Wyrok z dnia 2 września 1998 r.
I PKN 284/98

W sprawie o przywrócenie do pracy sąd nie może zmieniać zasady pos-
tępowania w sprawach grupowych zwolnień pracowników uzgodnionej w po-
rozumieniu zakładowym wydanym na podstawie art. 4 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Maria Mańkowska,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 września 1998 r. sprawy z powódz-
twa Marii C., Krzysztofa K. przeciwko Spółdzielni Niewidomych ,,P." w S. o uznanie
wypowiedzenia za bezskuteczne, na skutek kasacji powódki Marii C. od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 27
stycznia 1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację i nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyj-
nego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach, wyro-
kiem z dnia 27 stycznia 1998 r., zmienił w punktach 2 i 3 zaskarżony wyrok Sądu Re-
jonowego-Sądu Pracy w Sosnowcu z dnia 12 listopada 1997 r., oddalający po-
wództwa Marii C. i Krzysztofa K. o uznanie bezskuteczności wypowiedzeń umów o
pracę, w ten sposób, że odstąpił od obciążenia powodów kosztami procesu, nato-
miast w pozostałej części oddalił apelacje powodów.
W sprawie tej ustalono, że Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni podjęła w
dniu 29 kwietnia 1997 r. uchwałę w przedmiocie dokonania zwolnień grupowych,
podyktowanych koniecznością gospodarczą, które objęły około 120 osób, w tym 43
pracowników umysłowych i 77 fizycznych. W kwietniu 1997 r. pozwana powiadomiła
o zamiarze zwolnień grupowych zakładowe związki zawodowe, zawierając z nimi w
dniu 2 czerwca 1997 r. porozumienie określające zasady postępowania w sprawach
dotyczących pracowników objętych zamiarem zwolnień w związku ze zmniejszeniem
zatrudnienia u pozwanej, które wskazywało kryteria doboru oraz listę pracowników
przeznaczonych do zwolnień grupowych. W ramach tego porozumienia pracodawca i
zakładowe organizacje związkowe powołały komisję wspólną, której powierzono
analizę list pracowników wytypowanych do zwolnień. Komisja ta opowiedziała się za
niezwalnianiem powódki - z uwagi na jej wiek i poważną chorobę, oraz powoda - z
uwagi na trudną sytuację rodzinną. Przeciwko temu stanowisku komisji zgłosił zas-
trzeżenie jeden z członków komisji - wskazując, że wspólna komisja przekroczyła
kryteria przewidziane w zakładowym porozumieniu, sprzeciwiając się zwolnieniu po-
wodów. Następnie Zarząd pozwanej podjął decyzje o wypowiedzeniu powodom
umów o pracę, wskazując - jako przyczyny wypowiedzenia - zmniejszenie zatrudnie-
nia podyktowane gospodarczą koniecznością, spowodowane zlikwidowaniem wy-
działów, w których pracowali. Ogółem w pozwanej Spółdzielni zwolniono 101 osób, a
na ich miejsca nie zatrudniono nowych pracowników.
Na tle takich ustaleń Sąd drugiej instancji potwierdził stanowisko Sądu Rejo-
nowego, że zachodziły podstawy faktyczne i prawne do dokonania skutecznych wy-
powiedzeń umów o pracę. Przy zwalnianiu zachowane zostały przesłanki wypowie-
dzenia, określone w art. 187 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo Spółdzielcze
(jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) oraz właściwy tryb postępo-
wania wynikający z zakładowego porozumienia w sprawie zwolnień grupowych. W
szczególności nie wystąpiły - przewidziane w § 5 tego porozumienia - wyłączenia
dopuszczalności dokonania powodom wypowiedzeń umów o pracę. Odmienne sta-
nowisko wspólnej komisji sprzeciwiające się zwolnieniu powodów było w istocie rze-
czy jedynie opinią związków zawodowych, która wykraczała poza kryteria określone
w porozumieniu, i nie miała mocy wiążącej (§§ 10, 12 i 13 Porozumienia). W konse-
kwencji Sąd Wojewódzki oddalił apelacje powodów, reformując wyrok Sądu pierw-
szej instancji jedynie w części zasądzającej od nich zwrot kosztów procesu, ponie-
waż trudna sytuacja materialna i rodzinna powodów przemawiała za odstąpieniem od
obciążenia tymi kosztami (art. 102 KPC).
W kasacji powódki podniesiono zarzut naruszenia przepisów prawa material-
nego - art. 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązy-
wania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm., powoływanej dalej
jako ustawa o zwolnieniach z pracy) - przez przyjęcie niewiążącego charakteru ne-
gatywnego stanowiska wspólnej komisji zakładowej w przedmiocie zwolnienia po-
wódki, które naruszyło nadto art. 8 KP, ponieważ jej wiek i stan zdrowia uniemożliwia
znalezienie innego zatrudnienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja jest bezpodstawna, albowiem nie został naruszony art. 4 ustawy o
zwolnieniach z pracy, skoro na podstawie tej normy prawnej pozwany pracodawca
zawarł w dniu 2 czerwca 1997 r. z działającymi wspólnie w imieniu pracowników zak-
ładowymi organizacjami związkowymi ustawowo wymagane porozumienie, określają-
ce zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem
zwolnienia z pracy w związku z procesem restrukturyzacji. W ramach przyjętych
kryteriów doboru pracowników do zwolnienia określono w § 5 porozumienia zam-
knięty katalog zakazów rozwiązania umów o pracę (negatywne kryteria doboru pra-
cowników przeznaczonych do zwolnienia), które nie obejmowały ochrony pracowni-
ków przed zwolnieniem z uwagi na wiek lub stan zdrowia.
Równocześnie zawarte porozumienie w rozdziale III, dotyczącym kolejności i
terminów dokonywania wypowiedzeń oraz sposobu postępowania w sprawach doty-
czących wypowiedzeń, dopuściło w § 10 powołanie wspólnej komisji pracodawcy i
związków zawodowych, której zadaniem była analiza przedstawionej Zarządowi i
zakładowym związkom zawodowym przez Zarząd pozwanej do dnia 6 czerwca 1997
r. listy pracowników wytypowanych do zwolnienia oraz spraw spornych. Regulacja
art. 4 ust. 1 ustawy o zwolnieniach z pracy nie sprzeciwia się powołaniu dodatkowe-
go gremium zakładowego, dokonującego ponownej analizy listy pracowników przez-
naczonych do zwolnienia, skoro porozumienie w tym zakresie mieściło się w pojęciu
zasad postępowania w sprawach dotyczących pracowników w związku z zamierzo-
nymi zwolnieniami z pracy.
W rozpoznawanej sprawie spór koncentrował się wokół zagadnienia sta-
nowczego bądź opiniodawczego udziału powołanej wspólnej komisji przy podejmo-
waniu decyzji w przedmiocie zwalniania pracowników z przyczyn dotyczących pra-
codawcy. Zgodnie z § 11 zawartego porozumienia zakładowa komisja wspólna mo-
gła przedstawić zarządowi Spółdzielni i związkom zawodowym do dnia 16 czerwca
1997 r. listy pracowników przeznaczonych do zwolnienia, jak również wykazy spraw
spornych. Tymczasem, poza listą pracowników przeznaczonych do zwolnienia i wy-
kazem spraw spornych, komisja wspólna przedstawiła dodatkową listę, na której
wymieniono pracowników, których zwolnieniu komisja sprzeciwiała się z przyczyn nie
objętych uzgodnionymi w § 5 porozumienia negatywnymi przesłankami (przeszko-
dami) zwalniania pracowników. Takie postępowanie komisji Sądy orzekające w
sprawie uznały za pozbawione mocy prawnej, trafnie wskazując na jednoznacznie
opiniodawczy charakter udziału tego zakładowego gremium w sprawach obejmują-
cych jedynie analizę list pracowników wytypowanych do zwolnienia oraz przedsta-
wienie spraw spornych. Stanowisko tej komisji, sprzeciwiające się zwolnieniu niektó-
rych pracowników, z przyczyn nie objętych uzgodnionymi w § 5 porozumienia zaka-
zami rozwiązywania umów o pracę, było prawidłowo zakwalifikowane do kategorii
spraw spornych i nie rozstrzygniętych przez wspólną komisję. W takich sprawach -
zgodnie z treścią § 12 porozumienia, ostateczna decyzja co do zwolnienia pracow-
ników została pozostawiona w gestii Prezesa Zarządu pozwanej Spółdzielni, który
wypowiedział powódce umowę o pracę bez naruszenia postanowień zakładowego
porozumienia w sprawie grupowych zwolnień.
Wypowiedzenie umowy o pracę - wymuszone koniecznością grupowych
zwolnień pracowników z przyczyn dotyczących pracodawcy, które nie naruszało
przyjętych w zakładowym porozumieniu kryteriów doboru pracowników przewidzia-
nych do zwolnienia, nie może być podważane jako nadużycie prawa przez praco-
dawcę na podstawie art. 8 KP, bądź posiadającego to samo brzmienie normatywne
art. 5 KC (taki zarzut zamiennie artykułowała skarga kasacyjna). Postępowanie pra-
codawcy zgodne z ustalonymi w zakładowym porozumieniu normatywnym zasadami
postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem zwolnienia
z pracy stanowiło bowiem uprawnione wykonywanie uzgodnionego z zakładowymi
związkami zawodowymi zakładowego prawa pracy, a przez to oczywiście chybiona
była kwalifikacja takiego postępowania jako nadużycia prawa i to przez pryzmat za-
rzutu kasacyjnego - trudności w znalezieniu przez powódkę nowego zatrudnienia ze
względu na wiek i stan zdrowia. Brak jest podstaw prawnych do sądowej ingerencji
lub weryfikacji zasad postępowania w sprawach grupowych zwolnień pracowników,
uzgodnionych w zakładowym porozumieniu normatywnym, wydanym na podstawie
art. 4 ustawy o grupowych zwolnieniach z pracy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację z mocy art. 39312
KPC, odstępując od obciążania powódki kosztami postępowania kasacyjnego na
podstawie art. 102 KPC w związku z art. 39319 KPC.
========================================