Wyrok SN - I PKN 150/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 150/98
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1999/12/394
Orzecznictwo Sądów Polskich 2000/4/185
Data wydania:1998-05-28

Wyrok z dnia 28 maja 1998 r.
I PKN 150/98

Do oceny zasadności roszczenia o jednorazowe odszkodowanie z tytułu
choroby zawodowej, powstałego po wejściu w życie ustawy z dnia 28 czerwca
1995 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypła-
calności pracodawcy (Dz.U. Nr 87, poz. 435), ma zastosowanie przepis art. 6
ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w
razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.) w
brzmieniu nadanym przez nowelę z dnia 28 czerwca 1995 r.


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Adam Józefowicz, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Henryka M. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w S.
o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach z dnia 18 grudnia 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Powód Henryk M. wniósł kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach z dnia 18 grudnia 1997 r. [...], którym Sąd
ten oddalił jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Łukowie z dnia
18 czerwca 1997 r. [...].

W pozwie skierowanym przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych powód domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 11.533,50 zł
wraz z ustawowymi odsetkami poczynając od dnia 20 listopada 1996 r. do dnia za-
płaty, tytułem jednorazowego odszkodowania należnego w następstwie uszczerbku
na zdrowiu spowodowanego chorobą zawodową. Z ustaleń Sądu pierwszej instancji
wynika, iż stosunek pracy z powodem uległ rozwiązaniu z dniem 29 lutego 1992 r. na
skutek wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, tj. Zakład Mechanizacji
Rolnictwa w R. Po tej dacie powód nie podjął zatrudnienia albowiem początkowo
przebywał na zwolnieniu lekarskim, a następnie uzyskał prawo do renty inwalidzkiej.
Postanowieniem z dnia 11 września 1992 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Gospodarczy w
Siedlcach ogłosił upadłość Zakładu Naprawczego Mechanizacji Rolnictwa w R., zaś
postanowieniem z dnia 30 grudnia 1996 r. stwierdził zakończenie postępowania
upadłościowego. Decyzją z dnia 27 września 1996 r. Państwowy Terenowy Inspektor
Sanitarny w Ł. stwierdził u powoda istnienie choroby zawodowej, a Obwodowa Ko-
misja Lekarska do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia orzeczeniem z dnia 5 listopada
1996 r. stwierdziła u powoda 55% uszczerbek na zdrowiu spowodowany chorobą
zawodową.

Zdaniem Sądu Rejonowego uprawnienie powoda do jednorazowego odszko-
dowania z tytułu choroby zawodowej powstało dopiero z chwilą uprawomocnienia się
orzeczenia OKiZ ustalającego uszczerbek na zdrowiu. W tym czasie nie istniał już
pracodawca powoda, który jako uspołeczniony zakład pracy byłby zobowiązany do
wypłaty odszkodowania i z tego względu roszczenie skierowane zostało przeciwko
pozwanemu Funduszowi. Ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze
zm.) wprowadzając ochronę roszczeń pracowniczych jednocześnie wyznaczyła
granice czasowe dla zaspokojenia określonych w niej roszczeń przez wskazanie dnia
poprzedzającego wystąpienie niewypłacalności pracodawcy i następującego po tym
dniu. Zgodnie z jej art. 2a za dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy uważa
się między innymi datę postanowienia Sądu o ogłoszeniu upadłości (w roz-
poznawanej sprawie jest to dzień 11 września 1992 r.). W myśl zaś jej art. 6 ust. 2
pkt 1 i ust. 3, jednorazowe odszkodowanie pieniężne z tytułu choroby zawodowej
podlega zaspokojeniu, jeżeli uprawnienie do tego świadczenia powstało w okresie 3
miesięcy poprzedzających powstanie niewypłacalności pracodawcy, (a więc między
11 czerwca 1992 r. a 11 września 1992 r.), albo w okresie poprzedzającym ustanie
stosunku pracy przypadającym w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzają-
cych dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, lub następującym po tym dniu
(a więc w okresie od 11 listopada 1991 r. do 29 lutego 1992 r.). Uprawnienie powoda
do odszkodowania nie powstało w żadnym z wymienionych okresów i z tego względu
zdaniem Sądu Pracy nie jest możliwe jego zaspokojenie.

Rozpoznając apelację powoda Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pod-
kreślił w pierwszej kolejności, że ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie rosz-
czeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy określając zasady i zakres
ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, stanowi
jednocześnie w art. 25, że znajduje ona zastosowanie do świadczeń objętych przepi-
sem art. 6, do których uprawnienie powstało po upływie trzech miesięcy od dnia
wejścia w życie ustawy, tj. od 1 kwietnia 1994 r. Prawo do odszkodowania z tytułu
choroby zawodowej będącego przedmiotem żądania pozwu, powstaje z momentem
spełnienia się przesłanek jego nabycia, a więc (również) po prawomocnym ustaleniu
uszczerbku na zdrowiu spowodowanego chorobą zawodową (por. uchwałę składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 października 1984 r. , III PZP 29/84,
OSNCP 1985 z. 1, poz. 21). W rozpoznawanej sprawie orzeczenie Obwodowej Ko-
misji Lekarskiej do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w Ł. z dnia 5 listopada 1996 r.
[...], ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu, stało się prawomocne z dniem 20
listopada 1996 r. i w tej dacie powstało prawo do jednorazowego odszkodowania, co
jest równoznaczne z jego wymagalnością. W tym świetle nie budzi wątpliwości, że
dochodzone roszczenie powstało w terminie określonym w art. 25 ustawy z dnia 29
grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności praco-
dawcy. Nie jest to jednak jedyny warunek konieczny dla zaspokojenia spornego
roszczenia ze środków Funduszu.

