Wyrok z dnia 5 listopada 1998 r.
I PKN 350/98

Pracodawca nie ma obowiązku zwolnienia pracownika od pracy w przy-
padku "wezwania go" do wzięcia udziału w naradzie organów samorządu tery-
torialnego, poświęconej realizacji celów społecznych (§ 6 w związku z § 3 pkt 4
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w
sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pra-
cownikom zwolnień od pracy, Dz.U. Nr 60, poz. 281).


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 1998 r. sprawy z po-
wództwa Dariusza K. przeciwko [...] Bankowi K. S.A. Oddziałowi w P. o uchylenie
kary nagany, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 2 lutego 1998 r. [...]


z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy dla Warszawy Pragi z dnia 6 listopada 1997 r.
[...], odstępując od obciążenia powoda kosztami postępowania za drugą i trzecią
instancję.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 6 listopada 1997 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla War-
szawy Pragi w Warszawie oddalił powództwo Dariusza K. przeciwko Bankowi K. SA
w Warszawie Oddział w P. o uchylenie kary nagany. Sąd Rejonowy ustalił, że powód
zatrudniony jest u strony pozwanej na podstawie umowy o pracę na czas nie okreś-
lony, ostatnio na stanowisku specjalisty. W dniu 2 grudnia 1996 r., około godziny 1100
powód zwrócił się do pełniącej obowiązki zastępcy dyrektora Oddziału Henryki P. o
zezwolenie na opuszczenie miejsca pracy w sprawie prywatnej. Nie otrzymał takiej
zgody. Około godziny 1115 powód, jako członek Zarządu Społecznego Komitetu
Budowy Kanalizacji w R., został telefonicznie poproszony przez kierownika Wydziału
Inwestycji Urzędu Miasta i Gminy P. o stawienie się o godzinie 1130 w Urzędzie
Gminy w związku z naradą dotyczącą rozwiązania systemu kanalizacji. Powód
poinformował o tym przełożoną i zobowiązał się niezwłocznie po powrocie z narady
przedłożyć stosowne zaświadczenie. Henryka P. zabroniła powodowi opuszczenia
miejsca pracy. Powód jednak wyszedł z pracy, wpisał się do książki wyjść "społecz-
40
nych", a niezwłocznie po powrocie, około godziny 13 , przedłożył zaświadczenie
potwierdzające jego udział w spotkaniu komisji. W dniu 17 grudnia 1996 r. wpłynęło
do strony pozwanej pismo podpisane przez V-ce Burmistrza P., potwierdzające, iż
powód został w dniu 6 grudnia 1996 r. wezwany do wzięcia udziału w naradzie w
Urzędzie Gminy w P. W dniu 20 grudnia 1996 r. strona pozwana otrzymała kolejne
pismo z Rady Miejskiej w P., stwierdzające, że pomyłkowo w druku informacji skreś-
lono adnotację, że stanowi ona podstawę do zwolnienia od pracy. Pismem z dnia 11
grudnia 1996 r. pracodawca udzielił powodowi kary nagany, od którego powód złożył
sprzeciw, odrzucony przez stronę pozwaną. Sąd Rejonowy uznał, że powód nie
usprawiedliwił nieobecności w pracy. Z pism Urzędu Gminy nie wynika, aby powód
był wezwany przez jakikolwiek organ. Zostało jedynie potwierdzone uczestnictwo
powoda w spotkaniu komisji. Nie jest to zdaniem Sądu Rejonowego, usprawiedliwie-
nie nieobecności pracownika w kontekście § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Poli-
tyki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobec-
ności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz.
281). Według tego przepisu pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi
zwolnienia od pracy na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie organu admi-
nistracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu
prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia. Zdaniem Sądu Rejo-
nowego, dokument przedłożony przez powoda nie był takim wezwaniem. Wyjście
powoda z pracy nie było też związane z pełnieniem przez niego funkcji radnego.
Powód został wezwany jako członek Zarządu Społecznego Komitetu Budowy Kanali-
zacji w R. i członek Komisji Rolnej Rady Miejskiej w P., celem udziału w naradzie
dotyczącej rozwiązania systemu kanalizacji.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, wyro-
kiem z dnia 2 lutego 1998 r. [...] zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w całości i
uchylił karę nagany nałożoną na powoda. Zdaniem Sądu drugiej instancji, strona
pozwana nie mogła zabronić powodowi wyjścia z pracy, gdyż został on w istocie
wezwany do stawienia się na naradę przez organ administracji samorządowej, a więc
pracodawca był zobowiązany zwolnić powoda z pracy na podstawie § 6 rozpo-
rządzenia z dnia 15 maja 1996 r.

Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego, przez błędną jego wykładnię, polegającą na uznaniu, że pracodawca
nie ma prawa nie wyrazić zgody na wyjście z pracy pracownikowi, będącemu człon-
kiem zarządu Społecznego Komitetu Budowy Kanalizacji na naradę dotyczącą roz-
wiązania systemu kanalizacji (§ 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 15 maja 1996 r.). Strona pozwana wywiodła, że w myśl § 1 tego rozporządzenia
przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i
okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się
pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wy-
konywania pracy, wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za
usprawiedliwiające nieobecność w pracy.
W sprawie nie zachodziła żadna z tych okoliczności. Obowiązku zwolnienia z
pracy pracownika będącego członkiem zarządu Społecznego Komitetu Kanalizacji
nie przewiduje żaden przepis. W tym przypadku narada tego Komitetu odbyła się
przy udziale Gminnej Komisji Rolnej. Ponieważ powód nie jest radnym Gminy praco-
dawca nie miał obowiązku zwolnić powoda z pracy w celu wzięcia udziału w tego
typu naradzie. Pracodawca nie uznał tych przyczyn jako usprawiedliwiających nie-
obecność w pracy z uwagi na konieczność załatwienia spraw terminowych oraz
częste opuszczanie przez powoda pracy w związku z pełnieniem funkcji społecznych
w sytuacjach, w których pracodawca miał obowiązek udzielać zwolnień i ich udzielał.
Zdaniem strony pozwanej, nie ma uzasadnienia prezentowane przez powoda i zaak-
ceptowane przez Sąd w zaskarżonym wyroku stanowisko, że powód miał prawo
opuścić miejsce pracy wbrew decyzji przełożonego, bo takie prawo daje § 6 rozpo-
rządzenia. Zdaniem strony pozwanej, wątpliwości te wyjaśnia w sposób bezpośredni
§ 3 pkt 4 tego rozporządzenia, jak również przepisy Kodeksu postępowania adminis-
tracyjnego. W myśl § 3 pkt 4 rozporządzenia dowodem usprawiedliwiającym nieo-
becność w pracy w spornej sprawie mogło być jedynie imienne wezwanie powoda do
osobistego stawienia się w charakterze strony lub świadka w postępowaniu prowa-
dzonym przed organem wzywającym. Obowiązek zwolnienia z pracy dotyczy również
sytuacji, w których pracownik ma "złożyć wyjaśnienia celem wykonania czynności
urzędowych ". Przepis art. 50 KPA, na który powołuje się Sąd Wojewódzki reguluje
tryb prowadzenia rozprawy administracyjnej. Bezsporne w sprawie jest natomiast, że
powód nie był wzywany na rozprawę administracyjną w charakterze strony, świadka,
biegłego, a zarówno z przekazywanego ustnie wniosku, jak i wszystkich dołączanych
w różnych terminach informacji pisemnych urzędników gminnych wynika, że powód
brał udział w naradzie Społecznego Komitetu. Prezentowana przez Sąd drugiej ins-
tancji interpretacja § 6 rozporządzenia prowadziłaby do tego, że pracownicy pełniący
funkcje społeczne opuszczaliby stanowiska pracy bez uprzedzania pracodawcy, co w
przypadku instytucji obsługującej ludność, takich jak banki, prowadziłoby do ich
paraliżu.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Podstawową kwestią istotną dla rozstrzygnięcia sprawy jest wykładnia § 6
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie
sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom
zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281). Zgodnie z tym przepisem pracodawca
jest obowiązany zwolnić pracownika od pracy na czas niezbędny do stawienia się na
wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, proku-
ratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia.
W pierwszej kolejności rozważenia wymaga ocena czy zakresem tego przepisu ob-
jęte jest "wezwanie" organu samorządu terytorialnego do wzięcia udziału w naradzie
poświęconej realizacji celów społecznych. Dopiero po twierdzącej odpowiedzi na tak
postawione pytania należałoby rozważyć, czy mimo braku zgody pracodawcy, pra-
cownik ma prawo opuścić miejsce pracy i jak należy takie zachowanie ocenić w
płaszczyźnie zasad odpowiedzialności porządkowej.

Treść § 6 rozporządzenia z 15 maja 1996 r. nie jest jasna. W szczególności
nie wynika z niego jednoznacznie, o jakie "wezwanie" organu samorządu terytorial-
nego w nim chodzi, a zwłaszcza w jakim postępowaniu (w jakiej sprawie) wezwanie
to ma być dokonane. Dlatego analizy tego przepisu należy dokonać w kontekście
pozostałych regulacji rozporządzenia. W tym zakresie szczególne znaczenie należy
przypisać regulacji § 3 pkt 4. Przepis ten dotyczy wprost dowodów, które usprawied-
liwiają nieobecność w pracy. Jednakże zwrócić należy uwagę na to, że przedmiotem
regulacji rozporządzenia są dwie kwestie: usprawiedliwianie nieobecności w pracy i
zwolnienia od pracy. Są to sytuacje pozostające w funkcjonalnym związku, uwzględ-
nienie którego prowadzi do przyjęcia zasady, że okoliczności powodujące obowiązek
pracodawcy zwolnienia pracownika od pracy, to te same okoliczności które powodują
usprawiedliwienie jego nieobecności. Inaczej mówiąc pracownik w przypadku
zaistnienia okoliczności określonej przepisami rozporządzenia, jeżeli spowodowała
jego nieobecność w pracy, może ją usprawiedliwić lub w przypadku, gdy zaistniała po
stawieniu się do pracy - może żądać zwolnienia od pracy. Prowadzi to do wniosku,
że zaistnienie okoliczności wymienionych w § 6 rozporządzenia należy oceniać przez
treść jego § 3. Z § 3 pkt 4 rozporządzenia wynika, że dowodem usprawiedliwiającym
nieobecność w pracy nie jest jakiekolwiek wezwanie wystosowane przez organ
samorządu terytorialnego. Jest nim tylko wezwanie do osobistego stawienia się w
charakterze strony lub świadka w postępowaniu prowadzonym przed tym organem. Z
art. 1 i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego wynika nadto, że wezwanie takie
może dotyczyć tylko postępowań w sprawach rozstrzyganych w drodze decyzji
administracyjnych (art. 1 § 1 pkt 1 KPA), w sprawach wydawania zaświadczeń (art. 1
§ 1 pkt 4 KPA) oraz w sprawach skarg i wniosków (art. 2 KPA). Jak to wyżej
wskazano, konieczne przy tym jest, aby pracownik został wezwany jako strona lub
świadek w takim postępowaniu. Wynika z tego, że pojęcie wezwania organu sa-
morządu terytorialnego z § 6 rozporządzenia nie obejmuje ,,wezwania" pracownika w
innym celu, w szczególności w celu wzięcia udziału w naradzie organów samorządu,
poświęconej realizacji celów społecznych. Przepisy rozporządzenia wprowadzają
wyjątek od pracowniczego obowiązku świadczenia pracy i jako takie muszą być in-
terpretowane ściśle, a nawet zwężająco.

Biorąc to pod rozwagę należało uznać, że wyrok Sądu pierwszej instancji
oparty był na prawidłowej wykładni prawa. Zaskarżony wyrok natomiast prezentował
niedopuszczalną, rozszerzającą wykładnię § 6 rozporządzenia z dnia 30 maja 1996 r.
i naruszał w ten sposób prawo materialne. Kasacja strony pozwanej jest więc uza-
sadniona, co prowadzi do wydania wyroku reformatoryjnego, zmieniającego wyrok
Sądu drugiej instancji i oddalającego apelację powoda od wyroku Sądu pierwszej
15
instancji (art. 393 KPC). O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 102
KPC.
========================================