Wyrok SN - I PKN 205/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 205/98
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1999/14/450
Data wydania:1998-06-24

Wyrok z dnia 24 czerwca 1998 r.
I PKN 205/98

Praca pedagoga i psychologa pogotowia opiekuńczego mieści się w
pojęciu "zajęć wychowawczych i opiekuńczych", za które przysługuje dodatek
za trudne warunki pracy (§ 14 ust. 1 pkt 7 lit. c i § 14 ust. 3 rozporządzenia Mi-
nistra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 1997 r. w sprawie wynagradzania
nauczycieli (Dz.U. Nr 29, poz. 160 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 1998 r. sprawy z po-
wództwa Joanny N. i Iwony Z. przeciwko Pogotowiu Opiekuńczemu w C. o uznanie
za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę w części dotyczącej dodatku za
trudne warunki pracy, na skutek kasacji powódek od wyroku Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 9 października 1997 r.
[...]


z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że apelację strony pozwanej od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Ciechanowie z dnia 27 maja 1997 r. [...],
oddalił.

U z a s a d n i e n i e


Powódki Joanna N. i Iwona Z. wniosły kasację od wyroku Sądu Wojewódzkie-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 9 października 1997
r. [...], którym Sąd ten zmienił (oddalając ich powództwo) wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Ciechanowie z dnia 27 maja 1997 r. [...]. Sąd pierwszej instancji przy-
wrócił powódkom ,,poprzednie warunki pracy i płacy" w pozwanym Pogotowiu Opie-
kuńczym w C. oraz zasądził od niego na ich rzecz różnicę wynagrodzenia wynikającą
z obniżenia stawki dodatku za pracę w trudnych warunkach w miesiącach marcu i
kwietniu 1997 r., w kwocie 362,20 zł na rzecz powódki Joanny N. i 350,45 zł na rzecz
powódki Iwony Z. Obie powódki są zatrudnione w Pogotowiu Opiekuńczym w C:
Joanna N. od 30 września 1982 r. na stanowisku pedagoga, Iwona Z. od 1 sierpnia
1986 r. na stanowisku psychologa. Ich zakres czynności, czas pracy i stanowiska od
dnia 29 listopada 1996 r. nie uległy zmianie. W dniu 29 listopada 1996 r. strona
pozwana wypowiedziała powódkom umowy o pracę w części dotyczącej dodatku za
trudne warunki pracy. Przyczyną tego wypowiedzenia była zmiana interpretacji
ogólnie obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa przez Kuratorium Oświaty
w C. Powódki otrzymywały dodatek za pracę w trudnych warunkach zgodnie z za-
rządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 czerwca 1995 r. w sprawie wyna-
gradzania nauczycieli (M.P. Nr 31, poz. 366 ze zm.). Zasada ta została zachowana w
rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 1997 r. w sprawie
wynagradzania nauczycieli (Dz. U. Nr 29, poz. 160). Powódki pracując w pełnym
wymiarze godzin, tj. 20 godzin tygodniowo, do dnia 29 listopada 1996 r. otrzymywały
dodatek za pracę w trudnych warunkach w wysokości 40% zasadniczego miesięcz-
nego wynagrodzenia. Po wypowiedzeniu otrzymują ten dodatek w niezmienionej
wysokości procentowej, lecz tylko za 6/20 obowiązkowego wymiaru czasu pracy w
tygodniu, tj. 10 godzin tygodniowo. Sąd Pracy uznał, iż dodatek za pracę w trudnych
warunkach jaki otrzymywały powódki na podstawie § 14 ust. 2 pkt 4 lit. b i ust. 3 pkt 3
zarządzenia MEN z 22 czerwca 1995 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli jest
istotnym elementem umowy o pracę łączącej strony. Obowiązujące powszechnie w
tym zakresie przepisy prawa nie uległy zmianie. Dokonane wypowiedzenie obniżyło
wysokość otrzymywanego przez powódki wynagrodzenia za pracę. W ocenie Sądu
pierwszej instancji zmiana interpretacji obowiązujących w tym zakresie przepisów
przez Kuratorium Oświaty w C. nie jest wystarczającą przesłanką, uzasadniającą
wypowiedzenie powódkom warunków pracy i płacy w części dodatku za trudne wa-
runki pracy, tym bardziej, że dla tej grupy zawodowej warunki te są ustalane zarzą-
dzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sposób jednolity w skali całego kraju.

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uwzględniając apelację strony pozwa-
nej podniósł w szczególności, że kwestię sposobu wynagradzania nauczycieli, w tym
dodatku za pracę w trudnych warunkach, reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z 19 marca 1997 r., a wcześniej sprawę tę (tak samo) regulowało zarzą-
dzenie Ministra Edukacji Narodowej z 22 czerwca 1995 r. Zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 7
lit. e obowiązującego rozporządzenia dodatek za trudne warunki pracy przysługuje
między innymi wychowawcom placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjaliza-
cyjnych, w wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek w tej wysokości
powódki otrzymywały do dnia 29 listopada 1996 r., tj. do dnia otrzymania wypowie-
dzeń zmieniających. Zmiana warunków płacy nastąpiła w wyniku odmiennej inter-
pretacji przepisów rozporządzenia przez Kuratorium Oświaty w C. Interpretację tę - w
ocenie Sądu drugiej instancji -należy uznać za prawidłową. Jako osoby uprawnione
do dodatku za trudne warunki pracy rozporządzenie wymienia wychowawców
zatrudnionych w pogotowiach opiekuńczych (§ 14 ust. 2 pkt 5 lit. b). Wskazuje także
innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w placówkach, w których taki
dodatek przysługuje (§ 14 ust. 3 pkt 3). Co do tych ostatnich zastrzega jednak, iż
dodatek ten należy im się w takiej części, w jakiej godziny pracy w trudnych warun-
kach pozostają do obowiązującego wymiaru godzin. Pod pojęciem ,,innych pracowni-
ków pedagogicznych" rozporządzenie ujmuje osoby wykonujące zawód pedagogów,
psychologów, zatrudnionych w placówkach (szkołach), gdzie przysługuje dodatek za
trudne warunki pracy. Powódki są zatrudnione w pozwanym Pogotowiu Opiekuńczym
właśnie na takich stanowiskach, Joanna N. jako pedagog, Iwona Z. - psycholog.
Zastrzeżenie uczynione w rozporządzeniu, odnosi się właśnie do ich stanowisk. Sąd
Pracy niesłusznie stwierdził więc, że należy się im dodatek w wysokości 40%
wynagrodzenia zasadniczego, nie uwzględniając ustawowego zastrzeżenia. Powód-
ki, z 20 godzin obowiązującego ich tygodniowego czasu pracy, tylko przez 6 godzin
w tygodniu prowadzą tzw. zajęcia specjalistyczne, zaliczone do pracy w trudnych
warunkach. Dlatego też tylko za tę część czasu pracy winny otrzymywać dodatek za
trudne warunki pracy (tj. 6/20).

W kasacji zaskarżonemu wyrokowi postawiony został zarzut, iż narusza on §
14 ust. 1 pkt 7 lit. e i § 14 ust. 3 rozporządzenia z 19 marca 1997 r. w sprawie wyna-
gradzania nauczycieli, w następstwie przyjęcia błędnej, zwężającej wykładni zwrotu
,,warunki trudne" i uznania, że praca pedagoga i psychologa w pogotowiu opiekuń-
czym, polegająca na prowadzeniu indywidualnych i grupowych zajęć terapeutycz-
nych, korekcyjnych, diagnostycznych i doradczych nie jest pracą w warunkach trud-
nych w rozumieniu zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lipca 1997 r.
w sprawie wykazu trudnych i uciążliwych warunków pracy oraz szczegółowych zasad
wypłacania nauczycielom dodatku z tytułu pracy w tych warunkach (MP Nr 47, poz.
459).


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja zasługuje na uwzględnienie. Postawiony bowiem w niej zarzut, iż przy
rozstrzyganiu sprawy w zaskarżonym wyroku doszło do błędnego zinterpretowania, a
w konsekwencji tego także do wadliwego zastosowania przepisu § 14 ust. 1 pkt 7 lit.
c i § 14 ust. 3 rozporządzenia z 19 marca 1997 r. w sprawie wynagradzania nau-
czycieli (odpowiednio także analogicznych przepisów zarządzenia z 22 czerwca 1995
r. w sprawie wynagrodzenia nauczycieli, których Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych bezpośrednio nie analizował), jest zasadny. Wprawdzie w myśl § 14
ust. 3 rozporządzenia z 19 marca 1997 r. ,,innym pracownikom pedagogicznym za-
trudnionym w szkołach (placówkach), w których przysługuje dodatek do obowiązują-
cego wymiaru godzin" (do tej kategorii należą powódki jako zatrudnione w charakte-
rze pedagoga i psychologa), dodatek za trudne warunki pracy przysługuje w takiej
części, w jakiej godziny pracy w trudnych warunkach pozostają do obowiązującego
wymiaru godzin". Jednakże przepisy tego rozporządzenia nie wyjaśniają, co w przy-
padku takich pracowników, jak powódki, zatrudnionych w Pogotowiu Opiekuńczym,
należy pojmować pod wyrażeniem ,,trudnych warunków pracy". Jednoznacznej od-
powiedzi na to pytanie nie udzielało zarówno zarządzenie Ministra Oświaty i Wy-
chowania z dnia 31 lipca 1982 r. w sprawie wykazu trudnych i uciążliwych warunków
pracy oraz zasad wypłacania dodatków z tytułu pracy w tych warunkach (Dz. Urz.
Ministerstwa Oświaty i Wychowania Nr 11, poz. 98 ze zm.), jak również nie udziela
jej zarządzenie z 14 lipca 1997 r. w sprawie wykazu trudnych i uciążliwych warunków
pracy oraz szczegółowych zasad wypłacania nauczycielom dodatków z tytułu pracy
w tych warunkach. W zaskarżonym wyroku przyjęto (akceptując wywody apelacji
strony pozwanej), że w przypadku powódek za pracę w trudnych warunkach należy
uznać prowadzenie zajęć wychowawczych i opiekuńczych, twierdząc jednocześnie,
iż ponieważ powódki nie prowadzą grupy wychowawczej, to wobec tego w ich przy-
padku pracą w trudnych warunkach są tylko zajęcia specjalistyczne prowadzone z
wychowankami (w wymiarze 6/20 obowiązującego je czasu pracy). Jest to jednakże
stwierdzenie dowolne, nie znajdujące oparcia ani w sformułowaniach zarządzenia z
31 lipca 1982 r. ani zarządzenia z 14 lipca 1997 r. Zarówno w § 2 pkt 10 pierwszego
z tych zarządzeń, jak i w § 1 pkt 14 drugiego z nich, mowa jest o ,,zajęciach wycho-
wawczych i opiekuńczych", bez ograniczenia ich do ,,zajęć specjalnych". Wprowa-
dzenie więc tej kategorii do pojęcia trudnych warunków pracy w odniesieniu do tej
kategorii pracowników, do której należą powódki, trzeba uznać za dowolne i nieu-
prawnione. Słusznie w związku z tym podnosi się w kasacji, że przepisy w sprawie
wykazu trudnych i uciążliwych warunków pracy operują szerszym pojęciem ,,zajęć
opiekuńczo-wychowawczych", a nie pojęciem ,,zajęć specjalistycznych" oraz że praca
pedagoga i psychologa w pogotowiu opiekuńczym poza godzinami zajęć ściśle
specjalistycznych obejmuje także diagnostykę, terapię, pomoc w rozwiązywaniu
problemów życiowych wychowanków, jak również czynności czysto opiekuńcze, jak
np. opieka nad dziećmi doprowadzanymi na badania do rodzinnych ośrodków dia-
gnostyczno-konsultacyjnych, sądów rodzinnych, do prokuratury itp. Czynności te nie
są i nie mogą być wykonywane w ramach sześciu godzin zajęć specjalistycznych, a
są bez wątpienia czynnościami opiekuńczo-wychowawczymi. Ponieważ nie jest
możliwe przeprowadzenie precyzyjnej granicy między czynnościami wychowawczo-
opiekuńczymi, a innymi czynnościami objętymi zadaniami pedagoga i psychologa
zatrudnionego w Pogotowiu Opiekuńczym, (zaś kryterium zajęć specjalistycznych,
które jednocześnie nie może być przyjęte, gdyż prowadzi do ujęcia zbyt wąskiego i
nie odpowiada sformułowaniom zarządzeń z 31 lipca 1982 r. i 14 lipca 1997 r., wo-
bec tego należy je odrzucić), opowiedzieć trzeba się za szerokim pojmowaniem na
gruncie wspomnianych zarządzeń ,,zajęć wychowawczych i opiekuńczych". Dla takiej
wykładni nie jest bez pewnego znaczenia stanowisko wyrażone przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej, które jest zdania, iż przepisy analizowanych tu zarządzeń po-
winny być wykładane w sposób odpowiednio szeroki, co prowadzi do uznania, iż w
całości praca pedagoga i psychologa pogotowia opiekuńczego mieści się w pojęciu
,,zajęć wychowawczych i opiekuńczych", a w konsekwencji nie ma podstaw (warun-
ków) do stosowania do nich formuły zamieszczonej w ostatnim zdaniu § 14 ust. 3
rozporządzenia z 19 marca 1997 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli. O sposo-
bie podejścia i pojmowania występujących w nich zwrotów przez twórcę wchodzą-
cych w rachubę przepisów prawnych, a mianowicie Ministra Edukacji Narodowej,
które charakteryzuje szerokie ujmowanie kategorii ,,trudnych warunków pracy" i
swoisty liberalizm (sumaryczność) w tym względzie, świadczy - między innymi -
zmiana dokonana przez rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25
marca 1998 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli
(Dz. U. Nr 39, poz. 229). W jej następstwie dotychczasowe ograniczenie przewidzia-
ne w ostatnim zdaniu § 14 ust. 3 rozporządzenia z 14 lipca 1997 r. nie ma już w
ogóle zastosowania do ,,innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w
szkołach (placówkach), w których przysługuje dodatek za trudne warunki pracy". Gdy
idzie o stan prawny przed tą zmianą przemawia ona za przyjęciem poglądu, iż inten-
cją organu wydającego zarządzenia z 31 lipca 1982 r. i 14 lipca 1997 r. było, by po-
jęcie ,,zajęć wychowawczo-opiekuńczych" ujmowane było szeroko, a więc także z
uwzględnieniem czynności, które tylko pośrednio łączą się z prowadzeniem zajęć
wychowawczo-opiekuńczych ujmowanych wąsko.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: