśl których nowy pracodawca jest następcą prawnym w
stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego da-
nego pracownika. Idzie w tym przypadku o ,,przepisy odrębne", które przyjmują po-
dobne założenia i konstrukcje, do tych, które znalazły wyraz w art. 231 KP, a to ozna-
cza, że przepis art. 36 § 1 KP nie obejmuje ,,następstwa prawnego" wynikającego z
,,porozumienia między zakładami pracy", które w ogóle nie jest przedmiotem odręb-
nego (wyraźnego) unormowania prawa pracy. Ważne jest ponadto, iż w przypadku
,,porozumienia między zakładami" nowy pracodawca nie staje się automatycznie (z
mocy samego prawa) stroną stosunku pracy, lecz nawiązuje nowy stosunek pracy
(zawiera z pracownikiem nową umowę o pracę) i stąd nie jest żadnym ,,następcą
prawnym" poprzedniego pracodawcy. U nowego pracodawcy stosunek pracy nie jest
kontynuowany, lecz jest nowym stosunkiem (nawiązanym przez pracownika z nowym
pracodawcą).

Zarzut naruszenia art. 45 § 1 i 2 KP jest nieuzasadniony i gołosłowny. Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił bowiem, że wypowiedzenie umowy o pracę
powodowi naruszało art. 41 KP (stąd na nieporozumieniu i na niezrozumieniu istoty
wadliwości takich czynności jak wypowiedzenie umowy o pracę, oparte jest twier-
dzenie kasacji, że Sąd ten przyjął, iż ,,doręczenie wypowiedzenia umowy o pracę w
okresie choroby powoda było skuteczne"), ale jednocześnie stwierdził, że powód
został przez stronę pozwaną przywrócony do pracy, a jego stosunek pracy był kon-
tynuowany. Skoro więc w gruncie rzeczy nie doszło do rozwiązania stosunku pracy
(stosunek pracy został wadliwie rozwiązany, ale następnie restytuowany przez stronę
pozwaną), to wobec tego Sąd ten nie mógł naruszyć art. 45 § 1 i 2 KP; nie można
pracownika przywrócić do pracy, skoro wcześniej został on do niej przez pracodawcę
przywrócony (przywrócenie przez sąd jest bowiem bezprzedmiotowe). Oznacza to, iż
przy ustaleniach faktycznych poczynionych przez Sąd w zaskarżonym wyroku (a
ustalenia te ze względu na zakres i sposób sformułowania zarzutów kasacyjnych są
dla Sądu Najwyższego wiążące), zarzut naruszenia art. 45 § 1 i 2 KP - niezależnie od
tego, że jest gołosłowny - trafia w próżnię. Podobnie sprawa ma się z zarzutem
naruszenia art. 72 § 1 KP, gdyż Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że
powód był zatrudniony u pozwanego na podstawie umowy o pracę (przy czym jest to
ustalenie o charakterze faktycznym). Przepis art. 72 § 1 KP dotyczy zaś
pracowników, którzy pozostają w stosunku pracy na podstawie powołania i wobec
tego z oczywistych względów nie mógł mieć zastosowania do powoda.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================