Wyrok SN - I PK 72/03
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PK 72/03
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/21/366
Prawo Pracy 2004/5/34
Orzecznictwo Sądów Polskich 2005/6/85
Data wydania:2003-12-04

Wyrok z dnia 4 grudnia 2003 r.
I PK 72/03

Zasady skracania urlopu dla poratowania zdrowia określone w art. 73
ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst:
Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.) dotyczą nauczycieli spełniających usta-
wowe warunki, od których zależy nabycie prawa do emerytury. Rozwiązanie
stosunku pracy nie jest warunkiem, od którego uzależnione jest nabycie przez
nauczyciela prawa do emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela,
lecz jedynie warunkiem skorzystania z prawa do tego świadczenia.

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Zbigniew Hajn.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2003 r. sprawy
z powództwa Teresy D. przeciwko Gminnemu Przedszkolu Publicznemu w R.W. o
udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia, na skutek kasacji powódki od wyroku
Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z dnia 9
stycznia 2002 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego na rzecz pozwa-
nego.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2001 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Radomiu
oddalił powództwo Teresy D. przeciwko Gminnemu Przedszkolu Publicznemu w
R.W. o zobowiązanie do udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia. Sąd ustalił, że
powódka była zatrudniona u pozwanego od 16 sierpnia 1978 r. i dwukrotnie korzy-
stała z płatnych urlopów dla poratowania zdrowia. W dniu 20 marca 2001 r. uzyskała
orzeczenie lekarskie o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia w celu
przeprowadzenia zalecanego leczenia w okresie od 21 marca 2001 r. do 20 marca
2002 r. i na jego podstawie wystąpiła do pracodawcy o udzielenie urlopu. Dyrektor
pozwanego Przedszkola udzieliła powódce płatnego urlopu od 21 marca 2001 r. do
31 lipca 2001 r. to jest do czasu uzyskania uprawnień emerytalnych, powołując się
na przepis art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela. Sąd uznał żądanie udzielenia urlopu na
dalszy okres za nieuzasadnione, gdyż w dniu 16 sierpnia 2001 r. powódka osiągnęła
30-letni okres zatrudnienia, w tym 20-letni okres pracy nauczycielskiej. Na podstawie
art. 88 ust. 1 i 2a Karty Nauczyciela, mogła po rozwiązaniu stosunku pracy na swój
wniosek przejść na emeryturę, gdyż nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytal-
nego. Zgodnie z art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela, urlop dla poratowania zdrowia
może być udzielony za okres nie dłuższy niż do końca miesiąca kalendarzowego
poprzedzającego miesiąc przejścia na emeryturę czyli do końca lipca 2001 r.
Apelacja powódki od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z dnia 9 stycznia 2002 r.
[...]. Sąd Okręgowy dokonał analizy przepisu art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.),
który stanowi, że nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć, po prze-
pracowaniu co najmniej 5 lat w szkole, dyrektor szkoły udziela płatnego urlopu dla
poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia w wymiarze nie-
przekraczającym jednorazowo jednego roku. Jeżeli nauczycielowi do nabycia prawa
do emerytury brakuje mniej niż rok, płatny urlop na poratowanie zdrowia nie może
być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca kalendarzowego poprzedzają-
cego miesiąc, w którym nauczyciel przechodzi na emeryturę. Wynikające z tego
przepisu ograniczenie czasu trwania urlopu dla poratowania zdrowia nie jest związa-
ne z rodzajem emerytury, na którą nauczyciel przechodzi i nie musi to być emerytura
nabywana na ogólnych zasadach. Tam gdzie ustawodawcy chodziło o nabycie praw
emerytalnych przez pracownika na powszechnie obowiązujących zasadach, zostało
to wyraźnie zaznaczone w przepisie. Przykładem może być przepis art. 39 Kodeksu
pracy. Skoro więc art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela łączy długość urlopu z przejściem
na emeryturę i nabyciem praw emerytalnych bez względu na rodzaj emerytury, to nie
można wysnuć wniosku, iż ograniczenie to dotyczy wyłącznie emerytury nabywanej
na ogólnych zasadach po osiągnięciu wieku emerytalnego. Sąd Okręgowy wziął
również pod uwagę okoliczność przyznaną przez strony w postępowaniu apelacyj-
nym, iż w okresie od 1 sierpnia 2001 r. do 31 grudnia 2001 r. powódka, będąc nie-
zdolna do pracy z powodu choroby, pobierała zasiłek chorobowy, w dniu 2 stycznia
2002 r. doręczono jej wypowiedzenie umowy o pracę na podstawie art. 20 Karty
Nauczyciela, w okresie wypowiedzenia korzystała z urlopu wypoczynkowego i w dniu
30 kwietnia 2002 r. stosunek pracy został rozwiązany. Żądanie zobowiązania poz-
wanego do udzielenia urlopu na poratowanie zdrowia jest niezasadne także z tej
przyczyny.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją powódka i wskazując jako podstawę kasacji na-
ruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art.
88 ust. 1 i art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Radomiu do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu kasacji podniosła, że nabycie uprawnień do emerytury przez nau-
czyciela w trybie art. 88 Karty Nauczyciela nie jest związane z obowiązkiem udania
się na emeryturę. Jest to jego uprawnienie, z którego może on, ale nie musi skorzy-
stać. Tymczasem Sąd potraktował powódkę tak, jakby miała ona obowiązek przej-
ścia na emeryturę w momencie uzyskania takiego prawa a ograniczenie czasu trwa-
nia urlopu bezpodstawnie uznał za zasadne. W myśl art. 88 Karty Nauczyciela, nau-
czyciel sam decyduje o tym, czy przejść na emeryturę i rozwiązać umowę o pracę,
czy też nadal pozostawać w stosunku pracy i skorzystać wcześniej z przysługujące-
go mu urlopu dla poratowania zdrowia. Przy rozwiązaniu stosunku pracy potrzebne
jest oświadczenie woli wyrażone w piśmie do dyrektora szkoły lub placówki oświato-
wej. Jeżeli zatem nauczyciel nabył prawo do emerytury w myśl art. 88 Karty Nauczy-
ciela, ale z niego nie korzysta, to do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego określo-
nego w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-
pieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) ma prawo do urlopu dla po-
ratowania zdrowia, o którym mowa w art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela. Z wyrokiem
Sądu Okręgowego można by było się zgodzić, gdyby przed wystąpieniem o urlop dla
poratowania zdrowia powódka złożyła wniosek o rozwiązanie stosunku pracy. Sąd
Okręgowy powinien również wyjaśnić prawidłowość wręczenia powódce wypowie-
dzenia stosunku pracy, skoro przy wydaniu wyroku wziął tę okoliczność pod uwagę.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut dotyczący braku wyjaśnienia okoliczności rozwiązania z powódką sto-
sunku pracy nie może być rozpoznany przez Sąd Najwyższy, gdyż kwestia ta nie jest
objęta podstawami kasacji. Zgodnie z art. 39311 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpo-
znaje sprawę w granicach podstaw kasacji, zatem nie może badać prawidłowości
ustaleń faktycznych, jeżeli kasacja nie jest oparta na podstawie naruszenia przepi-
sów postępowania. Znajdujące się w części dotyczącej przytoczenia podstaw kasa-
cyjnych stwierdzenie ,,nie wyjaśnienie prawidłowości rozwiązania stosunku pracy" nie
może być traktowane jako podstawa kasacji z art. 3931 pkt 2 k.p.c., skoro nie wska-
zuje się przepisów postępowania, które wnoszący kasację uważa za naruszone.
Kontrola kasacyjna ogranicza się więc do prawidłowości wykładni i zastosowania
wskazanych w kasacji przepisów prawa materialnego w stanie faktycznym ustalonym
w zaskarżonym wyroku.
Przepis art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.) ogranicza okres
przysługującego nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia wynoszący maksy-
malnie 1 rok, jeżeli nauczycielowi do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż
rok. Pojęcie nabycia prawa do emerytury zostało użyte w takim znaczeniu, w jakim
jest ono rozumiane w przepisach regulujących świadczenia emerytalno-rentowe. Nie
jest ono równoznaczne z przejściem na emeryturę czy też zamiarem skorzystania z
tego świadczenia wyrażającym się w złożeniu stosownego wniosku. Zgodnie z art.
100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń powstaje w dniu spełnienia wszyst-
kich warunków, od których uzależnione jest to prawo. Nabycie prawa do emerytury
następuje z chwilą spełnienia ostatniego z wymaganych warunków. Przepisy art. 24
ust. 1 i art. 27 ust. 1 określają wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 60 lat. Jed-
nakże osiągnięcie tego wieku nie zawsze jest warunkiem koniecznym do nabycia
prawa do emerytury. Wiele przepisów określa warunki wystarczające do nabycia
prawa do emerytury osób, które nie osiągnęły tego wieku (na przykład art. 29 i 32
ustawy). Do takich przepisów należy również art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, który
stanowi, że nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wy-
konywania pracy w szczególnym charakterze, mogą przejść na emeryturę po rozwią-
zaniu na swój wniosek stosunku pracy. Na podstawie tego przepisu, nauczyciel na-
bywa prawo do emerytury w dniu, w którym osiągnął trzydziestoletni okres zatrudnie-
nia i dwudziestoletni okres pracy w szczególnym charakterze. Natomiast rozwiązanie
stosunku pracy nie jest warunkiem, od którego uzależnione jest nabycie prawa do
emerytury, lecz jest warunkiem skorzystania z prawa do tego świadczenia. Przepis
art. 29 ustawy o emeryturach i rentach regulujący warunki uprawniające do emerytu-
ry pracowników, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego używa określenia ,,ubezpie-
czeni mogą przejść na emeryturę". Określenie to, użyte w stosunku do pracowników,
oznacza możliwość skorzystania z prawa do emerytury, przez osoby, które po speł-
nieniu wymaganych warunków nabyły to prawo. Krąg tych osób jest ograniczony,
gdyż ubezpieczony w dniu spełnienia ostatniego warunku musi mieć status pracow-
nika, podobnie jak wymagany jest status nauczyciela w dniu spełnienia ostatniego
warunku określonego w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela. Przejście na emeryturę
uzależnione jest od woli ubezpieczonego, który nie musi z tego prawa korzystać, po-
dobnie jak nie musi korzystać z prawa do emerytury osoba, która nabyła to prawo po
osiągnięciu wieku emerytalnego. Przejście na emeryturę następuje w dacie przyzna-
nia prawa do emerytury po złożeniu stosownego wniosku. Złożenie wniosku jest wa-
runkiem przejścia na emeryturę ubezpieczonego, który prawo do świadczeń nabył na
podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach. Przepis art. 88 ust. 1 Karty
Nauczyciela wprowadza dodatkowy warunek rozwiązania przez nauczyciela stosun-
ku pracy na swój wniosek. Spełnienie obu warunków - złożenia wniosku o emeryturę
i wniosku o rozwiązanie stosunku pracy - uzależnione jest od woli nauczyciela. W
każdym wypadku wola ubezpieczonego decyduje o przejściu na emeryturę, nato-
miast nabycie prawa do emerytury niezależne jest od woli ubezpieczonego lecz od
spełnienia warunków ustawowych.
Zasady skracania urlopu dla poratowania zdrowia określone w art. 73 ust. 1
zdanie drugie Karty Nauczyciela dotyczą nauczycieli spełniających warunki ustawo-
we, od których przepisy uzależniają nabycie prawa do emerytury. Nie można uznać,
jak to twierdzi się w kasacji, że nauczyciela, który spełnił warunki uprawniające go do
emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, nie uważa się za osobę,
która nabyła prawo do emerytury. Takie rozumowanie doprowadziłoby do wniosku,
że nie uważa się za nabycie prawa do emerytury spełnienia warunków określonych w
art. 29 ustawy o emeryturach i rentach. Kryterium nabycia prawa do emerytury by-
łoby osiągnięcie wieku emerytalnego. Gdyby chodziło o wiek emerytalny to - jak
słusznie zauważył Sąd Okręgowy - ustawodawca użyłby takiego właśnie określenia,
jak to uczynił w art. 39 Kodeksu pracy. Zaprezentowanej w kasacji interpretacji nie
uzasadnia także użycie w art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela określenia terminu końco-
wego urlopu nauczyciela, który nabywa prawo do emerytury, jako koniec miesiąca
kalendarzowego poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel przechodzi na eme-
ryturę. Określenie ,,przechodzi na emeryturę" oznacza w tym wypadku zdarzenie
przyszłe. Przepis dotyczy bowiem stanu istniejącego w dniu udzielenia urlopu dla
poratowania zdrowia, kiedy nauczyciel nie nabył jeszcze prawa do emerytury. Okre-
ślona w nim przyszła data przejścia na emeryturę oznacza datę, w której nauczyciel
może skorzystać z tego prawa.
Kasacja zarzucająca naruszenie prawa materialnego okazała się pozbawiona
usprawiedliwionych podstaw i z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis
art. 39312 k.p.c. oddalił kasację.
Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Najwyższy odstąpił od obciążania powódki
kosztami postępowania, mając na uwadze jej sytuację życiową związaną z długo-
trwałą chorobą i rozwiązaniem stosunku pracy.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PK 218/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/92
2008-02-04 
[IA] I PK 197/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/65
2008-01-22 
[IA] I PK 196/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/89
2008-01-29 
[IA] I PK 195/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/90
2008-01-30 
[IA] I PK 193/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/91
2008-02-04 
  • Adres publikacyjny: