Wyrok z dnia 6 sierpnia 1998 r.
I PKN 269/98

Naruszenie przez pracodawcę obowiązku wynikającego z art. 30 ust. 21
ustawy z dnia 23 maja 1991 o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze
zm.) stanowi wystarczającą podstawę dla rozważenia przez sąd możliwości
przyznania pracownikowi odszkodowania określonego w art. 45 § 2 w związku
z art. 56 § 2 KP (nawet częściowego - art. 8 KP w związku z art. 4771 § 2 KPC).


Przewodniczący SSN: Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 1998 r. sprawy z powództwa
Ryszarda M. przeciwko [...] Gospodarce Komunalnej Spółka z o.o. Miejskiemu
Przedsiębiorstwu Komunikacyjnemu w R. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji
powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Rzeszowie z dnia 29 stycznia 1998 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Ryszard M. wniósł pozew o przywrócenie do pracy przeciwko [...] Gospodarce
Komunalnej Spółce z o.o. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w R., zarzucając
że został zwolniony w związku z tym, iż ukradziono mu powierzone przez praco-
dawcę tzw. bilety sieciowe, czym wprawdzie spowodował stratę materialną na
szkodę pracodawcy, ale następnie ją wyrównał. Podniósł także, że nie był członkiem
związków zawodowych i nie zwracał się do nich o obronę, a w sprawie kradzieży
powierzonych mu biletów wszczęte zostało postępowanie przygotowawcze. Sąd
Rejonowy-Sąd Pracy w Rzeszowie, wyrokiem z dnia 7 listopada 1997 r. [...] przywró-
cił powoda do pracy na uprzednio zajmowane stanowisko pracy i na poprzednich
warunkach. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd ustalił, że powód pracował do chwili
zwolnienia na stanowisku sprzedawcy biletów, czyli osoby materialnie odpowiedzial-
nej za powierzone mienie, z obowiązkiem rozliczenia się z tego mienia. W dniu 5
sierpnia 1997 r. pracował przy sprzedaży biletów, a następnie wraz z zapasem bile-
tów sieciowych udał się do domu. Po drodze wstąpił do znajomego, gdzie wraz z nim
pił wódkę. Następnie, po powrocie do domu stwierdził brak biletów sieciowych. Po-
wód nie zgłosił faktu zaginięcia biletów ani pracodawcy, ani na policji. Dopiero w
czasie inwentaryzacji powierzonych mu biletów w dniu 7 sierpnia 1997 r. powód
zgłosił pracodawcy, a następnie także na policji, że w dniu 5 sierpnia w mieszkaniu
znajomego skradziono mu bilety sieciowe. W związku z tym zdarzeniem pracodawca
rozwiązał z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy w trybie art. 52
§ 1 KP z dniem 8 sierpnia 1997 r. z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków pra-
cowniczych, polegającego na braku właściwego zabezpieczenia powierzonego mie-
nia, dopuszczeniu do sytuacji umożliwiającej kradzież biletów sieciowych na kwotę
3.191,90 zł i niezgłoszeniu tego faktu organom ścigania. Sąd Rejonowy doszedł jed-
nak do wniosku, że zachowania powoda polegającego na udziale w spotkaniu towa-
rzyskim w mieszkaniu znajomego i picia z nim alkoholu, przy braku prawidłowego
zabezpieczenia powierzonych mu biletów, nie można potraktować jako rażącego
niedbalstwa w zakresie ochrony mienia przedsiębiorstwa, albowiem powód nie mógł
przewidzieć, że w takiej sytuacji może naruszyć obowiązek pracowniczy należytej
dbałości o powierzone mu mienie i na to się nie godził. W tej sytuacji, zdaniem Sądu
Rejonowego, nie zaistniały określone w art. 52 § 1 KP przesłanki, które uzasadniały-
by rozwiązanie z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia. Sąd Rejonowy uznał
równocześnie, że pracodawca naruszył także art. 52 § 3 KP, bowiem nie zasięgnął
opinii zakładowej organizacji związkowej przed podjęciem decyzji zwolnienia powoda
w trybie art. 52 § 1 KP w związku z art. 30 ust. 21 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), pomimo że powód nie nale-
żał do żadnej organizacji związkowej i nie zwracał się do organizacji związkowej o
ochronę swych praw pracowniczych. Z tych przyczyn Sąd Rejonowy przywrócił po-
woda do pracy na podstawie art. 56 § 1 KP. W apelacji od tego wyroku strona poz-
wana zarzuciła naruszenie przepisów art. 52 § 1 KP i z art. 30 ust. 21 ustawy o
związkach zawodowych i wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku oraz oddalenie
powództwa.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 29 stycznia 1998 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Rzeszowie i oddalił powództwo. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
Wojewódzki stwierdził, że Sąd Rejonowy wprawdzie niewadliwie ustalił stan faktycz-
ny sprawy, ale w wyniku błędnej oceny dokonanych ustaleń wyciągnął wnioski
sprzeczne z art. 52 § 1 KP i art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Sąd
Wojewódzki podniósł w szczególności, że dokonane w toku postępowania dowodo-
wego ustalenia w sprawie wskazują, iż przyczyną powstania szkody w wyniku kra-
dzieży biletów sieciowych w mieszkaniu znajomego powoda, był brak właściwego
zabezpieczenia przez powoda powierzonego mu przez pracodawcę mienia (biletów)
oraz dopuszczenie przez powoda do powstania sytuacji umożliwiającej utratę lub
kradzież biletów, a ocena Sądu Rejonowego, w myśl której powód swym postępowa-
niem nie dopuścił się w sposób zawiniony ciężkiego naruszenia swych podstawo-
wych obowiązków pracowniczych w zakresie dbałości i ochrony powierzonego mu
mienia, jest rażąco sprzeczna z przepisami prawa pracy, a w szczególności z dyspo-
zycją art. 100 § 2 pkt 4 KP. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, takie stanowisko Sądu
Rejonowego nie jest możliwe do zaakceptowania także w świetle orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 21 marca 1980 r. (IV PR 57/80), w którym Sąd Najwyższy w
analogicznej sytuacji stwierdził, że pracownik, który zabiera ze sobą znaczną kwotę
pieniędzy zakładu pracy i przechowując je w siatce lub w teczce na zakupy udaje się
do restauracji, gdzie spożywa alkohol, nawet przy zachowaniu przeciętnej przezor-
ności musi przewidywać, że pieniądze utraci, a swoim zachowaniem wskazuje, że
godzi się na taką możliwość (zamiar ewentualny). W opinii Sądu Wojewódzkiego, w
rozpoznawanej sprawie nie doszło natomiast do naruszenia przez pracodawcę prze-
pisu art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, bowiem powód nie należał do
żadnego związku zawodowego oraz nie wskazał żadnej organizacji związkowej,
która miałaby bronić jego praw pracowniczych i w konsekwencji żadna organizacja
związkowa nie wyrażała też zgody na obronę jego praw. Dlatego w tej sytuacji pra-
codawca był zwolniony z obowiązku zachowania trybu wskazanego w art. 38 oraz
art. 52 § 3 KP.

W kasacji od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie z dnia
29 stycznia 1998 r. powód zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez błędną
wykładnię art. 52 KP oraz art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych oraz
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy temu Są-
dowi do ponownego rozpoznania, względnie o zmianę zaskarżonego wyroku i przy-
wrócenie powoda do pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku. W uzasadnieniu
kasacji powód podniósł w szczególności, że nie można mu zarzucić ani umyślnego
działania, ani rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych. Natomiast ciężar i
ryzyko powstałej szkody obciążać powinno pracodawcę, ponieważ pomimo praktyki
zabierania przez pracowników do domu biletów sieciowych należących do praco-
dawcy, pracodawca nie opracował - jak wywodzi kasacja - ,,żadnej instrukcji, regula-
minu, czy też zasad dotyczących zabezpieczenia biletów w trakcie przenoszenia czy
też (...) systemu odbierania tychże biletów od pracowników", a tymczasem Sąd Naj-
wyższy w orzeczeniu z dnia 12 października 1972 r. (OSPIKA z 1973 nr 4, poz. 81)
stwierdził, że pracownikowi nie można przypisać ciężkiego naruszenia jego obo-
wiązków, jeżeli pracodawca przyczynił się do takiego naruszenia przez brak stwo-
rzenia pracownikowi właściwych warunków pracy. Ponadto w kasacji zarzucono, że
strona pozwana naruszyła art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych, bowiem
powinna zwrócić się do organizacji związkowej o informację o pracowniku, który ko-
rzysta z jej obrony.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest uzasadniona.

W kasacji nie zarzucono naruszenia przepisów postępowania, w tym także art.
233 § 1 KPC. W tej sytuacji należało przyjąć, że zebrany w toku postępowania
materiał dowodowy i dokonane przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Rzeszowie ustalenia w sprawie są wiążące dla Sądu Najwyższego,
który rozpoznaje sprawę w granicach kasacji, biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie
ewentualną nieważność postępowania (art. 39311 KPC). Tymczasem w ocenie Sądu
Wojewódzkiego, zebrany w sprawie materiał dowodowy stanowił wystarczającą
podstawę dla stwierdzenia, że pracodawca wykazał, iż powód dopuścił się ciężkiego i
zawinionego naruszenia obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 w związku z
art. 100 § 2 pkt 4 KP), skoro na skutek niezabezpieczenia powierzonego mu mienia
(tzw. biletów sieciowych) swym zachowaniem dopuścił do sytuacji umożliwiającej
utratę tego mienia w wyniku kradzieży. Stąd zarzut kasacji dotyczący błędnej wy-
kładni i niewłaściwego zastosowania w niniejszej sprawie art. 52 § 1 pkt 1 KP jest
bezzasadny.

Natomiast zasadny jest zarzut kasacji dotyczący naruszenia w rozpoznawanej
sprawie art. 30 ust. 21 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
(Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Bowiem na podstawie art. 40 pkt 2 lit. b ustawy z
dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110) rozszerzony został zakres obowiązku współdziałania
pracodawcy z zakładową organizacją związkową (lub z zakładowymi organizacjami
związkowymi, jeżeli w zakładzie pracy działa więcej niż jedna taka organizacja) wła-
śnie w wyniku wprowadzenia przepisu art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodo-
wych. Na mocy art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych w związku z art. 52 §
3 KP, podejmując decyzję w sprawie rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem w
trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP, także w sytuacji, gdy pracownik nie jest zrzeszony w
związku zawodowym i nie wskazał wybranej przez siebie zakładowej organizacji,
która będzie broniła jego praw, pracodawca z własnej inicjatywy obowiązany jest
zwrócić się do zakładowej organizacji związkowej (lub zakładowych organizacji
związkowych) o informację o pracownikach korzystających z jej (lub ich) obrony i
dopiero nieudzielenie takiej informacji przez zakładową organizację związkową w
ciągu pięciu dni zwalnia pracodawcę od obowiązku współdziałania z nią w sprawie
dotyczącej pracownika. Nie ulega wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie praco-
dawca nie uczynił zadość temu obowiązkowi, czego nie wziął pod uwagę Sąd Woje-
wódzki w zaskarżonym wyroku. Wprawdzie w danym wypadku uchybienie to nie mu-
siało przesądzać o skuteczności roszczenia o przywrócenie do pracy (art. 8 KP lub
art. 45 § 2 w związku z art. 56 § 2 KP), tym niemniej stanąć należy na stanowisku, że
sam fakt naruszenia przez pracodawcę obowiązku wynikającego z art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych stanowi wystarczającą podstawę dla rozważenia
przez Sąd możliwości przyznania powodowi z tego tytułu odszkodowania w trybie
określonym w art. 45 § 2 KP w związku z art. 56 § 2 KP (nawet częściowego - art. 8
KP w związku z art. 4771 § 2 KPC)

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 § 1 KPC
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Wojewódzkiemu w Rzeszowie, pozostawiając temu Sądowi równocześnie rozstrzyg-
nięcie o kosztach postępowania kasacyjnego (art. 108 § 2 w związku z art. 39319
KPC).
========================================