Wyrok z dnia 14 października 2004 r.
I PK 647/03

Przepis art. 24113 § 1 k.p. w związku z art. 772 § 5 k.p. ma zastosowanie w
sytuacji, gdy w okresie od odwołania pracownika z zarządu spółki do rozwiąza-
nia z nim stosunku pracy wskutek wypowiedzenia dokonanego z innej przy-
czyny niż odwołanie z zarządu, wszedł w życie regulamin wynagradzania wpro-
wadzający warunki korzystniejsze od ustalonych w jego umowie o pracę.

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 października 2004 r.
sprawy z powództwa Zofii K. przeciwko Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej Spółce
z o. o. w B. o premię regulaminową, wyrównanie odprawy i ekwiwalent za urlop, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 25 lutego 2003 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Zofia K. wniosła o zasądzenie od pozwanego Przedsiębiorstwa
Energetyki Cieplnej Spółki z o.o. w B. kwoty 26.506,22 zł tytułem wyrównania ekwi-
walentu za urlop i odprawy oraz tytułem premii za miesiące marzec-maj 2001 r.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Wyrokiem z 17 października 2002 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na
rzecz powódki 12.048,82 zł z ustawowymi odsetkami tytułem niewypłaconej premii
regulaminowej oraz 13.565,14 zł z ustawowymi odsetkami tytułem wyrównania od-
prawy pieniężnej i wyrównania ekwiwalentu za urlop, a w pozostałym zakresie po-
wództwo oddalił.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była jednym z członków zarządu Miejskiego
Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w B. W tym okresie obowiązywał zakładowy
układ zbiorowy pracy, który obejmował wszystkich pracowników za wyjątkiem
uczniów praktycznej nauki zawodu i członków zarządu spółki. Po połączeniu tego
Przedsiębiorstwa ze spółką ,,C." powstało Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
Spółka z o.o. w B. (dalej jako: ,,PEC spółka z o.o."). Powódka nie weszła w skład za-
rządu nowopowstałej spółki. Nowy regulamin organizacyjny przewidywał dwa odręb-
ne stanowiska członka zarządu i głównego księgowego. Od 1 czerwca 1999 r. po-
wódce jako głównej księgowej, powierzono pełnienie obowiązków dyrektora ekono-
micznego do czasu powołania trzeciego członka zarządu. Od tego dnia była ona
premiowana jak członkowie zarządu spółki, otrzymywała wolą prezesa premię w
wysokości 30% wynagrodzenia, jej wynagrodzenie podstawowe pozostawało bez
zmian i odpowiadało wynagrodzeniu członków zarządu. Od 1 czerwca 2000 r. do 25
lutego 2001 r. powódka przebywała na zwolnieniu lekarskim. W tym czasie zlikwido-
wano stanowisko głównego księgowego oraz powołano dyrektora ekonomiczno-fi-
nansowego, a uchwałą nr 41 nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników PEC Spółki
z o.o. z 25 września 2000 r. uregulowano zasady wynagradzania zarządu Spółki. Po
powrocie powódki ze zwolnienia lekarskiego rozwiązano z nią umowę o pracę za
wypowiedzeniem z powodu likwidacji jej stanowiska pracy. W okresie wypowiedzenia
powódka nie naruszyła żadnego z przepisów regulaminu pracy, co uprawniałoby po-
zwanego do pozbawienia jej premii. W tym czasie (od marca do maja 2001 r.) po-
wódka otrzymywała tylko podstawowe wynagrodzenie, bez premii regulaminowej.
Zasady przyznawania tej premii określał regulamin wynagradzania wprowadzony w
życie 3 października 2000 r. zarządzeniem nr 24/2000 dyrektora PEC Spółki z o.o.
Kolejnymi decyzjami prezes zarządu PEC Spółki z o.o. ustalił, że premia regulami-
nowa wynosiła w marcu 2001 r.- 60%, w kwietniu 2001 r. - 66% i w maju 2001 r. -
66% wynagrodzenia zasadniczego. Po rozwiązaniu z powódką stosunku pracy w
czerwcu 2001 r. wypłacono jej odprawę pieniężną oraz ekwiwalent za urlop wypo-
czynkowy w wysokości nieuwzględniającej premii regulaminowej należnej jej za
okres marzec - maj 2001 r.
W ocenie Sądu Rejonowego, powódka była pracownikiem i została najpierw
objęta zakładowym układem zbiorowym, a następnie regulaminem wynagradzania.
Zgodnie z regulaminem, prawo do premii mają wszyscy pracownicy Spółki z wyjąt-
kiem członków zarządu Spółki i uczniów praktycznej nauki zawodu. Premia regulami-
nowa określona została na 30% stawki wynagrodzenia indywidualnego. Fundusz
premiowy ustala się w każdym miesiącu, jednak nie mniej niż 30 %. W ostatnich
miesiącach pracy powódki wysokość premii regulaminowej określana była w komuni-
katach prezesa zarządu Spółki w sprawie wysokości premii. Fakt, że powódka była
pierwotnie premiowana przez radę nadzorczą i traktowana jak członkowie zarządu,
nie może zmienić faktu, iż nie była ona członkiem zarządu, a co za tym idzie została
objęta regulaminem wynagradzania. Postanowienia regulaminu wynagradzania obo-
wiązujące w PEC są bardziej korzystne dla pracowników. Postanowienia takie zgod-
nie z art. 24113 k.p. w związku z art. 772 § 5 k.p. zastępują wynikające z dotychcza-
sowych przepisów prawa pracy warunki umowy o pracę, a premia regulaminowa na-
biera charakteru roszczeniowego. Bezsporne jest, że powódka w miesiącach marzec
- maj 2001 r. nie otrzymała premii, choć nie zachodziły żadne okoliczności, które
wyłączałyby prawo do premii. Dlatego też na podstawie przepisów regulaminu wyna-
gradzania w związku z art. 9 k.p. i art. 78 § 1 i 2 k.p. w związku z wyżej wymieniony-
mi przepisami i art. 80 k.p., Sąd uwzględnił częściowo powództwo.
Powyższy wyrok apelacją zaskarżył pozwany.
Sąd Okręgowy apelację tę oddalił stwierdzając, że Sąd Rejonowy przeprowa-
dził wszechstronne postępowanie dowodowe, a z poczynionych ustaleń wyprowadził
właściwe wnioski. Prawidłowy jest pogląd Sądu Rejonowego, że powódka była pra-
cownikiem pozwanej Spółki ze wszystkimi tego konsekwencjami. Wyłączenie jej
przez pracodawcę z regulaminu wynagradzania było bezpodstawne. Powódka po-
czątkowo objęta była zakładowym układem zbiorowym, a następnie regulaminem
wynagradzania. Skoro nie należała ona do żadnej z grup pracowników wyłączonych
przez ten akt, to należało objąć ją jego postanowieniami w pełnym zakresie. Nie
można także uznać, aby pracownik czynił sprzeczny z zasadami współżycia społecz-
nego lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa użytek z prawa do
premii, która swe źródło ma w uchwalonym przez pracodawcę regulaminie. Zarzut,
że powódka pobierała wynagrodzenie zasadnicze takie, jak członkowie zarządu jest
w tej sytuacji bezprzedmiotowy. Skoro pracodawca w umowie o pracę sam określił
wynagrodzenie zasadnicze powódki w takiej wysokości, to okoliczność ta nie może
przesądzać o pozbawieniu powódki statusu pracownika. Pracodawca mógł przecież
ustalić wynagrodzenie powódki w niższej wysokości, kiedy utraciła ona status
członka zarządu i stała się pracownikiem Spółki.
W kasacji strona pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego, zarzucając
mu naruszenie prawa materialnego, poprzez zastosowanie jako podstawy rozstrzy-
gnięcia art. 1 i załącznika nr 13 regulaminu wynagradzania, oraz art. 24113 § 1 k.p w
związku z art. 772 § 5 k.p. i niezastosowanie art. 8 k. p., a także sprzeczność istot-
nych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, poprzez przyjęcie, że
powódka nie była wyłączona, tak jak członkowie zarządu Spółki, z regulaminu wyna-
gradzania. Ponadto skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, co
miało istotny wpływ na wynik sprawy w postaci negatywnego dla pozwanego roz-
strzygnięcia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki ocenę
umowy o pracę powódki, w której pracodawca zagwarantował powódce jedynie wy-
nagrodzenie zasadnicze, tak jak członkom zarządu i nigdy nie dostosował zasad
wynagradzania powódki do istniejącego taryfikatora wynagrodzeń zasadniczych
obowiązującego pracowników. Na tej podstawie strona skarżąca wniosła o zmianę
zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie kasacji ,,powoda" poprzez oddalenie
powództwa ewentualnie o jego uchylenie w całości oraz o uchylenie w całości po-
przedzającego go wyroku Sądu Rejonowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Usprawiedliwiony okazał się zarzut naruszenia przez zaskarżone orzeczenie
art. 24113 § 1 k.p. w związku z art. 772 § 5 k.p. Ustalony przez Sąd Okręgowy stan
faktyczny nie uzasadnia zastosowania tego przepisu, bowiem przyjęty stan faktyczny
nie odpowiada hipotezie zastosowanej normy prawnej, co oznacza jego wadliwą
subsumcję. Zgodnie z normą prawną wynikającą z art. 24113 § 1 k.p., odczytanego w
związku z art. 772 § 5 k.p., korzystniejsze postanowienia regulaminu wynagradzania,
z dniem jego wejścia w życie, zastępują z mocy prawa wynikające z dotychczaso-
wych przepisów prawa pracy warunki umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego
podstawę nawiązania stosunku pracy. Zastąpienie z mocy prawa (zasada automaty-
zmu) warunków umowy o pracę przez postanowienia regulaminu wynagradzania
dotyczy tylko tych warunków umowy wynikających z dotychczasowych przepisów
prawa pracy, które są mniej korzystne dla pracownika niż odnośne postanowienia
regulaminu wynagradzania (zasada uprzywilejowania pracownika). Możliwość zasto-
sowania wskazanych przepisów wymaga zatem, przede wszystkim, ustalenia, że
postanowienia umowy zawartej przez danego pracownika, wynikające z dotychcza-
sowych przepisów prawa pracy są mniej korzystne od odpowiednich postanowień
wchodzącego w życie regulaminu wynagradzania. Sąd Okręgowy takich ustaleń nie
dokonał, ani nie odwołał się do tego rodzaju ustaleń dokonanych w postępowaniu w
pierwszej instancji. Natomiast Sąd Rejonowy, którego ustalenia zostały uznane za
prawidłowe przez Sąd Okręgowy, stwierdził jedynie, że ,,postanowienia regulaminu
wynagradzania obowiązujące w spółce PEC są bardziej korzystne dla pracowników
niż ogólne przepisy prawa pracy". Ustalenie to, z uwagi na brak odniesienia do sytu-
acji powódki (jej umowy o pracę), nie może być podstawą do zastosowania art. 24113
§ 1 k.p. w związku z art. 772 § 5 k.p. Na marginesie można dodać, że Sądy rozstrzy-
gające w niniejszej sprawie w pierwszej i drugiej instancji nie ustaliły nawet treści
umowy o pracę powódki, co jest koniecznym punktem wyjścia do rozważań o możli-
wości zastosowania powołanych wyżej przepisów.
