Wyrok z dnia 6 sierpnia 1998 r.
I PKN 267/98

Z upływem rocznego terminu określonego w art. 12 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami sto-
sunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektó-
rych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) roszczenie o nawiązanie
umowy o pracę wygasa. Jeżeli były pracownik przed wniesieniem pozwu o zo-
bowiązanie do nawiązania umowy o pracę, w żaden sposób nie zgłosił zamiaru
powrotu do zakładu pracy, to dla zachowania tego terminu istotna nie jest data
wniesienia pozwu, ale data doręczenia jego odpisu pozwanemu pracodawcy.

Przewodniczący SSN: Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 1998 r. sprawy z powódz-
twa Janiny K. przeciwko Zespołowi Szkół Mechanicznych - Warsztatom Szkolnym w
W. o nawiązanie stosunku pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 18
grudnia 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej do ponownego rozpoz-
nania.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Janina K., pozwem z dnia 30 czerwca 1997 r., domagała się od
pozwanego Zespołu Szkół Mechanicznych - Warsztaty Szkolne w W. przywrócenia
jej do pracy na stanowisku samodzielnego referenta do spraw administracyjno-fi-
nansowo-księgowych oraz wypłaty tzw. trzynastej pensji za 6 miesięcy 1996 r.
Strona pozwana wniosła o odrzucenie pozwu podnosząc, iż co do żądań po-

- 2 -

wódki zapadł już prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Wadowicach z dnia 23
lipca 1996 r. [...]
Wyrokiem z dnia 9 października 1997 r. [...], Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w
Wadowicach zobowiązał stronę pozwaną do nawiązania z powódką stosunku pracy
w wymiarze czasu pracy nie niższym niż 3/4 etatu na stanowisku równorzędnym lub
podobnym do tego, jakie zajmowała przed rozwiązaniem stosunku pracy oraz zasą-
dził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 245,70 zł. Sąd pierwszej instancji ustalił,
że powódka była zatrudniona u strony pozwanej w okresie od 1 lutego 1987 r. do 30
czerwca 1996 r. w pełnym wymiarze czasu pracy jako samodzielny referent do
spraw administracyjno-finansowo-księgowych oraz osobowych. W marcu 1996 r.
strona pozwana wypowiedziała powódce zmieniająco warunki pracy i płacy, propo-
nując jej zatrudnienie na 1/2 etatu, z jednoczesnym obniżeniem o połowę wynagro-
dzenia. W związku z odmową przyjęcia przez powódkę nowych warunków pracy i
płacy, umowa o pracę została rozwiązana na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy. W toczącym się po rozwiązaniu umowy o
pracę postępowaniu, Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Wadowicach, wyrokiem z dnia 23
lipca 1996 r. [...], zasądził na rzecz powódki odprawę oraz trzynastą pensję za rok
1995 w wysokości 1 856 zł.
Dnia 31 grudnia 1996 r. strona pozwana zawarła umowę o pracę z Małgo-
rzatą K., którą zatrudniła na stanowisku powódki na 3/4 etatu z wynagrodzeniem w
kwocie 450 zł. W związku z tym Sąd Rejonowy uznał, iż strona pozwana naruszyła
art. 12 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, który stanowi, iż zakład pracy powinien
ponownie zatrudnić pracownika, z którym został rozwiązany stosunek pracy z
przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 tej ustawy w razie ponownego zatrudnienia pra-
cowników w tej samej grupie zawodowej, jeżeli pracownik zgłosił zamiar powrotu do
pracy w ciągu roku od rozwiązania stosunku pracy. Przepis art. 1 ust. 1 tej ustawy
ma zastosowanie do wypowiedzenia warunków pracy i płacy i dlatego powódka ma
roszczenie o nawiązanie umowy o pracę.
Wyrokiem z dnia 18 grudnia 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Bielsku-Białej oddalił apelację strony pozwanej. Sąd Woje-

- 3 -

wódzki wywiódł w szczególności, że bezspornym jest fakt zatrudnienia przez stronę
pozwaną Małgorzaty K. na stanowisku samodzielnego referenta do spraw adminis-
tracyjno-finansowo-księgowo-kadrowych. Chociaż zakres obowiązków nowego pra-
cownika nie jest tożsamy z tymi, które były przedmiotem wykonywanej przez po-
wódkę pracy, to jednak ustawa dotyczy zatrudnienia w tej samej grupie zawodowej,
a nie stanowi o identyczności wykonywanej pracy. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego,
tożsamość grupy zawodowej, w której zatrudniona była powódka i do której przyjęto
nowego pracownika, wynika z umów o pracę i stanowisk, na jakie obie pracownice
były przyjęte oraz zakresów powierzonych im obowiązków. Według Sądu Woje-
wódzkiego, spełniony też jest warunek zgłoszenia przez powódkę zamiaru powrotu
do pracy w ciągu roku od rozwiązania z nią stosunku pracy, gdyż samo wniesienie
pozwu ten zamiar wystarczająco ujawnia. Sąd Wojewódzki odwołał się do poglądów
wyrażonych przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 lutego 1994 r., I PZP 2/94.
Nadto, Sąd Wojewódzki podniósł, że w poprzednio rozpoznawanej sprawie inny był
przedmiot rozstrzygnięcia, wobec czego nie występuje przeszkoda w postaci powagi
rzeczy osądzonej.
Od tego wyroku kasację wniosła strona pozwana. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego, tj. art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. przez niewłaściwe zasto-
sowanie tego przepisu, w wyniku błędnego ustalenia, że nowy pracownik został za-
trudniony w tej samej grupie zawodowej. Zdaniem strony pozwanej, błędne jest
ustalenie, że Małgorzata K została zatrudniona w tej samej grupie zawodowej co
powódka, albowiem wykonuje szerszy zakres obowiązków. Ma powierzone czynno-
ści, których powódka nie potrafi wykonywać ze względu na brak odpowiednich kwa-
lifikacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut kasacji dotyczący naruszenia prawa materialnego należy oczywiście
rozpatrywać w płaszczyźnie właściwej wykładni przepisu lub jego zastosowania, a
nie tak, jak to uzasadnia strona pozwana, w płaszczyźnie błędu w ustaleniach fak-
tycznych. Zresztą fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy były w istocie niesporne.
Należy więc rozważyć, czy Sąd drugiej instancji prawidłowo zastosował przepis art.

- 4 -

12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). W kontekście uzasadnienia
podstawy kasacji oznacza to ocenę czy strona pozwana w warunkach określonych
tym przepisem zatrudniła pracownika "w tej samej grupie zawodowej". Zagadnieniem
tym szczegółowo zajmował się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 marca 1997 r., I
PKN 26/97 (OSNAPiUS 1997 nr 24, poz. 486), w którego tezie stwierdził, że
ustawowe określenie "grupa zawodowa" użyte w art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. obejmuje nie tylko zespół pracowników wykonujących ściśle określony za-
wód (lekarz, kierowca), bądź pracowników spełniających w zakładzie pracy takie
same funkcje (czynności), ale również pracowników o podobnych kwalifikacjach rea-
lizujących określone, zbliżone rodzajowo zadania; zaliczenie pracowników do tej
samej grupy zawodowej zależy także od charakteru zakładu pracy, rodzaju wyko-
nywanych zadań i wymaganego przygotowania pracowników. W uzasadnieniu tego
wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że zatrudnienie w tej samej grupie zawodowej na
pewno nie może być rozumiane wąsko jako zatrudnienie wyłącznie na zlikwidowa-
nym i następnie przywróconym stanowisku, zajmowanym poprzednio przez pracow-
nika. Nie jest też tożsame z zatrudnieniem na stanowisku równorzędnym ani zatrud-
nieniem na poprzednich warunkach. Użyte w art. 12 ustawy określenie "w tej samej
grupie zawodowej" nie zostało zdefiniowane i powinno być interpretowane z
uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy oraz intencji ustawodawcy ustana-
wiającego prawo pracownika do żądania ponownego zatrudnienia w zakładzie pracy,
z którego został zwolniony na podstawie przepisów tej ustawy. Sąd Najwyższy
podkreślił przy tym, że przepisy ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. miały na celu
ułatwienie pracodawcom dostosowania się do nowych warunków ekonomicznych,
dokonania niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania zmian organizacyjnych
oraz racjonalizacji zatrudnienia, ale także zabezpieczenie prawa powrotu do pracy
zwolnionego pracownika, gdy odpadły przyczyny rozwiązania z nim stosunku pracy.
Ten cel ustawy uzasadniający określone preferencje dla zwolnionych pracowników
należy uwzględnić przy wykładni jej art. 12.
Poglądy te należy w pełni podzielić. Odnosząc, je do stanu faktycznego
sprawy, należy stwierdzić, że nowy pracownik został zatrudniony przez stronę poz-

- 5 -

waną na stanowisku pracy identycznym z zajmowanym poprzednio przez powódkę.
Niewielkie zmiany zakresu obowiązków nie mogą prowadzić do oceny, że nowy pra-
cownik został zatrudniony w "innej grupie zawodowej". Podtrzymać należy także wy-
kładnię zawartą w uchwale z dnia 22 lutego 1994 r., I PZP 2/94 (OSNAPIUS 1994 nr
1, poz. 5), według której na podstawie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. pra-
cownikowi przysługuje roszczenie o nawiązanie stosunku pracy w razie, gdy praco-
dawca rozwiązał z nim stosunek pracy, a następnie zatrudnia w tej samej grupie za-
wodowej innego pracownika i pracodawca nie może odmówić nawiązania stosunku
pracy z takim pracownikiem z uwagi na dokonanie oceny jego kwalifikacji i przydat-
ności do pracy ani też ze względu na zatrudnienie na tym stanowisku innego pra-
cownika. Okoliczności pozwalające na zastosowanie tej wykładni zostały rzetelnie
rozważone przez Sądy obu instancji i zastosowanie przepisu art. 12 ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. przez Sąd drugiej instancji jest prawidłowe z tego punktu widze-
nia (w kontekście uzasadnienia podstawy kasacji).
Mimo tego, utrzymując się w granicach zaskarżenia, należy stwierdzić, że ka-
sacja powołuje się na usprawiedliwioną podstawę, polegającą na zastosowaniu art.
12 ustawy, co najmniej przedwcześnie. Przepis ten wymaga bowiem, aby uprzednio
zwolniony pracownik zgłosił zamiar powrotu do zakładu pracy w ciągu roku od roz-
wiązania stosunku pracy. Musi więc złożyć byłemu pracodawcy oświadczenie
(ofertę) o zamiarze nawiązania umowy o pracę w określonym terminie. Należy
uznać, że z upływem tego terminu uprawnienie pracownika do żądania nawiązania
umowy o pracę wygasa (termin zawity prawa materialnego). Sąd Najwyższy przyj-
muje, że zgłoszenie przez pracownika zamiaru powrotu do zakładu pracy przed
upływem roku od rozwiązania stosunku pracy może nastąpić przez każde zachowa-
nie, które ujawnia ten zamiar w sposób dostateczny (wyrok z dnia 13 lutego 1997 r.,
I PKN 80/96, OSNAPiUS 1997 nr 23, poz. 463). Jednakże jeżeli pracownik przed
wniesieniem pozwu o zobowiązanie do nawiązania umowy o pracę, w żaden sposób
nie zgłosił zamiaru "powrotu do zakładu pracy", to dla zachowania rocznego terminu
z art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. istotna nie jest data wniesienia pozwu, ale
data doręczenia jego odpisu pozwanemu pracodawcy. Zostało to wyraźnie stwier-
dzone w ostatnim zdaniu uzasadnienia wskazanej uchwały z dnia 22 lutego 1994 r., I
PZP 2/94. Stosunek pracy rozwiązano z powódką z dniem 30 czerwca 1996 r. Po-

- 6 -

zew w niniejszej sprawie został wprawdzie złożony w ostatnim dniu rocznego termi-
nu z art. 12 ustawy z 28 grudnia 1989 r., ale jego odpis doręczono stronie pozwanej
dopiero w dniu 24 lipca 1997 r.
Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 KPC orzeczono jak w sentencji.
========================================