Wyrok z dnia 6 października 1998 r.
I PKN 369/98

Możliwość zapoznania się pracownika z treścią oświadczenia woli o od-
wołaniu ze stanowiska (art. 61 KC w związku z art. 300 KP) powinna mieć cha-
rakter konkretny w tym znaczeniu, iż odnosi się do konkretnego oświadczenia
przesłanego do określonego adresata. W szczególności nie można wymagać
by pracownik, który powinien spodziewać się rozwiązania z nim stosunku
pracy oczekiwał w domu na pismo pracodawcy w tym przedmiocie.


Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Walerian Sanetra (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dnia 6 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Mariana M. przeciwko R. Zakładom Graficznym w R. o ustalenie istnienia
stosunku pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 19 marca 1998 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu powoda Mariana M. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 19
marca 1998 r. [...], którym Sąd ten zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Rzeszowie (z dnia 14 stycznia 1998 r. [...]) w ten sposób, że powództwo oddalił.

Sąd pierwszej instancji ustalił w wyroku, iż bieg wypowiedzenia umowy o
pracę z dnia 1 lipca 1987 r. (łączącej powoda Mariana M. z pozwanymi R. Zakładami
Graficznym w R.) rozpoczął się z dniem 1 stycznia 1998 r. oraz nakazał stronie poz-
wanej usunięcie z akt osobowych powoda świadectwa pracy z dnia 31 sierpnia 1997
r. i zniszczenie tego świadectwa jako wydanego niezgodnie z obowiązującymi prze-
pisami prawa. Powód Marian M. (zatrudniony w R. Zakładach Graficznych na stano-
wisku dyrektora) został w dniu 10 marca 1997 r. mocą uchwały Rady Pracowniczej
zawieszony w czynnościach z jednoczesnym zwolnieniem go z obowiązku świadcze-
nia pracy, zaś 26 marca 1997 r. został odwołany ze stanowiska. W dniu 26 marca
powód będąc na terenie zakładu pracy, dowiedziawszy się, iż odbywa się posiedze-
nie Rady Pracowniczej, chciał w nim uczestniczyć, jednakże nie został dopuszczony
do udziału w obradach. Tego samego dnia, tj. 26 marca 1997 r., pisma zawierające
treść uchwały Rady Pracowniczej oraz wypowiedzenie umowy o pracę, zostały wys-
łane pocztą do powoda, zaś w związku z jego nieobecnością - awizowane. W dniu 1
kwietnia 1997 r. powód, w związku z urazem nogi wymagającym interwencji lekars-
kiej, przyjechał do zakładu pracy w celu podbicia książeczki lekarskiej, gdzie pra-
cownica J. M. zaczęła odczytywać mu treść uchwały Rady Pracowniczej dotyczącej
odwołania go ze stanowiska. Powód jednakże przerwał jej odczytywanie i wyszedł z
pokoju. Sąd Pracy przyjął, iż w dniu 1 kwietnia 1997 r. powód był w pracy nieobecny,
po pierwsze z powodu zwolnienia go z obowiązku świadczenia pracy, a ponadto z
powodu choroby, przy czym obie te okoliczności stanowiły usprawiedliwioną nie-
obecność w pracy, co powodowało, iż okres wypowiedzenia umowy o pracę nie mógł
rozpocząć biegu. Usprawiedliwiona nieobecność powoda w pracy trwała do 24
grudnia 1997 r., więc dopiero po tym dniu bieg wypowiedzenia mógł się rozpocząć.

Rozpoznając apelację strony pozwanej Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
doszedł do przekonania, iż wyrok Sądu pierwszej instancji jako nietrafny pozostaje w
sprzeczności z przepisami prawa. Powód Marian M., będąc powołany na stanowisko
dyrektora w R. Zakładach Graficznych w R., mógł być zgodnie z art. 70 KP w każdym
czasie odwołany z tego stanowiska przez organ, który go powołał. Z uwagi na to, iż
Rada Pracownicza w dniu 10 marca 1997 r. podjęła uchwałę o zawieszeniu go w
czynnościach z jednoczesnym zwolnieniem od obowiązku świadczenia pracy, mógł
on liczyć się z możliwością odwołania go ze stanowiska, tym bardziej iż wiedział o
stanowisku Wojewody R. wyrażającym sprzeciw co do zawieszenia go w czynnoś-
ciach, w sytuacji gdy w jego ocenie istniały przesłanki do odwołania powoda ze sta-
nowiska dyrektora. Powód wiedział co jest przedmiotem posiedzenia Rady Pracow-
niczej. Uchwała wysłana została do niego przesyłką poleconą w dniu 17 marca 1997
r., a więc bezpośrednio po jej podjęciu. Powód był świadomy, iż taka przesyłka zos-
tanie mu doręczona. Niepodjęcie jej ,,nie może skutkować przesunięciem terminu
biegnącego wypowiedzenia."

Według Sądu-Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, będąc zawieszony w czyn-
nościach powód pozostawał w dyspozycji strony pozwanej, zatem jego wyjazd poza
miejsce zamieszkania bez poinformowania zakładu należy uznać za samowolny.
Skoro tak, to mylnie przyjął Sąd Pracy, iż powód miał możliwość zapoznania się z
uchwałą dopiero 1 kwietnia 1997 r. gdy przyniósł zwolnienie lekarskie, a w związku z
tym mylnie zastosował art. 72 § 1 KP. W sprawie niniejszej odwołanie powoda z
funkcji dyrektora nie nastąpiło w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, a
zatem wypowiedzenie rozpoczęło swój bieg w terminie określonym w uchwale. Akt
odwołania, tak jak każde oświadczenie woli składane drugiej stronie, staje się sku-
teczne w momencie dotarcia do tej osoby w sposób, który umożliwia jej skuteczne
zapoznanie się z jego treścią. W okresie od 17 marca do 1 kwietnia 1997 r. powód
miał możliwość kilkakrotnego skutecznego zapoznania się z treścią uchwały. Okres
biegnącego wypowiedzenia mógł zatem rozpocząć się z dniem 1 kwietnia 1997 r.
Przesunięcie tego okresu w terminie późniejszym na dzień 1 maja 1997 r., ,,jest wolą
pracodawcy, wyrażoną z ostrożności."

W kasacji został postawiony zarzut, iż zaskarżony wyrok narusza art. 70 § 11
w związku z art. 69 KP w związku z art. 30 § 3 KP, art. 72 § 1 oraz art. 61 KC w
związku z art. 300 KP. Ponadto wyrokowi Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
zarzucono, iż narusza art. 382 i 328 § 2 KPC ,,przez sporządzenie uzasadnienia pi-
semnego w sposób niejasny sugerujący jednak, że Sąd Wojewódzki poczynił od-
mienne ustalenia faktyczne do ustaleń Sądu Rejonowego bez przeprowadzenia do-
wodów we własnym zakresie." Podniesiono w niej także, iż Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych rozpoznał apelację poza granicami jej wniosków, ponieważ nie zawie-
rała ona wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja zasługuje na uwzględnienie, gdyż jej główne zarzuty są uzasadnione.
Zasadniczą kwestią na tle rozstrzyganej sprawy jest to, kiedy powodowi została ,,do-
ręczona" uchwała Rady Pracowniczej o odwołaniu go z zajmowanego stanowiska, a
ściśle mówiąc, w jakiej dacie zostało złożone mu oświadczenie woli o rozwiązaniu z
nim stosunku pracy (odwołanie równoznaczne z wypowiedzeniem mu umowy o
pracę). W myśl art. 61 KC oświadczenie takie jest złożone w chwili, gdy doszło do
powoda w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią. Sąd pierwszej instan-
cji przyjął, że oświadczenie woli o odwołaniu powoda ze stanowiska zostało mu zło-
żone 1 kwietnia 1997 r., natomiast Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, iż
nastąpiło to przed tą datą, nie uściślając jednakże, w jakim dokładnie dniu miało to
miejsce. Sąd drugiej instancji przyjął przy tym, że ,,w okresie od 17 marca 1997 r. do
1 kwietnia 1997 r. powód miał możliwość kilkakrotnego skutecznego zapoznania się
z treścią uchwały." Jest to twierdzenie, które o tyle nie odpowiada prawdzie - na co
słusznie zwraca uwagę kasacja - że uchwała o odwołaniu powoda z zajmowanego
stanowiska podjęta została dopiero 26 marca 1997 r. Zmieniając wyrok Sądu Pracy,
Sąd drugiej instancji odwołał się do poglądu wypowiedzianego w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z dnia 11 grudnia 1996 r., I PKN 36/96 (OSNAPiUS 1997 nr 14, poz.
252), w myśl którego złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę ma
miejsce także wówczas, gdy pracownik mając realną możliwość zapoznania się z
jego treścią, z własnej woli nie podejmuje przesyłki pocztowej zawierającej to
oświadczenie. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na tle rozpoznawanej przez
siebie sprawy wyprowadził zbyt daleko idące wnioski z przytoczonej tezy wyroku
Sądu Najwyższego z 11 grudnia 1996 r. Realna możliwość zapoznania się z treścią
oświadczenia woli musi mieć bowiem charakter konkretny; musi być odnoszona do
konkretnego oświadczenia skierowanego czy też przesłanego do określonego adre-
sata. W szczególności nie idzie w tym wypadku o ,,możliwość" wynikającą stąd, że
pracownik powinien się spodziewać, iż zostanie z nim rozwiązany stosunek pracy, a
wobec tego powinien oczekiwać na skierowane do niego pismo o odwołaniu go ze
stanowiska, w takim zaś kierunku w istocie zmierzają wywody uzasadnienia zaskar-
żonego kasacją wyroku. Bez znaczenia jest przy tym to, czy - jak pisze się w tym
uzasadnieniu - ,,będąc zawieszonym w czynnościach powód pozostawał w dyspozycji
strony pozwanej, zatem wyjazd jego poza miejsce zamieszkania bez poinformowania
zakładu należy uznać za samowolny." W gruncie rzeczy Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych możliwość zapoznania się z oświadczeniem woli pojmuje w sposób
abstrakcyjny, ,,hipotetyczny", a tym samym i ,,nierealistyczny". Sąd Pracy prowadził
natomiast postępowanie w kierunku ustalenia, czy w dniu, w którym przesyłka zawie-
rająca pismo o odwołaniu powoda ze stanowiska dotarła do jego mieszkania, był on
w nim obecny i czy w związku z tym miał rzeczywistą, a nie tylko ,,hipotetyczną",
możliwość zapoznania się z jej zawartością. Z ustaleń tego Sądu w szczególności
wynika, że w dniach od 27 marca do 30 marca 1997 r. powód przebywał poza swoim
mieszkaniem (na adres, którego zostało wysłane odwołanie), zaś 31 marca 1997 r.,
kiedy w godzinach wieczornych wrócił do niego, nie widział awiza w skrzynce. Usta-
leń tych Sąd drugiej instancji wprost nie zakwestionował, co prowadzi do wniosku, iż
jest zdania, że są bez znaczenia dla rozstrzyganej sprawy, a to z kolei prowadzi do
wniosku, że Sąd ten w odmienny sposób - znacznie szerzej niż Sąd Pracy - pojmuje
,,realną możliwość" zapoznania się adresata z treścią skierowanego do niego za poś-
rednictwem poczty oświadczenia woli. Jest to jednak ujęcie, które nie znajduje uza-
sadnienia na tle art. 61 KC w związku z art. 300 KP, gdyż w gruncie rzeczy prowadzi
do podważenia sensu tego unormowania, skoro teoretycznie pracownik zawsze po-
winien liczyć się z prawdopodobieństwem, iż pracodawca może z nim rozwiązać
umowę o pracę i wobec tego w tym sensie ma możliwość dowiedzenia się, czy
ewentualność taka jest przez pracodawcę aktualizowana. ,,Możliwość", o której mowa
w art. 61 KC, z jednej strony nie może być utożsamiana z sytuacją, w której dochodzi
do rzeczywistego zapoznania się adresata z oświadczeniem woli do niego skierowa-
nym, z drugiej jednakże strony, nie może być ona także pojmowana w sposób zbyt
abstrakcyjny, oderwany od konkretnych okoliczności, w których dochodzi do istnienia
lub braku możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia. W szczególności - na
gruncie art. 61 KC w związku z art. 300 KP - nie można wymagać od pracownika
przejawiania aktywności w szukaniu możliwości zapoznania się z treścią oświadcze-
nia woli pracodawcy, z którym powinien się liczyć (czy też, które powinien przewidy-
wać) ani też, by z uwagi na prawdopodobne rozwiązanie z nim umowy o pracę (od-
wołanie ze stanowiska) przebywał w domu (pod znanym pracodawcy adresem),
podporządkowując w ten sposób swoje życie pozazawodowe oczekiwaniom czy
wręcz wygodzie pracodawcy. W zaskarżonym wyroku w istocie przyjęto takie właśnie
nadmiernie rozciągliwe rozumienie ,,możliwości" z art. 61 KC (w związku z art. 300
KP), skutkiem czego doszło do nieprawidłowego zastosowania tego przepisu.

Zarzut kasacji naruszenia art. 378 § 1 KPC nie jest trafny, gdyż - jakkolwiek w
sposób ,,formalnie" (językowo) niepoprawny - w apelacji zawarte jest żądanie odda-
lenia powództwa Mariana M., a tym samym zmiany zaskarżonego w niej wyroku
Sądu Pracy.

Również zarzut naruszenia art. 382 i 328 § 2 KPC uznać należy za nieuspra-
wiedliwiony, gdyż w zaskarżonym kasacją wyroku nie czyni się odmiennych ustaleń
faktycznych od tych, które dokonane zostały przez Sąd Pracy (jeżeli pominąć błąd
dotyczący daty skierowania do powoda pisma odwołującego go ze stanowiska), a
jedynie - choć w sposób pośredni (niejednoznaczny) - zakłada się odmienną niż
przyjęta, przez ten Sąd wykładnię art. 61 KC w związku z art. 300 KP i art. 69 KP.
Ponieważ jednakże główny zarzut kasacji niewłaściwego zastosowania art. 61 KC w
związku z art. 300 KP jest zasadny, a w konsekwencji tego trafny jest także zarzut
naruszenia art. 72 § 1 KP, stwierdzić należy, iż ma ona usprawiedliwione podstawy.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 § 1 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================