Możliwość zastosowania w niniejszej sprawie art. 24113 § 1 k.p. w związku z
art. 772 § 5 k.p. zależy również od tego, czy powódka mogła być objęta postanowie-
niami regulaminu wynagradzania. Art. 24113 § 1 k.p. może bowiem być stosowany
tylko do pracowników, których wynagrodzenia mogą być przedmiotem normowania w
zakładowym układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania. Sąd Okrę-
gowy znaczną część swoich wywodów poświęcił wykazaniu, że tak jest, ponieważ
była ona pracownikiem. Pracowniczy status powódki nie ulegał jednak wątpliwości,
co trafnie podniesiono w kasacji. Rozważenia wymagało natomiast to, czy powódka
nie była wyłączona z zakresu normowania regulaminu wynagradzania (i wcześniej
obowiązującego zakładowego układu zbiorowego pracy) z mocy art. 24126 § 2 k.p.,
który, w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym sporem, stanowił, że układ za-
kładowy nie może określać zasad wynagradzania osób zarządzających, w imieniu
pracodawcy, zakładem pracy. Przepis ten z mocy art. 772 § 5 k.p. miał odpowiednie
zastosowanie także do regulaminu wynagradzania. Problem zaliczenia głównego
księgowego, jak powódka, do kategorii osób zarządzających, w imieniu pracodawcy
zakładem pracy nie był jednolicie rozstrzygany w orzecznictwie Sądu Najwyższego i
doktrynie prawa (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 26 marca 2002 r., I PKN 933/00,
OSNP 2004 nr 5, poz. 80 i z 7 marca 2001 r., I PKN 284/00, OSNP 2002 nr 23, poz.
568). Zdaniem Sądu Najwyższego, w obecnym składzie, trafny był wówczas pogląd,
że główny księgowy nie był osobą zarządzającą zakładem pracy w imieniu praco-
dawcy, bowiem zwrot ,,w imieniu pracodawcy" skłania do wniosku, że chodziło o
osoby, które były uprawnione do składania oświadczeń woli w imieniu pracodawcy.
Przyjęcie tego stanowiska nie prowadzi jednak bezpośrednio do wniosku, że powód-
ka mogła być objęta regulaminem wynagradzania, a wcześniej zakładowym układem
zbiorowym. Należy bowiem uwzględnić pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w wy-
roku z 2 września 1998 r., I PKN 273/98 (OSNP 1999 nr 18, poz. 578), zgodnie z
którym dyrektor przedsiębiorstwa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w okresie
od odwołania go z zarządu spółki do rozwiązania stosunku pracy, nie uzyskuje wyni-
kających z zakładowego układu zbiorowego pracy pracowniczych uprawnień w za-
kresie wynagrodzenia za pracę. Pogląd ten znajduje zastosowanie w niniejszej
sprawie, zważywszy że, jak wynika z ustaleń faktycznych przyjętych przez Sąd
Okręgowy, warunki wynagradzania powódki, ustalone w czasie, gdy pełniła ona
funkcję członka zarządu, nie uległy zmianie po odwołaniu jej z tej funkcji. Podzielając
przytoczony pogląd Sądu Najwyższego, należy jednak przyjąć, że art. 24113 § 1 k.p.
w związku z art. 772 § 5 k.p. znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy w okresie od
odwołania pracownika z zarządu spółki do rozwiązania z nim stosunku pracy, wsku-
tek wypowiedzenia dokonanego z innej przyczyny niż odwołanie z zarządu, wszedł w
życie regulamin wynagradzania ustalający warunki wynagrodzenia korzystniejsze od
ustalonych w jego umowie o pracę. W odniesieniu do sytuacji powódki wymagałoby
to porównania korzystności warunków wynagradzania ustalonych w jej umowie o
pracę z odnośnymi postanowieniami regulaminu wynagradzania, czego Sąd Okrę-
gowy nie uczynił.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39313 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 108 § 2
k.p.c. w związku z art. 39319 k.p.c.
========================================