Wyrok z dnia 14 października 1997 r.
I PKN 325/97

Określenie struktury organizacyjnej związku zawodowego, w tym także
ilości członków związku, która pozwala powołać zakładową organizację związ-
kową, jako należące do sfery swobodnego działania związku, następuje w sta-
tucie i uchwałach statutowych organów związkowych (art. 9 i 10 ustawy z dnia
23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Barbara Wagner, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 października 1997 r. sprawy z po-
wództwa Stefana S. przeciwko "Firmie Bogdana B." Lody Oddział w W. o uznanie za
bezskuteczne wypowiedzenia warunków umowy o pracę, na skutek kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Zielonej Górze z dnia 21 kwietnia 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Wolsztynie wyrokiem z dnia 20 stycznia 1997 r.
uznał za bezskuteczne wypowiedzenie zmieniające umowę o pracę dokonane w dniu
28 listopada 1996 r. przez Bogdana B. w stosunku do Stefana S. Sąd I instancji usta-
lił, że w dniu 1 sierpnia 1996 r. powstała u pozwanego zakładowa organizacja związ-
kowa NSZZ "Solidarność". Tego samego dnia w Zarządzie Regionu "Solidarność" w
Z.G. została zarejestrowana Tymczasowa Komisja Zakładowa, w skład której wszedł
powód Stefan S. Pozwany został zawiadomiony o powstaniu organizacji i składzie
utworzonego organu. W dniu 19 października 1996 r. wybrany został zarząd zakłado-
wej organizacji związkowej, którego przewodniczącym został powód. O tym fakcie
pozwany został również zawiadomiony. W dniu 29 listopada 1995 r. pozwany doko-
nał wypowiedzenia zmieniającego powodowi warunki pracy i płacy na jego nieko-
rzyść, gdyż w miejsce stanowiska brygadzisty zaproponował mu stanowisko pracow-
nika produkcyjnego za wynagrodzeniem mniejszym o 120 zł miesięcznie. Pozwany
nie uzyskał zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na wypowiedzenie
zmieniające. W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał, że czynność pozwanego naruszyła
art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55,
poz. 234 ze zm.) i uwzględnił powództwo, a także zasądził od pozwanego na rzecz
powoda kwotę 40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze,
rozpoznając apelację pozwanego, wyrokiem z dnia 21 kwietnia 1997 r. oddalił ją. Sąd
ten podniósł, że prawidłowe jest ustalenie Sądu I instancji, iż w chwili wypowiedzenia
zmieniającego powód był przewodniczącym zarządu zakładowej organizacji związko-
wej NSZZ "Solidarność" w przedsiębiorstwie prowadzonym przez pozwanego. Zgod-
nie z art. 9 i art. 10 ustawy o związkach zawodowych, o strukturach organizacyjnych
związków, zasadach członkostwa i sprawowaniu funkcji związkowych decyduje statut
danego związku i uchwały statutowych organów związkowych. Wobec tego, że statut
NSZZ "Solidarność" nie wymaga określonej liczby osób mogących utworzyć zakłado-
wą organizację związkową, nie jest trafne powoływanie się strony pozwanej na art.
12 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, który dla powstania związku zawodowe-
go wymaga podjęcia uchwały co najmniej przez 10 uprawnionych do tego osób. Tak
więc, skoro powód w chwili dokonania wypowiedzenia zmieniającego był przewodni-
czącym zarządu zakładowej organizacji związkowej, nie mogła nastąpić jednostronna
zmiana warunków pracy i płacy na jego niekorzyść bez zgody zarządu tej organizacji.
Z tego względu Sąd Wojewódzki, co do żądania głównego oddalił apelację strony
pozwanej, a dokonał jedynie zmiany rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.
Od wyroku Sądu II instancji złożył kasację pozwany zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną interpretację przepisów ustawy o związkach zawo-
dowych oraz statutu NSZZ "Solidarność" w kwestii powoływania i istnienia organizacji
zakładowych oraz przez nieuwzględnienie art. 8 KP. Wnoszący kasację zarzucił rów-
nież naruszenie przepisów postępowania przez niewyjaśnienie wszystkich okolicz-
ności faktycznych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, lecz nie
wskazał, o jakie przepisy mu chodzi.
Zdaniem pozwanego Sąd Wojewódzki przyjął dowolną interpretację § 8 ust. 1
statutu, która nie uwzględnia okoliczności, że zrezygnowanie z wymagania pewnej
minimalnej liczby członków prowadziłoby do niemożności wyłonienia zarządu i ko-
misji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej. Dlatego art. 12 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych powinien być stosowany odpowiednio, tym bardziej że nie
ma "praktycznej różnicy między powstającym w zakładzie pracy nowym związkiem
zawodowym, a powoływaną zakładową organizacją związkową NSZZ "Solidarność"".
Dla rozpoznawanej sprawy bardzo istotna jest liczba członków zakładowej organiza-
cji związkowej, gdyż od niej zależy, czy władze tej organizacji istniały i czy powód był
przewodniczącym, a w konsekwencji, czy uzyskanie zgody na wypowiedzenie zmie-
niające było konieczne (art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych). Według
pozwanego Sąd Wojewódzki powinien także rozważyć, czy powód dochodząc rosz-
czenia z art. 45 § 1 w związku z art. 42 KP nie korzysta ze swego prawa w sposób
sprzeczny z zasadami współżycia.
Przytaczając powyższe zarzuty pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpozna-
nia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podniesiony przez powoda zarzut naruszenia przepisów postępowania nie
może być przedmiotem badania i oceny z punktu widzenia jego trafności. Z art. 3931
pkt 2 KPC wynika, że podstawę skargi kasacyjnej stanowi naruszenie przepisów pos-
tępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W dotychczasowym
swoim orzecznictwie związanym z instytucją kasacji Sąd Najwyższy wielokrotnie i
konsekwentnie wypowiadał się, że warunkowi przytoczenia podstaw kasacyjnych i
ich uzasadnienia, o którym stanowi art. 3933 KPC, nie czyni zadość ogólnikowe twier-
dzenie o popełnieniu przez sąd uchybień, na przykład w zakresie niewyjaśnienia
sprawy czy błędnej oceny dowodów. Jest natomiast konieczne podanie konkretnego
przepisu, który został naruszony, wskazanie na czym owo naruszenie polegało i dla-
czego mogło mieć wpływ na wynik sprawy (tak np. postanowienie z dnia 20 listopada
1996 r., I PKN 22/96, OSNAPiUS 1997 nr 5 poz. 74, postanowienie z dnia 6 listo-
pada 1996 r., II UKN 12/96, OSNAPiUS 1997 z. 10 poz. 173, wyrok z dnia 7 marca
1997 r., I PKN 27/97, OSNAPiUS 1997 z. 21 poz. 422). Brak powyższych elementów
kasacji sprawia, że Sąd Najwyższy nie ma możliwości sprawdzenia trafności
przedstawianych w niej twierdzeń, nie jest zaś uprawniony do przypisywania skarżą-
cemu intencji, które nie wynikają w sposób oczywisty z przytoczonych przez niego
zarzutów, ich uzasadnienia i powołanych przepisów.
Naruszenie art. 3933 KPC w omawianym zakresie powoduje, że Sąd Najwyż-
szy, nie mając możliwości przeprowadzania postępowania dowodowego, rozpoznaje
sprawę na podstawie ustalonego przez sąd drugiej instancji stanu faktycznego. W
przedmiotowej sprawie oznacza to, że Sąd Najwyższy jest związany ustaleniem Są-
du Wojewódzkiego, iż powód w chwili wypowiedzenia mu warunków pracy i płacy był
przewodniczącym Zarządu Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" i korzystał z
ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Pozostaje zatem do rozważenia kwes-
tia, czy zaskarżony wyrok narusza powołane w kasacji przepisy prawa materialnego.
Skarżący, zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie § 8 ust. 1 pkt 1
statutu NSZZ "Solidarność" w nowym brzmieniu, przypisuje Sądowi Wojewódzkiemu
pominięcie ważnej okoliczności, jaką jest liczba członków mających utworzyć zakła-
dową organizację związkową. Zdaniem skarżącego, mimo iż wymienione postano-
wienie statutu nie określa minimum członków, to uwzględniając § 26 tego statutu
trzeba przyjąć, że powinno być ich tylu, by możliwe było powołanie władz organizacji,
tj. komisji zakładowej i zakładowej komisji rewizyjnej. Tym samym - według pozwane-
go - należy dojść do wniosku, że skoro postanowienia statutu nie określają liczby
członków, a nie ulega wątpliwości, że istnienie pewnego minimum jest konieczne, po-
winien być zastosowany art. 12 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, który prze-
widuje, że związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej
przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych. Nie
ma bowiem racji, które tłumaczyłyby stanowisko, że jedna z organizacji związkowych
musi dla swego istnienia zrzeszać co najmniej 10 członków, innej zaś ten warunek
nie dotyczy. Tymczasem Sądy obu instancji w ogóle nie zajęły się ustaleniem, ilu
członków liczy organizacja związkowa, co do której powód twierdzi, że została utwo-
rzona u pozwanego i poprzestały na zapisie zawartym w rejestrze zarządu Regionu
NSZZ "Solidarność", chociaż rejestr ten nie wykazuje władz organizacji zakładowej z
tej prostej przyczyny, że brak jest liczby członków umożliwiającej skompletowanie
tych władz. Dlatego też - zdaniem pozwanego - skoro nie istnieją władze zakładowej
organizacji związkowej, powód nie może korzystać z ochrony przed wypowiedzeniem
mu warunków pracy i płacy przysługującej członkowi zarządu lub komisji rewizyjnej
organizacji zakładowej.
Stanowisko skarżącego nie może być uznane za trafne. Sąd Wojewódzki w
uzasadnieniu wyroku dostatecznie dużo uwagi poświęcił poruszonej wyżej kwestii i
stwierdził, że według pierwotnej treści § 8 ust. 1 pkt 1 statutu organizacja zakładowa
NSZZ "Solidarność" powinna liczyć co najmniej 10 członków. Jednak podczas VI
Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ "Solidarność" w Mielcu w październiku 1994 r.
zapadła uchwała odstępująca od określenia liczby członków organizacji zakładowej i
wprowadzająca nową treść § 8 ust. 1 pkt 1 statutu, zgodnie z którą podstawową jed-
nostką organizacyjną związku jest organizacja zakładowa zrzeszająca pracowników
zatrudnionych w danym zakładzie pracy bez względu na zawód. Na podstawie tej
zmiany Sąd Wojewódzki uznał, że nie jest konieczne ustalenie w niniejszej sprawie,
czy organizacja zakładowa, istniejąca u strony pozwanej w chwili wypowiedzenia
zmieniającego, liczyła 10 członków, gdyż statut NSZZ "Solidarność" takiej liczby nie
ustalił. Wbrew zapatrywaniu pozwanego art. 12 ust. 1 ustawy o związkach zawodo-
wych nie zajmuje się określeniem minimalnej liczby członków związku zawodowego,
miarodajnej dla istnienia zakładowej organizacji związkowej, lecz dotyczy koniecznej
liczby osób będących inicjatorami utworzenia związku zawodowego. Wynika to
wprost z treści przepisu, że o utworzeniu związku zawodowego (a nie zakładowych
jednostek organizacyjnych związku) decyduje uchwała "co najmniej 10 osób upraw-
nionych do tworzenia związków zawodowych". Powyższemu przepisowi odpowiada
w statucie nie § 8 ust. 1 pkt 1, lecz § 10 ust. 1 zdanie 1, w myśl którego podstawowe
jednostki organizacyjne powstają z inicjatywy podjętej przez co najmniej 10 osób
uprawnionych do tworzenia związku zawodowego. Porównując regulację ustawową z
aktualnymi postanowieniami statutu NSZZ "Solidarność" można przyjąć, że obowią-
zująca obecnie treść § 8 ust. 1 pkt 1 statutu została dostosowana do ustawy, a po-
nadto, że rezygnacja z określenia minimalnej liczby członków związku jest następs-
twem społeczno-gospodarczej rzeczywistości, w której istnieje wiele małych zakła-
dów pracy, zatrudniających niewielu pracowników, wskutek czego stałe utrzymanie
liczby członków organizacji zakładowej nie mniejszej niż 10 mogłoby niejednokrotnie
okazać się niemożliwe, przynajmniej okresowo.
Powyższa kwestia ma zresztą w sprawie znaczenie teoretyczne. Z ustaleń Są-
du Rejonowego, przyjętych przez Sąd Wojewódzki jako prawidłowe, wynika bowiem,
że pismem z dnia 1 sierpnia 1996 r. - czyli przed wypowiedzeniem powodowi warun-
ków pracy i płacy - pozwany został zawiadomiony o rozpoczęciu działalności zakła-
dowej organizacji związkowej oraz o składzie Tymczasowej Komisji Zakładowej, któ-
rej przewodniczącym został powód, jak też o rejestracji tej organizacji w Zarządzie
Regionu. Również przed dokonaniem wypowiedzenia zmieniającego pozwany został
poinformowany o przeprowadzeniu w dniu 19 października 1996 r. wyborów do Za-
rządu Komisji Zakładowej i do Komisji Rewizyjnej, a także o tym, że powód został
wybrany na przewodniczącego Zarządu. Ponadto w piśmie z dnia 26 listopada 1996
r. skierowanym do pozwanego Zarząd Komisji Zakładowej oświadczył, że organiza-
cja zakładowa liczy 13 członków. W tej sytuacji zaskarżony wyrok nie narusza ani
postanowień § 8 ust. 1 pkt 1 i § 26 ust. 1 statutu NSZZ "Solidarność", ani art. 32 ust.
2 w związku z ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. W świetle bowiem istnieją-
cych w sprawie dowodów nie mógł Sąd Wojewódzki przyjąć, że zakładowa organiza-
cja związkowa nie posiada zarządu i komisji rewizyjnej. Natomiast strona pozwana
dowodów przeciwnych nie przedstawiła. To prawda, że w myśl art. 30 ust. 21 ustawy
o związkach zawodowych, wprowadzonego nowelą do Kodeksu pracy i obowiązują-
cego od dnia 2 czerwca 1996 r., pracodawca jest obowiązany w indywidualnych
sprawach ze stosunku pracy zwrócić się do zakładowej organizacji związkowej o in-
formację o pracownikach korzystających z jej obrony, lecz przepis ten nie ma wpływu
na ocenę wypowiedzenia zmieniającego dokonanego powodowi. Strona pozwana
dowiedziała się bowiem dostatecznie wcześnie przed podjęciem decyzji o tym, że
powód został wybrany na przewodniczącego zarządu organizacji zakładowej.
Z tych przyczyn, wobec nietrafności zarzutu naruszenia przepisów prawa ma-
terialnego i niewykazania w sposób wymagany art. 3933 KPC naruszenia przepisów
postępowania, Sąd Najwyższy uznał, że kasacja, jako pozbawiona usprawiedliwio-
nych podstaw, podlega oddaleniu stosownie do art. 39312 KPC. Końcowy jej zarzut,
iż wydanie zaskarżonego orzeczenia nastąpiło z naruszeniem art. 8 KP, jest również
nietrafny. Przepis ten pozwala nie uwzględnić roszczenia strony, która chce ze swe-
go prawa uczynić użytek sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub ze spo-
łeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Skarżący upatruje naruszenia
powyższego przepisu w tym, że Sąd Wojewódzki nie zbadał z urzędu, czy powód
żądając przywrócenia do pracy nie nadużył swego prawa, skoro - zdaniem skarżące-
go - nie można wykluczyć, że zakładowa organizacja związkowa u pozwanego w
ogóle nie istnieje. W tej kwestii należy stwierdzić, że wraz ze skreśleniem § 2 art. 3
KPC ustawodawca zniósł obowiązek działania przez sądy z urzędu, rozumiany jako
podejmowanie z własnej inicjatywy czynności niezbędnych do uzupełnienia dowodów
przedstawionych przez strony. Inicjatywa i działanie należą obecnie do stron. Tak
więc do pozwanego należało wykazanie, że powód z przysługującego mu prawa
uczynił użytek sprzeczny z art. 8 KP. Obowiązek ten ciążył na nim także z uwagi na
zasadę wyrażoną w art. 6 KC, mającym zastosowanie w sprawach ze stosunku pracy
w związku z art. 300 KP.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================