Wyrok z dnia 4 kwietnia 2002 r.
I PKN 214/01

Nauczycielowi, którego stosunek pracy wygasł wskutek upływu sze-
ściomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym (art. 20 ust. 7
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z
2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.) nie przysługuje uprawnienie do ponownego
zatrudnienia przewidziane w art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze
zm.).


Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2002 r.
sprawy z powództwa Andrzeja R. przeciwko Zakładowi Poprawczemu w P. o nawią-
zanie stosunku pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 24 listopada 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 24 listopada 2000 r. [...] oddalił
apelację Andrzeja R. od wyroku Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 28 lipca 2000
r. [...], oddalającego jego powództwo o przywrócenie do pracy w Zakładzie Popraw-
czym w P.
Sąd ustalił, że Andrzej R. był zatrudniony w Państwowym Młodzieżowym
Ośrodku Wychowawczym w O. w okresie od 1 stycznia 1982 r. do 28 lutego 1994 r.
początkowo jako nauczyciel zawodu, a następnie na stanowisku wychowawcy. Od
15 lutego 1995 r. podjął pracę w charakterze wychowawcy u strony pozwanej. Aktem
z dnia 28 kwietnia 1999 r. został - z dniem 1 maja 1999 r. - przeniesiony w stan nie-
czynny. Łączący strony stosunek pracy wygasł 31 października 1999 r. Pismami z 21
października 1999 r. i z 20 lutego 2000 r. powód wnosił o ponowne zatrudnienie go w
Zakładzie Poprawczym na stanowisku wychowawcy. Ma średnie wykształcenie,
ukończył kurs resocjalizacyjny - terapeutyczny, studium pedagogiczne jako nauczy-
ciel zawodu oraz studium kwalifikacyjne. Od listopada 1999 r. strona pozwana zwięk-
szyła stan zatrudnienia w grupie wychowawców, zatrudniając jednak wyłącznie
osoby z wyższym wykształceniem. Zgodnie z art. 20 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.),
dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczy-
ciela pozostającego w stanie nieczynnym ,,pod warunkiem posiadania przez nauczy-
ciela wymaganych kwalifikacji". Obowiązek ponownego zatrudnienia nauczyciela
przeniesionego w stan nieczynny nie może być realizowany bez zważenia na możli-
wość zatrudnienia pracowników o wyższych kwalifikacjach. Powód nie ma przepisa-
nych kwalifikacji. Nadto - zdaniem Sądu - wnosząc pozew dopiero w dniu 21 kwietnia
2000 r., uchybił on określonemu w art. 264 § 1 k.p. terminowi do zgłoszenia roszcze-
nia o przywrócenie do pracy. Przysługujące Andrzejowi R. roszczenie wygasło. Wo-
bec tego należało oddalić jego powództwo bez merytorycznego rozpoznania sprawy.
Jednak zaskarżony apelacją wyrok pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada
prawu.
W ocenie Sądu, podstawy prawnej roszczenia o ponowne zatrudnienie nie
mógł stanowić art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Na
mocy art. 91c Karty Nauczyciela przepisy Kodeksu pracy mają zastosowanie do sto-
sunku pracy nauczyciela jedynie w sprawach odmiennie tą ustawą nieuregulowa-
nych. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela reguluje rozwiązanie sto-
sunku pracy z nauczycielem z przyczyn dotyczących pracodawcy ,,w sposób kom-
pleksowy".

Andrzej R. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako podstawę kasacji na-
ruszenie prawa materialnego, a to: art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. przez
niezastosowanie oraz art. 91c ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. przez błędną wy-
kładnię, jego pełnomocnik wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględ-
nienie apelacji lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania, w obu przypadkach z rozstrzygnięciem o kosztach postę-
powania na korzyść powoda. Wywodził, że art. 91c Karty Nauczyciela wyłącza sto-
sowanie do nauczycieli w sprawach nią unormowanych tylko Kodeksu pracy, a nie
przepisów pozakodeksowych, do których należy ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o
zwolnieniach grupowych. Jego zdaniem, przedmiot regulacji art. 20 ust. 7 Karty Nau-
czyciela nie jest tożsamy z przedmiotem regulacji art. 12 ustawy o zwolnieniach gru-
powych. Powołane przez Sąd w motywach zaskarżonego wyroku (na wsparcie
słuszności przyjętego poglądu o wyłączeniu stosowania do nauczycieli art. 12 ustawy
o zwolnieniach grupowych) orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 25 października
1995 r., I PZP 30/95, zostało wydane w innym stanie prawnym. Sąd uzasadnił wów-
czas swoje stanowisko tym, że ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. reguluje sytuację
pracowników, którym pracodawca wypowiedział umowę o pracę, zaś art. 20 Karty
Nauczyciela, w brzmieniu obowiązującym przed jego nowelizacją ustawą z dnia 14
czerwca 1996 r., nie przewidywał tego sposobu rozwiązania z nauczycielami stosun-
ku pracy z przyczyn organizacyjnych. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, Sąd błęd-
nie też przyjął, że roszczenie Andrzeja R. o przywrócenie do pracy wygasło. Jeśli
umowa o pracę z powodem wygasła wskutek sześciomiesięcznego pozostawania w
stanie nieczynnym w dniu 31 października 1999 r., a powód wystąpił z pozwem 21
kwietnia 2000 r., to zachował on roczny termin przewidziany w art. 12 ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


W sprawie występują dwa odrębne zagadnienia prawne, a mianowicie zasad-
ności odmowy przywrócenia skarżącego do pracy u strony pozwanej na podstawie
art. 20 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela oraz zasadności
odmowy ponownego jego zatrudnienia na podstawie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Przewidziany w art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela obowiązek przywrócenia do
pracy dotyczy nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym, wobec czego dez-
aktualizuje się wraz z wygaśnięciem stosunku pracy. Nie znaczy to, że nauczyciel nie
może dochodzić jego realizacji już po ustaniu zatrudnienia. Może to jednak uczynić w
terminie wyznaczonym w art. 264 § 2 k.p. Trzeba podnieść, że upływ terminu przewi-
dzianego w tym przepisie nie powoduje, wbrew odmiennemu twierdzeniu Sądu, wy-
gaśnięcia roszczenia pracownika, gdyż termin ten może być przywrócony (art. 265
k.p.). Nadto, wobec braku określenia formy wniosku o przywrócenie terminu, w
orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że spóźniony pozew o przywrócenie do pracy
zawiera ze swej istoty wniosek tej treści. W kwestii pierwszej należy zatem podzielić
pogląd Sądu drugiej instancji, pomimo nie dość precyzyjnego jego uzasadnienia, że
skoro stosunek pracy Andrzeja R. wygasł 31 października 1999 r., a pozew o przy-
wrócenie do pracy został wniesiony 21 kwietnia 2000 r., powództwo skarżącego było
spóźnione. Nie znajdując podstaw do przywrócenia terminu, należało je już z tej tylko
przyczyny oddalić, nie badając sprawy merytorycznie.
Rację ma pełnomocnik skarżącego, że art. 91c Karty Nauczyciela w sprawach
nią nie uregulowanych odsyła nie do przepisów prawa pracy, ale do przepisów Ko-
deksu pracy. Z tego jednak nie wynika, że wszystkie pozakodeksowe akty prawne
mają do stosunku pracy nauczycieli zastosowanie. Karta Nauczyciela jest odrębnym
aktem prawnym nie tylko względem Kodeksu pracy (art. 5 k.p.), ale szczególnym
także w relacji do innych ustaw, których zakres podmiotowy wykracza poza określo-
ny w jej art. 1. Zasadnicze znaczenie w tym kontekście ma kwestia podmiotowego i
przedmiotowego zakresu regulacji ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. oraz art. 20
Karty Nauczyciela. Ustawa o zwolnieniach grupowych obejmuje zakresem regulacji
pracowników zatrudnionych na innej niż mianowanie podstawie, z którymi pracodaw-
ca rozwiązał stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 1 (ekonomicznych, orga-
nizacyjnych, technologicznych, produkcyjnych lub z powodu likwidacji zakładu albo
ogłoszenia jego upadłości) w ramach zwolnień grupowych bądź indywidualnych. Za-
sadniczo dotyczy pracodawców sfery gospodarczej. Karta Nauczyciela reguluje po-
stępowanie dyrektora w przypadkach likwidacji szkoły (całkowitej lub częściowej),
zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów lub zmian planu
nauczania. Katalog tych przyczyn należy uznać za zupełny. Szkoła prowadzi działal-
ność edukacyjno - wychowawczo - opiekuńczą, a szkoła publiczna realizuje konsty-
tucyjne prawo obywateli do nauki i gwarantuje zarazem wykonanie ciążącego na nich
obowiązku szkolnego. Wobec tego zwolnień nauczycieli nie mogą z istoty rzeczy
uzasadniać zmiany produkcyjne lub technologiczne, bo takie procesy w funkcjono-
waniu szkoły nie zachodzą. Nie będąc przedsiębiorcą, szkoła nie ma zdolności upa-
dłościowej. Należy w tej sytuacji przyjąć, że sposób dokonywania koniecznego
zmniejszenia w szkole stanu zatrudnienia z przyczyn organizacyjnych (dotyczących
swoistego pracodawcy jakim jest szkoła) unormowany jest w art. 20 Karty w sposób
zupełny. Zwolnienia na podstawie art. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. dokonywa-
ne są poprzez rozwiązanie stosunku pracy, co do zasady, w drodze wypowiedzenia
umowy o pracę przez pracodawcę; wyjątkowo - bez wypowiedzenia przez syndyka
masy upadłościowej lub likwidatora (art. 7a) albo na mocy porozumienia stron (art.
11). Art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela przewiduje wprawdzie wypowiedzenie stosunku
pracy przez dyrektora szkoły, jednak na wniosek nauczyciela. Skoro decyzję o roz-
wiązaniu stosunku pracy podejmuje sam nauczyciel, nielogiczne jest przyznanie mu
roszczenia o ponowne zatrudnienie. Z kolei przeniesienie w stan nieczynny prowadzi
do ustania stosunku pracy wskutek jego wygaśnięcia. Jest to ustawowy skutek
upływu czasu, a nie rozwiązującej stosunek pracy czynności pracodawcy (dyrektora
szkoły). Dodatkowym argumentem przeciwko możliwości stosowania do nauczycieli
art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o zwolnieniach grupowych jest pomieszczo-
ne w art. 20 ust. 2 zdanie drugie Karty odesłanie konkretne do przepisów tejże
ustawy określających świadczenia przysługujące nauczycielowi, z którym, z przyczyn
wskazanych w ust. 1, rozwiązano umowę o pracę. Z porównania treści zdania 1 art.
20 ust. 2 Karty Nauczyciela odnoszącego się do nauczycieli mianowanych, którym w
związku z rozwiązaniem stosunku pracy przysługuje odprawa w wysokości sześcio-
miesięcznego zasadniczego wynagrodzenia za pracę, ze zdaniem drugim dotyczą-
cym tzw. nauczycieli kontraktowych należy wnosić, że zawarte w zdaniu drugim ode-
słanie do ustawy o zwolnieniach grupowych jest odesłaniem tylko do jej art. 8 i prze-
widzianej w nim odprawy pieniężnej. Taką wykładnię uzasadnia także zakres ode-
słania do przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych, a mianowicie do przewidują-
cych świadczenia dla zwalnianych pracowników, a nie ich uprawnienia. W tych oko-
licznościach w pełni uzasadniony jest pogląd prawny, że nauczycielowi, którego sto-
sunek pracy wygasł wskutek upływu sześciomiesięcznego okresu pozostawania w
stanie nieczynnym, nie przysługuje przewidziane w art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. uprawnienie do ponownego zatrudnienia.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 k.p.c.,
orzekł jak w sentencji.
========================================