Wyrok z dnia 9 lipca 1998 r.
I PKN 226/98

Wykładnia prawa dokonana przez Sąd Najwyższy w sprawie przekazanej
do ponownego rozpoznania (art. 39317 KPC) może stać się nieaktualną, jeżeli
nastąpiła zmiana stanu faktycznego.


Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN Jerzy Kwaśniewski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 1998 r. sprawy z powództwa
Krystyny W.-K. przeciwko Urzędowi Miasta K. w K. o ustalenie i zapłatę, na skutek
kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Krakowie z dnia 30 grudnia 1996 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Krystyna W.-K. domagała się ustalenia, że łączy ją stosunek pracy w Urzędem
Miasta K. oraz zasądzenia wynagrodzenia.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Krakowa-Howej Huty wyrokiem z dnia 2 wrześ-
nia 1996 r. zasądził na rzecz powódki kwotę 2742,24 zł i oddalił powództwo w pozos-
tałym zakresie.

Sąd ten ustalił, że od 8 lipca 1994 r. powódka pełniła funkcję Przewodniczącej
Zarządu i Rady Dzielnicy [...] w K. równocześnie będąc członkiem Zarządu. Prze-
wodniczący Rady Miasta K. nawiązał (z tym samym dniem) z powódką stosunek
pracy z wyboru. Podstawą była uchwała Rady Dzielnicy [...] w sprawie zatrudnienia
Przewodniczącego Zarządu Dzielnicy I, którą podjęto na podstawie § 18 ust. 1 Sta-
tutu tej Dzielnicy, stanowiącego załącznik do uchwały [...] Rady Miasta K. W myśl
tego postanowienia Przewodniczący Zarządu Dzielnicy mógł być pracownikiem sa-
morządowym zatrudnionym na podstawie wyboru. Pismem z 23 listopada 1995 r.
Prezydent Miasta K. rozwiązał stosunek pracy z wyboru (łączący Zarząd z powódką)
z dniem 27 listopada 1995 r., powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego w Warszawie-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia 10 październi-
ka 1995 r., w którym stwierdzono niezgodność z prawem nawiązania stosunku pracy
z wyboru.

Sąd Rejonowy uznał, że nie zaszła żadna z okoliczności skutkujących wygaś-
nięcie mandatu (rozwiązanie zarządu, upływ kadencji, odwołanie przez radę), a
przyczyną rozwiązania stosunku pracy z wyboru jest tylko wygaśnięcie mandatu.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego nie może stanowić podstawy do rozwią-
zania stosunku pracy.

Sąd Rejonowy powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z któ-
rym stosunek pracy z wyboru wykazuje podobieństwo do zatrudnienia na podstawie
umowy o pracę na czas określony. Prowadzi to do wniosku, że w razie niezgodnego
z prawem rozwiązania stosunku pracy z wyboru pracownikowi przysługują roszcze-
nia przewidziane w art. 59 Kodeksu pracy, czyli roszczenie o odszkodowanie w wy-
sokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Powódce nie służy natomiast roszczenie o
ustalenie, że nadal pozostaje w stosunku pracy, gdyż nie ma interesu prawnego, o
którym mowa w art. 189 KPC, skoro służy jej roszczenie o świadczenie.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 21 listopada 1996 r. oddalił apelację powódki od tego wyroku. Sąd Woje-
wódzki podniósł, między innymi, że zatrudnienie powódki na podstawie wyboru było
wprawdzie zgodne ze statutem Dzielnicy [...], ale postanowienia tego statutu nie były
zgodne z art. 2 ustawy o pracownikach samorządowych. Przeciwko możliwości za-
trudnienia przewodniczącego jednostki pomocniczej, jaką jest dzielnica, przemawia -
zdaniem tego Sądu - art. 37b ustawy o samorządzie terytorialnym, który przewiduje
przyznanie tylko diet i kosztów podróży służbowej. Również ogólna zasada zawarta
w art. 19 ust. 3 ustawy o samorządzie terytorialnym, zawierająca zakaz łączenia
funkcji przewodniczącego organu uchwałodawczego z funkcją w organie wykonaw-
czym, przemawia przeciwko możliwości łączenia tych funkcji w jednostce pomocni-
czej. Rozwiązanie stosunku pracy z powódką, choć z naruszeniem prawa i przez
nieuprawniony organ, było prawnie skuteczne. Powódce nie służy roszczenie o
przywrócenie do pracy ani o ustalenie istnienia stosunku pracy.

Powódka wniosła kasację od tego wyroku, którą Sąd Najwyższy uwzględnił
wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1997 r., uchylając zaskarżony wyrok i przekazując
sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że strony łączył
umowny stosunek pracy (umowa o pracę na czas określony - czas kadencji). Stosu-
nek ten został nieprawidłowo rozwiązany bez wypowiedzenia. W myśl art. 59 (sto-
sowanego odpowiednio) powódce służyłoby wyłącznie roszczenie odszkodowawcze,
gdyby upłynął już termin, do którego umowa miała trwać lub gdy przywrócenie do
pracy byłoby niewskazane ze względu na krótki okres, jaki pozostał do upływu tego
terminu. Sąd Najwyższy uznał, że okoliczności takie nie mają miejsca, ponieważ
czteroletnia kadencja rozpoczęła się w 1994 r., a strony - wbrew twierdzeniom strony
pozwanej - mogą pozostawać ze sobą w stosunku pracy.

Sąd Najwyższy wyraził pogląd o konieczności przywrócenia powódki do pracy
i orzeczenia o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy, przy uwzględnieniu
kwot otrzymanych przez nią w tym okresie z tytułu diet.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie wyrokiem z dnia 30 grudnia 1997 r. oddalił apelację. Sąd
Wojewódzki ustalił, że 7 lipca 1997 r. Rada Dzielnicy I podjęła uchwałę o odwołaniu
Zarządu Dzielnicy [...], co powoduje niemożliwość przywrócenia powódki do pracy.
Sąd drugiej instancji ustalił również, że powódka otrzymała zasądzone na jej rzecz
odszkodowanie wraz z kosztami procesu. Wynagrodzenie, jakie otrzymywała z tytułu
zatrudnienia, określone w uchwale z dnia 29 sierpnia 1994 r. na kwotę 644 zł mie-
sięcznie, było następnie sukcesywnie podwyższane. Po rozwiązaniu stosunku pracy
do odwołania z funkcji Przewodniczącej Rady Dzielnicy [...], powódka otrzymywała
diety. Kwoty diet przewyższają kwotę wynagrodzenia za pracę.

Od tego wyroku powódka wniosła kasację. Podniosła w niej zarzut naruszenia
prawa materialnego - art. 56 i 59 KP w związku z art. 31 ustawy o pracownikach sa-
morządowych oraz art. 39317 KPC. W kasacji podniesiono, że Sąd Wojewódzki
związany był wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy. Winien był powódz-
two uwzględnić i przywrócić powódkę do pracy na poprzednio zajmowane stanowis-
ko, zasądzając na jej rzecz wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez pracy.
Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zarzuty podniesione jako podstawy kasacji nie są słuszne. Istotnie, Sąd, któ-
remu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej
sprawie przez Sąd Najwyższy (art. 39317 zdanie pierwsze KPC). Sąd Wojewódzki,
któremu sprawa została przekazana, orzekał jednakże w zmienionym stanie faktycz-
nym. ,,Związanie" z art. 39317 KPC nie ma miejsca, gdy po wyroku Sądu Najwyższe-
go nastąpiła zmiana stanu faktycznego. Tak rozumiane było związanie wynikające z
dawnego art. 389 KPC (w brzmieniu sprzed nowelizacji Kodeksu z dnia 1 marca
1996 r.), dotyczące orzeczenia sądu rewizyjnego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 8 listopada 1973 r., II CR 536/73, OSNCP 1975 z. 1, poz. 9). Takie też rozu-
mienie zakresu związania wykładnią prawa przedstawioną przez Sąd Najwyższy
prezentowane jest w doktrynie na tle nowo wprowadzonych przepisów o kasacji (por.
T. Ereciński Apelacja i kasacja w procesie cywilnym , Warszawa 1996, s. 160-161).

W rozpoznawanej sprawie stracił aktualność pogląd Sądu Najwyższego o
braku przesłanek uzasadniających zasądzenie odszkodowania określonych w art. 59
KP stosowanym odpowiednio na podstawie art. 31 ustawy o pracownikach samorzą-
dowych. Wobec odwołania Zarządu Dzielnicy [...], którego przewodniczącą była po-
wódka, upłynął okres, na który trwać miało zatrudnienie na podstawie umowy na
czas określony (w chwili orzekania przez Sąd Najwyższy upłynęła już też kadencja
rad). Nie został także naruszony art. 59 KP. Wybór roszczenia (o przywrócenie do
pracy lub o odszkodowanie) jest - zgodnie z treścią tego przepisu -ograniczony właś-
nie ze względu na upływ czasu, do którego umowa miała trwać, lub niewielki okres,
który pozostał do upływu tego terminu.

Sąd Wojewódzki w zaskarżonym wyroku prawidłowo uwzględnił to ogranicze-
nie. Wobec powyższego nie został również naruszony art. 57 KP, gdyż nie orzeczono
o przywróceniu do pracy. Kasacja podlegała zatem oddaleniu na mocy art. 39312
KPC.
========================================