W kasacji podniesiony został zarzut, iż zaskarżony wyrok narusza art. 6 ust. 3
i art. 25 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy, przez przyjęcie, że uprawnienie do jednorazowego
świadczenia, które dochodzi powód, zależy łącznie od spełnienia dwóch przesłanek,
tj. powstania niewypłacalności pracodawcy w terminach określonych ustawą i
uprawomocnienia się orzeczenia o stopniu uszczerbku na zdrowiu. Ponadto kasacja
zarzuca, iż naruszony został art. 5 i 4771 KPC ,,przez nie udzielenie powodowi wska-
zówek co do czynności procesowej" oraz ,,uznanie iż wprowadzenie powoda w błąd
jakiego dopuścili się przedstawiciele pozwanego nie wpływa na prawidłowość wyroku
wydanego przez Sąd pierwszej instancji".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego została oddalona. Sta-
wiając w niej zarzut naruszenia art. 6 ust. 3 i art. 25 ustawy o ochronie roszczeń pra-
cowniczych nie wyjaśnia się w jej uzasadnieniu z jakich powodów błędne jest stano-
wisko Sądu przyjęte w zaskarżonym wyroku, że uprawnienie do jednorazowego od-
szkodowania zależy zarówno od tego, by niewypłacalność pracodawcy ,,wystąpiła w
określonych terminach" oraz, by również doszło do ,,uprawomocnienia się orzeczenia
o stopniu uszczerbku na zdrowiu". W istocie więc z uzasadnienia kasacji nie wynika
dlaczego należy uznać, iż w zaskarżonym wyroku doszło do błędnego zinter-
pretowania i zastosowania art. 6 ust. 3 i art. 25 ustawy o ochronie roszczeń pracow-
niczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych, podobnie jak i Sąd pierwszej instancji, przyjął ten sposób wykładni przepisu art.
6 ust. 3 i art. 25 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych, w związku ze zmianami
wprowadzonymi przez ustawę z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. Nr
87, poz. 435), który został ustalony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia
1996 r., II PR 2/96. Między innymi sformułowano w nim pogląd, że przepisy ustawy o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy mają zasto-
sowanie do niezaspokojonych roszczeń o jednorazowe odszkodowanie przysługują-
ce na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych, o ile prawo do nich powstało po dniu 31 marca 1994 r. i jeżeli
faktycznie zaprzestanie działalności przez pracodawcę miało miejsce również po tej
dacie. Jeżeli niewypłacalność pracodawcy powstała przed dniem wejścia w życie
ustawy, to nie istniała możliwość skorzystania przez pracowników z zaspokojenia nie
zrealizowanych roszczeń, nawet jeżeli uprawnienie do świadczeń powstało w termi-
nie określonym w art. 25 ustawy z 23 grudnia 1993 r. Z chwilą wejścia w życie
ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. zmianie uległa redakcja art. 6 ustawy o ochronie
roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, a to oznacza, że
przepis ten w nowym brzmieniu ma zastosowanie do tych roszczeń, które stają się
wymagalne po tej chwili. Na stanowisku takim stanął Sąd Najwyższy także w wyroku
z dnia 8 grudnia 1997 r., I PKN 424/97 (nie publikowany), przyjmując jednocześnie
(podobnie jak w wyroku z 17 grudnia 1996 r., a także w uchwale z 17 października
1984 r.), że uprawnienie do jednorazowego odszkodowania powstaje (roszczenie
staje się wymagalne) w dacie orzeczenia (ostatecznego) Komisji Lekarskiej do Spraw
Inwalidztwa i Zatrudnienia. W ocenie składu orzekającego w niniejszej sprawie
wykładnia przyjęta we wcześniejszych orzeczeniach Sądu Najwyższego, a tym
samym także w zaskarżonym wyroku, jest prawidłowa. Skoro roszczenie powoda
powstało dopiero z momentem wydania orzeczenia (ostatecznego) przez Obwodową
Komisję Lekarską do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia, a jednocześnie weszły w
życie zmiany dokonane w art. 6 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy przez ustawę nowelizującą z 28 czerwca 1995 r. , to
wobec tego przy ocenie roszczenia powoda słusznie zastosowano przepis art. 6 ust.
3 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
w jego nowym brzmieniu. Wynika zaś z niego, że jednorazowe odszkodowanie pod-
lega zaspokojeniu ze środków Funduszu, jeżeli uprawnienie do tego świadczenia
powstało w okresie 3 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności
pracodawcy albo w okresie poprzedzającym ustanie stosunku pracy przypadającym
w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia niewypła-
calności pracodawcy lub następującym po tym dniu. Wymagania przewidzianego w
tym przepisie roszczenie powoda bez wątpienia nie spełnia, jeżeli uwzględnić, że
stało się ono wymagalne (powstało) 5 listopada 1996 r. zaś niewypłacalność praco-
dawcy ,,wystąpiła" 11 września 1992 r. Jest to wystarczający wzgląd dla przyjęcia
twierdzenia, iż powód nie spełniał warunków przewidzianych w ustawie (art. 6 ust. 3)
o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, niezależ-
nie od tego, czy z art. 25 tej ustawy oraz innych jej przepisów wynika ogólna reguła,
iż ma ona zastosowanie tylko w tych przypadkach, w których niewypłacalność pra-
codawcy powstała w terminie określonym w tym przepisie, co kwestionuje się w ka-
sacji. Podkreślić przy tym należy, że kasacja pośrednio przyjmuje, iż do roszczenia
powoda ma zastosowanie art. 6 ust. 3 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w
razie niewypłacalności pracodawcy w nowym brzmieniu oraz, że ,,decydującym po-
winien być moment ustalenia uszczerbku na zdrowiu albowiem dopiero wówczas
można podjąć dalsze czynności mające na celu realizację swoich uprawnień", co
oznacza, iż w istocie przyjmuje się w niej za prawidłowy pogląd, w myśl którego
roszczenie o jednorazowe odszkodowanie powstaje dopiero po ustaleniu stopnia
uszczerbku na zdrowiu. W tym stanie rzeczy niezrozumiały jest jej zarzut, iż w zas-
karżonym wyroku doszło do naruszenia art. 6 ust. 3 ustawy o ochronie roszczeń pra-
cowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Za bezzasadny należy uznać
także zarzut naruszenia art. 25 tej ustawy, między innymi z powodów wskazanych w
wyroku Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r., co jednak o tyle jest mniej istotne, iż
z jej art. 6 ust. 3 wynika, że prawo powoda do otrzymania świadczenia z Funduszu
jest wykluczone.

Bezzasadne są także zarzuty naruszenia art. 5 KPC i art. 4771 KPC. W uza-
sadnieniu kasacji brak jest bliższego wyjaśnienia na czym naruszenie to polegało.
Można przypuszczać, iż pozostają one w związku z podnoszonym już wcześniej (w
apelacji) zarzutem wprowadzenia powoda w błąd przez przedstawiciela Wojewódz-
kiego Urzędu Pracy jako reprezentanta Funduszu. Sąd drugiej instancji słusznie w
związku z tą kwestią stwierdził, że pozew dotyczył wypłaty jednorazowego odszko-
dowania z tytułu choroby zawodowej na podstawie ustawy o ochronie roszczeń pra-
cowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Natomiast sugerowana przez po-
woda odpowiedzialność jest odpowiedzialnością o innym charakterze; ewentualne
roszczenia mogą być dochodzone w odrębnym procesie na podstawie przepisów
prawa cywilnego. W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do twierdzenia, że naruszony
został przepis przewidujący udzielanie przez sąd stronom i uczestnikom postępowa-
nia występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wska-
zówek co do czynności procesowych oraz pouczania ich o skutkach prawnych tych
czynności i skutkach zaniedbań (art. 5 KC). Gdy idzie o zarzut naruszenia art. 4771
KPC, to zachodzi sprzeczność między tym, co mogłoby wynikać z powołania się na
ten artykuł, a wyjaśnieniem kasacji, jakie temu zarzutowi towarzyszy. Można przy-
puszczać, iż skarżącemu idzie o paragraf pierwszy art. 4771 KPC, tj. że sąd powinien
orzec ponad (lub obok) żądania powoda, ale jest to wątpliwe gdy zważyć, że według
słów kasacji naruszenie tego przepisu nastąpiło ,,przez uznanie iż wprowadzenie
powoda w błąd jakiego dopuścili się przedstawiciele pozwanego nie wpływa na pra-
widłowość wyroku wydanego przez Sąd I instancji, co skutkowało odstąpieniem od
wyjaśnienia tej kwestii". W tym stanie rzeczy - niezależnie od tego, że zdaniem Sądu
Najwyższego w rozpoznawanej sprawie nie ma żadnych podstaw do wysuwania za-
rzutu, iż naruszony został art. 4771 § 1 KPC z uwagi na okoliczność, iż wyjaśnienie
istoty pretensji powoda nie przystaje w żadnej mierze do treści art. 4771 KPC, powo-
łanie się na ten przepis w kasacji nie mogło stać się przedmiotem merytorycznej
analizy.

Z powyższych względów na podstawie art. 39312 KPC Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: