Wyrok z dnia 24 czerwca 1998 r.
I PKN 186/98

1. Związek zawodowy wytaczając powództwo na rzecz pracownika(art.
462 i 61 KPC) nie może domagać się ustalenia stosunku prawnego lub prawa
dotyczącego tego związku oraz nie może powoływać się na własny interes
prawny w ustaleniu.
2. Nie można domagać się ustalenia, że pracodawca naruszył przepis
obowiązującego prawa (art. 189 KPC).

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 1998 r. sprawy z po-
wództwa Henryka G. i Zbigniewa K. wytoczonego na ich rzecz przez NSZZ "Soli-
darność" przy Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej Zarządu Służby Zdrowia Minis-
terstwa Spraw Wewnętrznych w Ł. przeciwko Zespołowi Zakładów Opieki Zdrowot-
nej Zarządu Służby Zdrowia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Ł. o przywrócenie
do pracy, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 15 grudnia 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" Komisja Zakłado-
wa w pozwanym Zespole Opieki Zdrowotnej Zarządu Służby Zdrowia Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych w Ł., działając na rzecz powodów Henryka G. i Zbigniewa K.,
wniósł o uznanie "za bezprawne i w związku z tym nieważne" pozbawienia powodów
stanowisk ordynatorów, przywrócenie ich na te stanowiska oraz "uznanie, że poz-
wany podejmując decyzję pozbawienia stanowiska powoda Henryka G., Przewodni-
czącego Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność", bez powiadomienia i uzyskania

- 2 -

zgody tej Komisji, dopuścił się rażącego naruszenia przepisów art. 32 pkt 1 i 2
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych".
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Łodzi, wyrokiem z dnia 30 kwietnia 1997 r. [...]
zasądził na rzecz powodów dodatki funkcyjne za okres od 1 stycznia 1997 r. do 31
marca 1997 r. oraz ustalił, że powodowie "są zatrudnieni na stanowiskach ordynato-
rów" do dnia 31 grudnia 1997 r. W zakresie zgłoszonego żądania Sąd powództwo
oddalił. Sąd Rejonowy uznał, że spór między stronami w zakresie oceny kiedy
upływa okres na jaki zostali powołani na stanowiska ordynatorów, należy rozstrzyg-
nąć na korzyść powodów. Skutkowało to orzeczenie ponad żądanie pozwu w zakre-
sie zasądzenia wyrównania wynagrodzenia oraz ustalenia rodzaju stanowisk pracy
powodów i okresu w jakim mają je zajmować. W części dotyczącej żądania pozwu
Sąd Rejonowy uznał, że Kodeks pracy nie przewiduje roszczenia o przywrócenie
wynagrodzenia, a ze względu na określenie roszczenia o odszkodowanie bez poda-
nia jego podstawy prawnej, podlega ono oddaleniu.
Wyrok ten zaskarżyły obie strony. Jednakże strona pozwana cofnęła apelację
w części dotyczącej uwzględnionego powództwa, a powodowie cofnęli apelację w
części dotyczącej oddalenia ich roszczeń, wnosząc o zasądzenie wyrównania wy-
nagrodzenia za pracę za dalszy okres. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi, wyrokiem z dnia 15 grudnia 1997 r. [...], umorzył postępowa-
nie apelacyjne w części, w której apelacje obu stron zostały cofnięte. Zasądził także
na rzecz powodów wyrównanie wynagrodzenia za pracę w wysokości dodatku funk-
cyjnego za dalszy okres do 31 grudnia 1997 r. Sąd drugiej instancji natomiast oddalił
apelację Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" w zakresie kwestionującym
oddalenie powództwa, co do ustalenia naruszenia przez pracodawcę prawa, to jest
art. 32 ustawy o związkach zawodowych. W tym zakresie Sąd drugiej instancji
stwierdził, że pozwany nie wypowiedział powodom umów o pracę, lecz stwierdził, że
z dniem 31 grudnia 1996 r. upłynął okres powołania ich na stanowiska ordynatorów.
Sąd uznał, że skoro powołanie było na czas określony, to po upływie terminu
"stosunek pracy na stanowisku ordynatora rozwiązuje się z mocy samego prawa" i
nie jest potrzebne jego wypowiedzenie czy rozwiązanie.
Kasację od tego wyroku wniosła Komisja Zakładowa NSZZ "Solidarność",
"wyłącznie w części oddalającej jej apelację". Zarzuciła naruszenie "art. 32 pkt 1 i 2"

- 3 -

ustawy o związkach zawodowych oraz wniosła o "uznanie, że pozwany podejmując
decyzję pozbawienia stanowiska zajmowanego w pracy Przewodniczącego Komisji
Zakładowej NSZZ "Solidarność" oraz innych członków władz tego związku zawodo-
wego, bez powiadomienia i uzyskania zgody Komisji Zakładowej, dopuścił się rażą-
cego naruszenia przepisów art. 32 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedmiotem rozpoznania w postępowaniu kasacyjnym pozostały wyłącznie
rozstrzygnięcia dotyczące żądania (sprecyzowanego na rozprawie przed Sądem
Najwyższym jako żądanie ustalenia) "uznania, że pozwany podejmując decyzję poz-
bawienia stanowiska zajmowanego w pracy Przewodniczącego Komisji Zakładowej
NSZZ "Solidarność" oraz innych członków władz tego związku zawodowego, bez
powiadomienia i uzyskania zgody Komisji Zakładowej, dopuścił się rażącego naru-
szenia przepisów art. 32 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawo-
dowych". W tym zakresie było to powództwo o ustalenie (art. 189 KPC). W ramach
takiego powództwa można żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku praw-
nego lub prawa wówczas, gdy powód ma w tym interes prawny. W sprawie należy
przede wszystkim zważyć, że powództwo wytoczył NSZZ "Solidarność" czyli organi-
zacja społeczna jako podmiot wymieniony w art. 462 i 61 KPC. Z przepisu art. 61 § 1
KPC wynika jednoznacznie, że podmiot taki wytacza powództwa na rzecz obywateli
(w tym przypadku pracowników), a nie na swoją rzecz. Związek zawodowy wyta-
czając powództwo nie realizuje więc własnych praw. Jest stroną postępowania jedy-
nie w znaczeniu formalnym. Odnosząc to do powództwa o ustalenie należy pod-
nieść, że w takiej sytuacji związek zawodowy może domagać się jedynie ustalenia
istnienia (nieistnienia) stosunku prawnego lub prawa między podmiotem na rzecz
którego wytoczył powództwo a drugą stroną stosunku prawnego oraz musi się po-
wołać na interes prawny powoda w znaczeniu materialnym (osoby, na rzecz której
wytoczono powództwo). Związek zawodowy nie może domagać się więc ustalenia w
zakresie stosunku prawnego lub prawa jego dotyczącego oraz nie może powoływać
się na własny interes prawny w takim ustaleniu.

- 4 -

W wyniku rozstrzygnięć, które zapadły w sprawie, wszystkie roszczenia po-
wodów zostały zaspokojone, zarówno w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę
jak i rodzaju oraz czasu zajmowania stanowisk pracy. Powodowie nie mają więc
żadnego interesu prawnego w ustaleniu, że zmieniając im stanowiska pracy strona
pozwana naruszyła prawo (czy taki interes prawny ma związek zawodowy jest obo-
jętne). Przede wszystkim jednak należy stwierdzić, że powództwo o ustalenie z istoty
nie może służyć do żądania ustalenia naruszenia prawa materialnego. Przepis art.
189 KPC w zakresie, w którym dotyczy ustalenia istnienia (nieistnienia) prawa,
odnosi się do prawa podmiotowego strony, a nie prawa w znaczeniu obowiązującego
przepisu prawnego. Wyrok Sądu drugiej instancji w zakresie oddalającym apelację
złożoną przez NSZZ "Solidarność" (oczywiście na rzecz powodów) w części do-
tyczącej oddalenia powództwa o ustalenie jest więc prawidłowy, bez względu na wy-
rażoną (zbędnie) ocenę czy strona pozwana naruszyła art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o
związkach zawodowych.
Wobec powyższego należało uznać, że kasacja nie powoływała się na
usprawiedliwioną podstawę i podlegała oddaleniu z mocy art. 39312 KPC.
========================================