Wyrok SN - I PKN 268/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 268/98
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1999/18/575
Data wydania:1998-08-25

Wyrok z dnia 25 sierpnia 1998 r.
I PKN 268/98

1. Sprzeczne z prawem (art. 56 § 1 KP) jest przywrócenie pracownika do
pracy na stanowisko, którego nigdy nie zajmował.
2. W razie uchylenia wyroku do rozpoznania w innym składzie, sędzia
biorący udział w wydaniu uchylonego wyroku, nie może uczestniczyć w jakim-
kolwiek stadium ponownego rozpoznania sprawy, w tym w wydaniu postano-
wień nie kończących postępowania, które są wyłączone spod kontroli kasacyj-
nej.


Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN: Adam Józefowicz,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 sierpnia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Stanisławy G. przeciwko Firmie Chemicznej ,,D." SA w O. o przywrócenie
do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 22 stycznia 1998 r. [...]


1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od strony pozwa-
nej na rzecz powódki kwotę 1.981,11 zł (tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt jeden zło-
tych jedenaście groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 1995 r., do dnia
zapłaty oraz kwotę 375 zł (trzysta siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego,

2. odrzucił kasację w pozostałym zakresie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej, wy-
rokiem z dnia 22 stycznia 1998 r. zmienił, zaskarżony przez powódkę Stanisławę G.,
wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Oświęcimiu z dnia 19 lipca 1996 r. w ten
sposób, że przywrócił powódkę do pracy na stanowisku określonym w wypowiedze-
niu zmieniającym doręczonym jej w dniu 10 lipca 1995 r. oraz oddalił apelację w po-
zostałym zakresie.
W sprawie tej ustalono, że powódka, legitymującą się wykształceniem techni-
ka-chemika, zatrudniona na stanowisku aparatowego procesów chemicznych, zak-
westionowała zasadność dokonanego w dniu 5 lipca 1995 r. wypowiedzenia warun-
ków pracy i płacy, w którym zaproponowano jej pracę sprzątaczki, żądając wykony-
wania tej pracy, nie wymagającej żadnych kwalifikacji, już w okresie biegnącego wy-
powiedzenia zmieniającego. Przyczyna wypowiedzenia zmieniającego wynikała z
likwidacji Oddziału Styrenu, w którym była zatrudniona powódka. Odmowa świad-
czenia pracy sprzątaczki, jako nie odpowiadającej posiadanym kwalifikacjom i sta-
nowi zdrowia powódki (zakaz schylania się i dźwigania ciężarów powyżej 5 kg), była
następnie powołana jako przyczyna rozwiązania stosunku pracy z powódką w dniu
25 sierpnia 1995 r. w trybie art. 52 § 1 KP.
Sąd pierwszej instancji konsekwentnie oddalał roszczenia powódki o uznanie
wypowiedzenia zmieniającego za bezskuteczne oraz o przywrócenie do pracy. Sta-
nowisko takie akceptował Sąd drugiej instancji, uznając że pozwany pracodawca był
uprawniony do powierzenia powódce innej pracy niż określona w umowie o pracę, w
trybie art. 42 § 4 KP. Zdaniem tego Sądu - odmowa powódki świadczenia zapropo-
nowanej jej niewykwalifikowanej pracy sprzątaczki już od początku okresu biegnące-
go wypowiedzenia zmieniającego stanowiła ciężkie naruszenie podstawowych obo-
wiązków pracowniczych, uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowie-
dzenia z jej winy w trybie art. 52 § 1 KP. Pogląd taki został zdyskwalifikowany w wy-
roku kasatoryjnym Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1997 r. (OSNAPiUS 1998 nr 6,
poz. 178), w którym wiążąco wskazano (art. 39317 KPC) na złamanie przez Sądy
orzekające w sprawie przepisów art. 52 § 1 i 42 § 4 KP.
W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd drugiej instancji przyjął, że
apelacja powódki zasługuje na uwzględnienie ,,co do przywrócenia do pracy na sku-
tek rozwiązania umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym, zaś w pozostałym zakresie
jest nieuzasadniona". Równocześnie Sąd ten nie przywrócił powódki do pracy na
poprzednich warunkach, oddalając w tym zakresie jej apelację. Natomiast przywrócił
powódkę do pracy na stanowisko określone w wypowiedzeniu zmieniającym z dnia
10 lipca 1995 r., tj. na stanowisko sprzątaczki.
W kasacji powódki podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego przez
błędną wykładnię art. 56 KP i przywrócenie do pracy na inne niż poprzednie stano-
wisko pracy. Skarżący twierdził, że taka treść wyroku stanowi de facto o oddaleniu
powództwa kwestionującego zasadność wypowiedzenia zmieniającego z lipca 1995
r., co stanowiło niedopuszczalny nakaz przyjęcia zaproponowanej pracy sprzątaczki i
ograniczyło jej prawo do trójinstancyjnego postępowania sądowego. Zaskarżone
orzeczenie naruszyło art. 4, 6 i 13 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Obywa-
tela w związku z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP. Dlatego powódka podtrzymała żądanie
przywrócenia jej do pracy na stanowisko aparatowej procesów chemicznych, a w
przypadku uznania tego za niemożliwe - wniosła o zasądzenie odszkodowania wraz
z ustawowymi odsetkami, ewentualnie o orzeczenie kasatoryjne oraz o zasądzenie
kosztów postępowania.
W kasacji zaskarżono również postanowienie oddalające wniosek o uzupeł-
nienie wyroku w części dotyczącej kosztów postępowania, w którego wydaniu brała
udział sędzia, która była w składzie Sądu drugiej instancji, wydającym wyrok z dnia
21 listopada 1996 r., jaki był następnie uchylony przez Sąd Najwyższy w postępo-
waniu kasacyjnym. Ta sama okoliczność powodująca nieważność postępowania od-
nosi się do wydanego postanowienia oddalającego wniosek powódki o wstrzymanie
wykonania zaskarżonego wyroku, przymuszającego ją do natychmiastowego podję-
cia pracy, nie odpowiadającej posiadanym kwalifikacjom zawodowym. W kasacji zas-
karżono także postanowienie oddalające wniosek powódki o ustanowienie adwokata
z urzędu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Wstępnie i dla porządku należało zwrócić uwagę, że zgodnie z treścią art. 392
§ 1 KPC - kasacja do Sądu Najwyższego przysługuje stronie od wyroku lub pos-
tanowienia, wydanych przez sąd drugiej instancji i kończących postępowanie w
sprawie. Z tego powodu Sąd Najwyższy stwierdził brak podstaw prawnych do pod-
dania kontroli kasacyjnej zaskarżonych postanowień, które nie kończyły postępowa-
nia w sprawie, gdyż kończącymi postępowanie w sprawie są takie postanowienia, po
których wydaniu postępowanie w sprawie już się nie toczy. W konsekwencji, w zakre-
sie zaskarżonych postanowień nie poddających się kontroli kasacyjnej, kasację jako
niedopuszczalną należało odrzucić na podstawie art. 3938 § 1 KPC.
W takiej sytuacji Sąd Najwyższy jedynie incydentalnie potwierdził trafność
poglądów skarżącego, że skład sądu wydającego te postanowienia był sprzeczny z
treścią art. 386 § 5 KPC w związku z art. 39319 KPC. W razie uchylenia wyroku do
ponownego rozpoznania w innym składzie - sędzia, który brał udział w wydaniu
uchylonego wyroku nie może brać udziału w jakimkolwiek stadium ponownego roz-
poznania sprawy, w tym również w wydaniu postanowień przez sąd drugiej instancji
nie kończących postępowania w sprawie, które są wyłączone spod kontroli kasacyj-
nej. W takiej sytuacji zachodzi sprzeczność składu sądu z przepisami prawa (art. 379
pkt 4 in principio KPC), która - co do orzeczeń nie kończących postępowania w
sprawie - stanowić może podstawę żądania wznowienia postępowania z powodu
nieważności, skoro w składzie sądu uczestniczył sędzia nieuprawniony (art. 401 pkt 1
in principio KPC).
Natomiast w sferze dopuszczalnej kasacji od zaskarżonego wyroku Sądu dru-
giej instancji potwierdził się kasacyjny zarzut naruszenia dyspozycji art. 56 KP, które
w przypadku uznania naruszenia przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wy-
powiedzenia dopuszczają wyłącznie wydanie orzeczenia o przywróceniu do pracy na
poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. W takim układzie normatywnym
przywrócenie powódki do pracy na innych niż poprzednie warunkach pracy, które
Sąd drugiej instancji określił w sentencji zaskarżonego wyroku jako przywrócenie do
pracy ,,na stanowisko określone w wypowiedzeniu zmieniającym doręczonym po-
wódce w dniu 10 lipca 1995 r." stanowiło oczywiste pogwałcenie treści art. 56 KP.
Przepis ten nie daje podstaw prawnych do przywrócenia do pracy na inne stanowisko
niż poprzednio zajmowane (tak też Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 29 lipca 1997
r., I PKN 217/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 324, oraz z dnia 24 października 1997
r., I PKN 326/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 454). Jako oczywiście sprzeczne z
dyspozycjami art. 56 KP należało uznać przywrócenie powódki do pracy na stano-
wisku sprzątaczki, którego powódka nigdy nie akceptowała i nie zajmowała, kwestio-
nując je już w odwołaniu od wypowiedzenia zmieniającego. Gdyby następnie pozwa-
ny pracodawca nie zastosował wobec powódki bezprawnego rozwiązania niezwłocz-
nego umowy o pracę, to doszłoby do rozwiązania stosunku pracy z upływem okresu
wypowiedzenia zmieniającego z uwagi na jej jednoznacznie negatywną postawę co
do możliwości przyjęcia - po okresie wieloletniego zatrudnienia na stanowisku pra-
cownika średniego personelu technicznego - nie wymagającej żadnych kwalifikacji
zawodowych pracy sprzątaczki. Te spostrzeżenia potwierdzała treść uzasadnienia
skargi kasacyjnej, z której wynikało, że powódka w okresie wypowiedzenia zmienia-
jącego od początku odmówiła przyjęcia stanowiska sprzątaczki, uznając że praca ta
,,uwłacza jej godności i narusza jej dobra osobiste".
Zasądzając odszkodowanie z art. 56 KP Sąd Najwyższy miał na uwadze dys-
pozycje art. 39315 KPC, który w przypadku braku kasacyjnych zarzutów procedural-
nych i potwierdzenia się zarzutu naruszenia prawa materialnego dał podstawę do
wydania orzeczenia reformatoryjnego, tyle że w oparciu o wiążące ustalenia faktycz-
ne, które stanowiły podstawę wydania zaskarżonego wyroku. Skoro z dokonanych
przez Sąd drugiej instancji ustaleń faktycznych, które nie zostały skutecznie zakwes-
tionowane w kasacji, nie zawierającej zarzutów naruszenia wyartykułowanych prze-
pisów prawa procesowego, wynikała niemożliwość przywrócenia powódki do pracy
na poprzednich warunkach z powodu likwidacji jednostki zatrudnienia powódki (Od-
działu Styrenu) i braku możliwości zapewnienia jej takiej samej pracy na innych od-
działach zatrudnienia pozwanej, to na podstawie art. 56 KP w związku z art. 45 § 2
KP i art. 39315 KPC należało zasądzić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia
za okres wypowiedzenia, z należnymi ustawowymi odsetkami od dnia bezprawnego
rozwiązania umowy o pracę.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 KPC w
związku z § 15 ust. 4 pkt 1 i § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
12 grudnia 1997 r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności
radców prawnych (Dz. Nr 154, poz. 1013), sygnalizując że we wcześniejszych fazach
postępowania powódka bądź nie korzystała z zastępstwa adwokackiego lub nie skła-
dała wymaganych wniosków o zwrot kosztów zastępstwa adwokackiego. W szcze-
gólności brakowało stosownego wniosku adwokata powódki o zasądzenie kosztów
sporządzenia pierwszej kasacji, dlatego Sąd Najwyższy nie orzekał o tych kosztach
w wyroku kasatoryjnym z dnia 8 maja 1997 r., a w sprawie nie było innych kosztów
należnych stronie działającej bez adwokata, o jakich mowa w art. 98 § 2 KPC i o któ-
rych orzeka się z urzędu na podstawie art. 109 zdanie drugie KPC.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: