Wyrok SN - I PKN 324/97
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 324/97
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1998/19/570
Data wydania:1997-12-02

Wyrok z dnia 2 grudnia 1997 r.
I PKN 324/97

1. Organem właściwym do wyrażenia zgody na wypowiedzenie lub roz-
wiązanie stosunku pracy z członkiem zarządu zakładowej organizacji związko-
wej lub jej komisji rewizyjnej, a także zgody na niekorzystną dla nich zmianę
treści stosunku pracy jest zarząd zakładowej organizacji związkowej, a więc
organ, który niezależnie od swej nazwy wykonuje funkcję zarządzania spra-
wami związku.
2. Funkcję zarządu w organizacjach zakładowych NSZZ "Solidarność"
sprawuje komisja zakładowa, chyba, że kompetencję do wyrażania wyżej
wspomnianej zgody przekazała w całości bądź w części powołanemu przez
siebie prezydium.
3. Niewybranie do składu prezydium komisji zakładowej pozostaje bez wpływu
na zakres ochrony prawnej przysługującej członkom komisji zakładowej.

Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Kazimierz Jaśkowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 1997 r. sprawy z powództwa
Ewy F. przeciwko Powszechnej Spółdzielni Spożywców "S." w K. o przywrócenie do
pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 19 grudnia 1996 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Oświęcimiu wyrokiem z dnia 15 maja 1996 r. [...],
orzekając w sprawie trzeci raz, uznał za bezskuteczne wypowiedzenie warunków
pracy dokonane powódce Ewie F. w dniu 30 grudnia 1993 r. przez pozwaną Pow-
szechną Spółdzielnię Spożywców "S." w K. i zasądził na rzecz powódki kwotę 100 zł

- 2 -

tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego. W uzasadnieniu tego orzeczenia
Sąd Rejonowy stwierdził, że z powodu słabych wyników ekonomicznych sklepu [...],
w którym zatrudniona była m.in. powódka, zarząd pozwanej Spółdzielni zmienił kie-
rownictwo sklepu, a nowy kierownik dobrał sobie personel według własnego uznania,
ograniczając zatrudnienie z 15 do 13 osób. Wśród wybranych były jedynie trzy osoby
z dotychczasowej obsady sklepu, chociaż pozostałe pracownice otrzymały
zatrudnienie w innych placówkach Spółdzielni. Powódce, obowiązanej wcześniej
jedynie do obsługi klientów oraz sklepowej kasy, zaoferowano natomiast jednooso-
bową, a więc w pełni samodzielną i kompleksową pracę sprzedawcy w kiosku [...]
(blaszanym pawilonie).
Jako bezpośrednią przyczynę dokonanego powódce wypowiedzenia warun-
ków pracy, pozwana podała zmianę kierownictwa i personelu sklepu [...] oraz brak
ich akceptacji na pozostanie zainteresowanej na dotychczasowym stanowisku. Jed-
nakże brak wspomnianej akceptacji nie może być - zdaniem Sądu pierwszej instancji
- traktowany jako ekonomiczna przyczyna w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o grupowych zwolnieniach, a tym samym wobec powódki, będącej
członkiem zarządu działającej w Spółdzielni komisji zakładowej NSZZ "Solidarność",
nie znajduje zastosowania art. 6 ust. 1 tej ustawy, zezwalający na dokonanie funk-
cyjnym działaczom związkowym wypowiedzenia ich warunków pracy lub płacy. Tym-
czasem obowiązki powódki w sklepie [...] i w kiosku [...[ znacznie różniły się swym
zakresem. Wprawdzie powódka miała formalnie zajmować nadal to samo stanowisko
starszego sprzedawcy, lecz w kiosku byłaby jedynym pracownikiem, więc z tego już
tylko powodu zakres jej pracowniczych powinności ulegał poważnemu rozszerzeniu o
czynności, których nie wykonywała na poprzednim stanowisku. W kiosku uległy
również pogorszeniu warunki, w których praca ta miała być wykonywana.
Sąd Rejonowy uznał też, że nie ma podstaw do kwestionowania powódce
statusu członka zarządu zakładowej organizacji związkowej i związanej z tym szcze-
gólnej ochrony trwałości stosunku pracy przewidzianej w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia
23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. W skład komisji zakładowej NSZZ "Soli-
darność" w pozwanej Spółdzielni została powódka wybrana na zebraniu sprawoz-
dawczo-wyborczym w dniu 29 stycznia 1992 r. Wprawdzie powódka nie weszła w
skład trzyoosobowego prezydium komisji zakładowej, ale z protokołu wspomnianego

- 3 -

zebrania nie wynika, iżby komisja przekazała prezydium jakiekolwiek swoje kompe-
tencje. W świetle zebranych w sprawie dowodów nie można też przyjąć, że w działa-
niu komisji zakładowej NSZZ "Solidarność" przy pozwanej Spółdzielni ukształtowała
się trwała praktyka rozpatrywania spraw pracowniczych wyłącznie przez prezydium
komisji. Poza tym statut NSZZ "Solidarność" stanowi, że sprawy te należą do właś-
ciwości komisji zakładowej, która może powołać prezydium, przekazując mu część
swoich kompetencji. Takiej cesji uprawnień w sprawach pracowniczych, na rzecz
swego prezydium, komisja zakładowa działająca w Spółdzielni jednakże nie doko-
nała. Dlatego na dokonanie niekorzystnej dla powódki zmiany warunków pracy poz-
wana powinna mieć zgodę komisji zakładowej, a dysponuje jedynie ustną zgodą jej
ówczesnego przewodniczącego.
Rewizję pozwanej Spółdzielni od tego orzeczenia oddalił Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 19 grudnia 1996
r. [...]. Akceptując ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz ich prawną
kwalifikację, Sąd Wojewódzki podkreślił, że szczególna ochrona trwałości stosunku
pracy członka zarządu zakładowej organizacji związkowej, przewidziana w art. 32
ustawy z dnia 23 maja 1991 r., nie znajduje zastosowania w sytuacji określonej przez
art. 6 ust. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 r. Rozstrzygnięcie przedmiotowego sporu za-
leżało więc w istocie od ustalenia, czy wypowiedzenie powódce warunków pracy
nastąpiło wyłącznie z przyczyn wskazanych w art. 1 ust. 1 powołanej ostatnio
ustawy. W tej kwestii Sąd Wojewódzki zgodził się z poglądem wyrażonym w moty-
wach wyroku pierwszoinstancyjnego, że strona pozwana przeprowadziła wprawdzie
racjonalizację zatrudnienia w sklepie [...], lecz nie była to wyłączna przyczyna doko-
nanego powódce wypowiedzenia zmieniającego, co jasno wynika z pisma Spółdzielni
skierowanego w tej sprawie do komisji zakładowej NSZZ "Solidarność" w dniu 17
listopada 1993 r. Jakkolwiek odpowiadając na pozew w dniu 23 lutego 1994 r.
Spółdzielnia wskazała ponadto jako przyczynę tego wypowiedzenia również zmniej-
szenie liczby pracowników, ale jeśli zważyć na fakt, że wszystkie osoby zatrudnione
wcześniej w sklepie [...] znalazły pracę w innych placówkach Spółdzielni, to najsze-
rzej nawet pojęta racjonalizacja zatrudnienia była w najlepszym razie co najwyżej
współprzyczyną spornego wypowiedzenia zmieniającego.
Sąd Wojewódzki podzielił również ocenę Sądu pierwszej instancji co do po-

- 4 -

gorszenia warunków pracy powódki. W sklepie [...] powinności powódki sprowadzały
się de facto do obsługi klientów, a w przeważającej mierze do pracy w kasie. W
sklepie, zatrudniającym wraz z kierownikiem i dwoma zastępcami łącznie 15 osób,
znajdowały się wózki do transportu towarów, a powódka nie dokonywała też zamó-
wień, ani nie prowadziła rozliczeń lub innej dokumentacji. Od 1 kwietnia 1994 r. po-
wódka miała natomiast rozpocząć pracę w kiosku spożywczym typu "blaszak" i pro-
wadzić go samodzielnie, będąc odpowiedzialną za zamawianie towarów, ich przyj-
mowanie oraz ewidencjonowanie, a także za sporządzanie raportów i rozliczeń fi-
nansowych. Warunki pracy w kiosku były zaś takie, że najpierw został zamknięty
przez Sanepid, a następnie jego aktualny właściciel zadecydował o rozbiórce
obiektu. Wypowiedzenie zmieniające spowodowało więc zmianę miejsca pracy po-
wódki, a także poszerzenie zakresu jej obowiązków i modyfikację charakteru wyko-
nywanej pracy.
Sąd Wojewódzki podkreślił wreszcie, że uprawnienia do wyrażenia ustnej
zgody na wypowiedzenie powódce warunków pracy nie miał ówczesny przewodni-
czący organizacji związkowej. Stanowisko w tej sprawie w formie pisma z uzasad-
nieniem powinna wyrazić komisja zakładowa NSZZ "Solidarność", która kompetencji
do załatwiania spraw pracowniczych nie przekazała wyłonionemu z siebie prezydium.
Przy ocenie, czy powódka była członkiem zarządu zakładowej organizacji
związkowej w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych nie może
zresztą rozstrzygać nazwa, tylko statutowe kompetencje danego organu związko-
wego, a te zostały w wyroku pierwszoinstancyjnym ustalone prawidłowo.
Kasację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik pozwanej, zarzucając na-
ruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 32 ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych, polegające na ustaleniu, że w organizacji związkowej po-
wódki nie funkcjonował "zarząd" w rozumieniu powołanej ustawy, a jedynie "prezy-
dium" i "plenum", które nie posiadały skonkretyzowanych kompetencji, a ponadto
naruszenie przepisów postępowania przez ograniczenie dowodu z przesłuchania
stron do przesłuchania jedynie strony powodowej, wskutek czego nie doszło do wy-
jaśnienia rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia powódce warunków pracy i przez
dowolną ocenę dowodów doprowadziło Sąd drugiej instancji do niezastosowania art.
6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Wskazując na powyższe zarzuty pozwana

- 5 -

domagała się uchylenia wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazania mu sprawy do
ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że w organizacji związkowej,
której członkiem była powódka nie występował organ zwany zarządem, a w spra-
wach rozstrzyganych zwykle przez taki organ w innych organizacjach decydowało
prezydium bądź inne nieformalne gremia. Przesłuchiwani w sprawie kolejni prze-
wodniczący NSZZ "Solidarność" przy pozwanej Spółdzielni składali sprzeczne zez-
nania i nie wiedzieli, "czy zarząd w ogóle istniał, czy prezydium stanowiło zarząd lub
czy też zarząd to było plenum związku". Sąd Wojewódzki dokonał więc błędnej sub-
sumpcji ustalonego stanu faktycznego pod przepis art. 32 ust. 2 ustawy związkowej,
dotyczący jedynie ochrony członków zarządu organizacji zakładowej. Sąd drugiej
instancji nie wyjaśnił też rzeczywistych przyczyn wypowiedzenia powódce warunków
pracy. Tymczasem protokół [...] z posiedzenia zarządu pozwanej Spółdzielni w dniu
14 września 1993 r. jednoznacznie wskazuje, że zmiana personelu w sklepie [...] była
spowodowana wyłącznie potrzebą racjonalizacji zatrudnienia. Podnoszone przez Sąd
przyczyny z pisma pozwanej skierowanego w dniu 17 listopada 1993 r. do
zakładowej organizacji związkowej "nie były współprzyczynami, a jedynie rozwinię-
ciem słownym tej jedynej, związanej z racjonalizacją zatrudnienia". Sąd Wojewódzki
nie starał się nawet czynić w tym zakresie ustaleń zgodnie z art. 65 § 1 KC i dlatego
nie dostrzegł też, że pismo z dnia 17 listopada 1993 r. nie było podpisane przez
dwóch członków zarządu. W konsekwencji doprowadziło to do bezzasadnego nie-
zastosowania w sprawie przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o grupowych zwolnieniach,
wyłączającego szczególną ochronę funkcyjnych działaczy związkowych.
W piśmie procesowym z dnia 7 listopada 1997 r. powódka wniosła o "obalenie
wniosku kasacyjnego" strony skarżącej, zwracając uwagę na swą szczególnie trudną
sytuację finansową spowodowaną pozostawaniem bez pracy od dnia 1 kwietnia 1994
r. i toczeniem przez cztery lata sporu sądowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Jako chybiony trzeba w szcze-
gólności ocenić zarzut niewyjaśnienia przyczyn wypowiedzenia powódce warunków

- 6 -

pracy. W toku prawie czteroletniego, a więc wyjątkowo długotrwałego postępowania,
Sądy obu instancji zgromadziły w sprawie bardzo obszerny materiał dowodowy,
obejmujący również - wbrew twierdzeniu wnoszącego kasację - dowód z przesłucha-
nia w dniu 8 listopada 1994 r. w charakterze strony Zofii K. - prezesa zarządu poz-
wanej Spółdzielni. Materiał ten odnosi się do wszystkich aspektów sprawy istotnych
dla jej rozstrzygnięcia i został oceniony w sposób nie sprzeciwiający się zasadzie
swobodnej oceny dowodów. Sąd Wojewódzki miał pełne podstawy do twierdzenia,
że wprawdzie z poprzedniej obsady sklepu [...] utrzymały się po zmianie jego kie-
rownika jedynie 3 osoby, a ogólna liczba zatrudnionych zmniejszyła się z 15 do 13
pracowników, lecz wszystkie pozostałe pracownice, tzn. nie włączone do nowej za-
łogi tego sklepu, zostały przeniesione do innych jednostek organizacyjnych Spół-
dzielni. Nie była to więc redukcja, ale reorganizacja, czy też racjonalizacja zatrud-
nienia, spowodowana nie tyle dążeniem do poprawy ekonomicznych wyników sklepu
[...], ile pozostawieniem jego nowemu kierownikowi pełnej swobody w doborze per-
sonelu i brakiem zgody tegoż personelu na objęcie powódki umową o wspólnej od-
powiedzialności za mienie powierzone pracownikom z obowiązkiem wyliczenia się.
Wypowiedzenie powódce warunków pracy nie można zatem ocenić jako dokonanego
wyłącznie z przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.), tym bardziej, iż umowa o współodpowiedzialności materialnej nie
stanowi dla przedsiębiorstw obrotu towarowego jedynej formy dochodzenia od
pracowników kompensacji szkody w powierzonym im mieniu. Pozwana mogła też
poza sklepem [...] zaoferować powódce pracę równorzędną pod względem charak-
teru i warunków jej wykonywania.
Brak zgody nowego personelu sklepu [...] na dalsze zatrudnianie w nim po-
wódki, jako współprzyczynę konieczności wypowiedzenia jej warunków pracy, wska-
zał zresztą zarząd pozwanej Spółdzielni w piśmie z dnia 17 listopada 1993 r., w któ-
rym o swym zamiarze poinformował komisję zakładową NSZZ "Solidarność". Pismo
to wszczynało procedurę spornego wypowiedzenia zmieniającego, więc Sąd Woje-
wódzki słusznie przypisał mu decydujące znaczenie pomimo - co zarzuca wnoszący
kasację, a co w sprawach pracowniczych jest standardem - podpisania go tylko

- 7 -

przez jednego członka zarządu, skądinąd prezesa, czyli kierownika zakładu pracy.
Argument pracodawcy o zamierzonej racjonalizacji zatrudnienia, polegającej na jego
zmniejszeniu między innymi o 2 osoby w sklepie [...] powołał Sąd Wojewódzki za
odpowiedzią na pozew i w tym celu nie musiał - jak tego oczekuje wnoszący kasację
- sięgać ponadto do protokołu [...] z posiedzenia zarządu pozwanej w dniu 14
września 1993 r. Wspomniane zamierzenie racjonalizacyjne uznał jednak Sąd Wo-
jewódzki "co najwyżej" za współprzyczynę wypowiedzenia powódce warunków pracy,
która to ocena jest nieporównanie bardziej przekonująca niż zaprezentowany w
kasacji pogląd, że jedyną przyczyną była - wynikająca z protokołu posiedzenia
zarządu w dniu 14 września 1993 r. - racjonalizacja zatrudnienia, która w piśmie
skierowanym w dniu 17 listopada 1993 r. do komisji zakładowej doznała jedynie
"słownego rozwinięcia".
Jeżeli w przedmiotowej sprawie nie znalazł zastosowania przepis art. 6 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., to na dokonanie niekorzystnej dla powódki jed-
nostronnej zmiany warunków jej pracy pozwana powinna uzyskać zgodę zakładowej
organizacji związkowej. Powódka była bowiem członkiem komisji zakładowej działa-
jącego w Spółdzielni NSZZ "Solidarność" i z tego tytułu podlegała szczególnej
ochronie trwałości stosunku pracy przewidzianej w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Powołany
przepis stanowi wprawdzie, że wspomniana zgoda ma być wyrażona przez "zarząd
zakładowej organizacji związkowej", ale wymaganie to nie odnosi się do nazwy, tylko
do funkcji spełnianych przez kompetentny organ związkowy. Powinien to więc być
organ, który niezależnie od swej nazwy realizuje w danej organizacji związkowej
funkcję zarządzania jej sprawami.
Tak rozumianą funkcję zarządu w organizacjach zakładowych NSZZ "Solidar-
ność" pełni w myśl § 26 statutu komisja zakładowa, która może powołać swoje pre-
zydium przekazując mu część własnych kompetencji. Prezydium jest zatem fakulta-
tywnym organem wykonawczym komisji zakładowej o kompetencjach zależnych od
jej każdorazowej uchwały. Pomimo wyłonienia prezydium, może więc komisja zakła-
dowa zachować dla siebie działającej in gremio (in pleno), a więc w pełnym składzie,
kompetencję do wyrażania wobec pracodawcy stanowiska w sprawach zamierzo-
nego przezeń rozwiązania lub zmiany treści umowy o pracę zarówno wobec ogółu

- 8 -

reprezentowanych pracowników, jak też tylko np. wobec członków komisji zakładowej
i (lub) członków komisji rewizyjnej. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy
funkcyjnych członków związku przysługuje jednak z tytułu uczestnictwa w zarządza-
niu sprawami związkowymi lub z tytułu sprawowania wewnąrzzwiązkowej kontroli
nad sprawowaniem owego zarządu, a więc niezależnie od tego, czy powołane zos-
tało prezydium komisji zakładowej i jakie przydzielono mu kompetencje. Innymi
słowy, wspomniana ochrona przysługuje również tym spośród członków komisji za-
kładowej, którzy nie są równocześnie członkami jej prezydium. Popaść w konflikt z
pracodawcą, a tym samym potrzebować szczególnej ochrony trwałości stosunku
pracy, można bowiem przy okazji realizowania każdej ze związkowych kompetencji.
O zgodę na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z członkiem ko-
misji zakładowej, względnie z członkiem zakładowej komisji rewizyjnej , a także na
niekorzystną dla nich zmianę treści stosunku pracy, musi więc pracodawca wystąpić
do komisji zakładowej. Jednakże skuteczna będzie również zgoda udzielona przez
prezydium komisji zakładowej, gdyż pracodawca nie jest upoważniony do badania
zasad podziału związkowych kompetencji pomiędzy komisją i jej prezydium, a do-
mniemanie przemawia za działaniem organów związku zgodnie z jego wewnętrznym
prawem. Pracodawca nie może natomiast poprzestać na zgodzie udzielonej mu w
jakiejkolwiek formie przez przewodniczącego komisji zakładowej.
Z wyżej podanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł, jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: