Wyrok z dnia 12 listopada 2003 r.
I PK 523/02

Wprowadzenie nowego ustroju szkolnego, związanego z przekształce-
niami organizacyjnymi jednych szkół i likwidacją drugich, jest zmianą organiza-
cyjną, o której mowa w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.), stano-
wiącą przyczynę uzasadniającą rozwiązanie z nauczycielem stosunku pracy za
wypowiedzeniem.

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 listopada 2003 r.
sprawy z powództwa Krystyny S. przeciwko 1) Gimnazjum Publicznemu w K., 2)
Szkole Podstawowej Nr 2 w K., 3) Gminie K. o przywrócenie do pracy, na skutek ka-
sacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Częstochowie z dnia 10 kwietnia 2002 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację;
2. zasądził od powódki Krystyny S. na rzecz pozwanej Gminy K. kwotę 120 zł
(sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Powódka Krystyna S. po sprecyzowaniu stanowiska na rozprawie w dniu 11
grudnia 2001 r. żądała przywrócenia jej do pracy w Publicznym Gimnazjum w K.
ewentualnie w Szkole Podstawowej Nr 2 w K., będących (jej zdaniem) następcami
prawnymi zlikwidowanej Szkoły Podstawowej Nr 4 w K., w której była zatrudniona na
stanowisku pedagoga szkolnego do chwili likwidacji tej szkoły, tj. do dnia 31 sierpnia
2001 r. Oprócz wymienionych szkół stroną pozwaną w sprawie była Gmina K.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Częstochowie wyrokiem z dnia 11 grudnia 2001 r.
oddalił powództwo wobec wszystkich pozwanych. Ustalił, że powódka była zatrud-
niona na stanowisku pedagoga szkolnego w Szkole Podstawowej Nr 4 w K. w peł-
nym wymiarze czasu pracy. W dniu 25 maja 2000 r. dyrektor tej Szkoły dokonał w
drodze wypowiedzenia zmiany warunków pracy i płacy, gdyż ograniczył wymiar
czasu pracy do połowy etatu. Od tego wypowiedzenia powódka wniosła pozew do
Sądu Rejonowego w Kłobucku [...], który wyrokiem z dnia 27 października 2000 r.
przywrócił ją do pracy na stanowisku nauczyciela w 1/2 obowiązującego ją wymiaru
zajęć, z wynagrodzeniem proporcjonalnym do czasu pracy. Sąd Okręgowy w Czę-
stochowie po rozpoznaniu apelacji powódki wyrokiem z dnia 16 maja 2001 r. [...],
zmienił powyższy wyrok w ten sposób, że przywrócił powódkę do pracy w Szkole
Podstawowej Nr 4 w K. na poprzednich warunkach na stanowisku nauczyciela w
pełnym wymiarze czasu pracy. Uznał bowiem, że nie jest dopuszczalne stosowanie
wypowiedzenia zmieniającego do nauczyciela mianowanego. W przeddzień tego
wyroku, tj. w dniu 15 maja 2001 r., dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 4 w K. wręczył
powódce pismo o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego
okresu wypowiedzenia, kończącego się z dniem 31 sierpnia 2001 r. Przyczyną tej
decyzji (wskazaną w piśmie zawierającym oświadczenie woli pracodawcy) była likwi-
dacja Szkoły. Powódka zakwestionowała stanowisko pracodawcy, składając pozew o
przywrócenie do pracy w niniejszej sprawie. Po wyroku Sądu Okręgowego w Czę-
stochowie z dnia 16 maja 2001 r. dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 4 oświadczył w
piśmie z dnia 21 maja 2001 r., że anuluje pismo o rozwiązaniu z powódką stosunku
pracy. W tym czasie powódka korzystała ze zwolnienia lekarskiego i była nieobecna
w pracy. Zatem pismo z dnia 21 maja 2001 r. zostało jej wysłane pocztą, lecz nie
zostało doręczone. Na rozprawie w dniu 11 grudnia 2001 r. przed Sądem Rejono-
wym powódka oświadczyła, że pismo to otrzymała w sierpniu 2001 r. oraz że wyraża
zgodę na cofnięcie oświadczenia o wypowiedzeniu stosunku pracy, które było za-
warte w tym piśmie.

Sąd Rejonowy uznał, że w takim stanie rzeczy oświadczenie dyrektora Szkoły
Podstawowej Nr 4 z dnia 15 maja 2001 r. o rozwiązaniu stosunku pracy za wypowie-
dzeniem nie wywarło żadnego skutku prawnego, a zatem odwołanie powódki od tego
wypowiedzenia stało się bezprzedmiotowe, podobnie jak i związane z żądaniem
przywrócenia do pracy żądanie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy
oparte na podstawie art. 47 k.p. Dlatego też Sąd pierwszej instancji oddalił powódz-
two w całości wobec wszystkich pozwanych.

Od powyższego wyroku powódka wniosła apelację, w której zarzuciła Sądowi
Rejonowemu nierozpoznanie istoty sprawy i wskutek tego oddalenie wszystkich jej
roszczeń, a także nieorzeczenie z urzędu o roszczeniach wynikających z faktów
przytoczonych w toku postępowania, co było sprzeczne z art. 4771 § 1 k.p.c. Wniosła
o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania, stosownie do art. 386 § 4 k.p.c. albo o zmianę tego wyroku
przez stwierdzenie istnienia stosunku pracy, zobowiązanie Szkoły Podstawowej Nr 2
w K. i Gimnazjum Publicznego w K. ,,do wykonania nierozwiązanej umowy o pracę
na podstawie art. 22 § 1 k.p. i art. 11 Karty Nauczyciela w związku z art. 231 k.p." lub
do wypłacenia na podstawie art. 81 § 1 k.p. przez Gminę K. wynagrodzenia należne-
go za cały czas pozostawania bez pracy, począwszy od dnia 1 września 2001 r. w
wysokości po 1.804 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyro-
kiem z dnia 10 kwietnia 2002 r. oddalił apelację w części dotyczącej żądania przy-
wrócenia do pracy i odrzucił apelację w pozostałej części.
Przede wszystkim Sąd Okręgowy nie podzielił zapatrywania Sądu Rejonowe-
go co do tego, że wobec cofnięcia przez Szkołę Podstawową Nr 4 oświadczenia o
wypowiedzeniu umowy o pracę czynność w postaci wypowiedzenia nie odniosła
skutku. Zgodnie z art. 61 k.c., oświadczenie woli jest złożone z chwilą, gdy doszło do
adresata w taki sposób, że mógł się zapoznać z jego treścią. Pismo o wypowiedze-
niu umowy o pracę powódka otrzymała w dniu 15 maja 2001 r., natomiast pismo
anulujące to wypowiedzenie (wraz z odpowiedzią na pozew) dotarło do niej w dniu
19 maja 2001 r. W piśmie procesowym złożonym w dniu 23 lipca 2001 r. powódka
wyraźnie oświadczyła, że nie wyraża zgody na anulowanie wypowiedzenia. Odpisy
tego pisma zostały doręczone wszystkim pozwanym w dniu 12 listopada 2001 r. Tym
samym najpóźniej w tej dacie powódka złożyła pozwanym oświadczenie o braku
zgody na cofnięcie wobec niej wypowiedzenia umowy o pracę z dnia 15 maja 2001
r., a w konsekwencji należało przyjąć, że wypowiedzenie to odniosło skutek. Mimo to
Sąd Okręgowy uznał, że wyrok Sądu Rejonowego oddalający żądanie przywrócenia
do pracy odpowiada prawu z innych przyczyn.

Po wypowiedzeniu z dnia 25 maja 2000 r. zmieniającym warunki pracy i płacy
powódka w roku szkolnym 2000/2001 świadczyła pracę w połowie wymiaru zajęć.
Dlatego właśnie kolejne oświadczenie o wypowiedzeniu, pochodzące z dnia 15 maja
2001 r., dotyczyło rozwiązania umowy w wymiarze 1/2 etatu. Jednak wyrokiem z dnia
16 maja 2001 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie przywrócił powódkę do pracy w peł-
nym wymiarze czasu pracy, co oznacza, że nie tylko doszło do zmodyfikowania sto-
sunku pracy z zatrudnienia w 1/2 etatu na zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu
pracy, ale że wypowiedzenie z dnia 15 maja 2001 r. ,,dotyczyło stosunku pracy w za-
kresie zmodyfikowanym", czyli całego stosunku pracy. Wypowiedzenie to Sąd Okrę-
gowy ocenił jako zasadne ze względu na ,,w pełni prawdziwą" przyczynę, którą była
likwidacja Szkoły Podstawowej Nr 4 w K. Istnienie tej przyczyny wynika wprost z
uchwały [...] Rady Miejskiej w K. z dnia 25 lutego 1999 r., stanowiącej, że likwidacja
Szkoły Podstawowej Nr 4 w K. rozpoczyna się z dniem 1 września 1999 r., zaś po-
stępowanie likwidacyjne ma się zakończyć z dniem 31 sierpnia 2001 r. Całkowita
likwidacja placówki wyklucza potrzebę ustalenia kryteriów doboru pracowników do
zwolnienia, skoro pracodawca przestaje istnieć. Nie wchodzi również w rachubę ko-
nieczność przeprowadzenia konsultacji zamiaru wypowiedzenia pracownikowi
umowy o pracę ze związkiem zawodowym ani uzyskania na nie zgody w stosunku do
pracownika podlegającej szczególnej ochronie. Zresztą członek ogniska Związku
Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) - a takim była powódka - nie korzysta ze szczegól-
nej ochrony stosunku pracy przewidzianej dla członków zarządu zakładowej organi-
zacji związkowej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Zgodnie bowiem
z art. 16 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz ust. 2 statutu ZNP, ognisko ZNP nie ma przymiotu za-
kładowej organizacji związkowej. Wreszcie, w myśl art. 411 § 1 k.p., z uwagi na li-
kwidację Szkoły Podstawowej Nr 4, nie obowiązywały przepisy chroniące pracowni-
ków przed wypowiedzeniem stosunku pracy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, nie można ponadto przyjąć, że stan faktyczny
sprawy odpowiadał dyspozycji art. 231 § 1 i 2 k.p. Proces likwidacji szkoły zatrud-
niającej powódkę zakończył się z dniem 31 sierpnia 2001 r., zgodnie z uchwałą Rady
Miejskiej z dnia 25 lutego 1999 r. Na mocy § 5 tej uchwały obwód Szkoły Podstawo-
wej Nr 4 przejęły dwie inne szkoły podstawowe (Nr 1 i Nr 2), a uchwałą Rady Miej-
skiej w K. z dnia 18 marca 1999 r. utworzono Publiczne Gimnazjum w K., które przez
dwa lata funkcjonowało w tym samym budynku, ,,równolegle z likwidowaną szkołą".
Oznacza to, że pierwotne przejęcie czy to mienia (budynku), czy obwodu szkoły na-
stąpiło z dniem 1 września 1999 r., tj. z momentem rozpoczęcia likwidacji Szkoły
Podstawowej Nr 4, będącym zarazem dniem rozpoczęcia działalności gimnazjum. W
tej więc dacie (tj. 1 września 1999 r.) nie doszło do przejęcia powódki jako pracowni-
ka przez żaden z podmiotów występujących w sprawie w charakterze pozwanych.
Szkoła Podstawowa Nr 4 (dotychczasowy pracodawca powódki) prowadziła jeszcze
przez dwa lata działalność w fazie likwidacji i nadal zatrudniała powódkę. Jej stosu-
nek pracy został rozwiązany w drodze wypowiedzenia będącego przedmiotem sporu
w niniejszej sprawie dopiero z dniem 31 sierpnia 2001 r., czyli z ostatnim dniem
działalności szkoły. Inaczej mówiąc, w dniu rozwiązania stosunku pracy szkoła jesz-
cze istniała. Dlatego od dnia 1 września 2001 r. żaden z wymienionych podmiotów
nie mógł wstąpić z powódką w stosunek pracy na podstawie art. 231 § 1 k.p., gdyż
,,był to już rozwiązany stosunek pracy". Tym bardziej więc nie dotyczyło to Gminy K.,
która w świetle art. 31 k.p. nie może być uznana za pracodawcę.

Sąd Okręgowy uznał za bezzasadny zarzut powódki dotyczący nieważności
postępowania, do której - jej zdaniem - doszło wskutek nienależytego umocowania
pełnomocników pozwanych Szkół, oraz zarzut nieorzeczenia przez Sąd Rejonowy z
urzędu o roszczeniach uzasadnionych wynikiem postępowania. Utworzenie bowiem
przez Gminę jednostki pomocniczej w postaci zespołu ekonomiczno-administracyj-
nego do obsługi szkół nie podważa ważności pełnomocnictw udzielonych i podpisa-
nych przez dyrektorów szkół. Poza tym z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.)
wynika, że dyrektor szkoły kieruje jej działalnością i reprezentuje ją na zewnątrz, co
oznacza, że tylko dyrektorzy działający w imieniu szkół mogli udzielić pełnomocnictw
radcom prawnym. Gdy chodzi o brak orzeczenia o roszczeniach formalnie niezgło-
szonych przez powódkę, lecz mających wynikać z jej twierdzeń w sprawie, to zarzut
ten nie został poparty żadnym uzasadnieniem bądź choćby wyjaśnieniem, dlatego
nie wiadomo, do jakich roszczeń należałoby go odnieść.

Od wyroku Sądu Okręgowego powódka wniosła kasację opartą na obu pod-
stawach przewidzianych w art. 3931 k.p.c. Zarzuciła w niej rażące naruszenie nastę-
pujących przepisów prawa materialnego: 1. art. 231 § 1 i 2 k.p. przez błędną ich wy-
kładnię i niewłaściwe zastosowanie, które doprowadziło do przyjęcia, że wypowie-
dzenie stosunku pracy przez dyrektora Szkoły Podstawowej Nr 4 w K. nastąpiło ze
względu na likwidację zakładu pracy, podczas gdy z zebranego materiału dowodo-
wego wynika, że Szkoła ta w wyniku reformy oświaty została jedynie zreorganizo-
wana; po dwóch latach od wypowiedzenia na miejsce tej Szkoły powstało bowiem
gimnazjum, które zatrudniło dotychczasowy personel pedagogiczny; 2. art. 32 § 2
k.p., art. 30 § 4 k.p. w związku z art. 231 k.p. i art. 20 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela
wskutek błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania tych przepisów, co dopro-
wadziło do błędnej oceny, że oświadczenie o wypowiedzeniu powódce umowy o
pracę z dnia 15 maja 2001 r., rozwiązujące stosunek pracy z dniem 31 maja 2001 r.,
jest zgodne z art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela. Co do naruszenia przepisów postępo-
wania, to zdaniem skarżącej, dotyczy ono zwłaszcza art. 233 § 1 k.p.c. w związku z
art. 316 § 1 k.p.c. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosz-
tach procesu.

Zdaniem skarżącej, istnieje nadal ,,nierozwiązana skutecznie umowa o pracę
zawarta na podstawie mianowania z Karty Nauczyciela na czas nieokreślony", zatem
,,zgodnie z art. 231.k.p., mającym zastosowanie z mocy art. 99c KN i art. 5 k.p.,
oznaczeni następcy prawni - Publiczne Gimnazjum w K. lub Szkoła Podstawowa nr 2
w K. są kolejnymi pracodawcami powódki zobowiązanymi do jej zatrudnienia i konty-
nuowania umowy o pracę na dotychczasowych warunkach (por. wyrok Sądu Naj-
wyższego I PKN 301/97). Pozwani następcy prawni w częściach przejęli zadania zli-
kwidowanej Szkoły nr 4, począwszy od dnia 1 września 1999 r." Skarżąca podniosła,
że ,,do reorganizacji szkół doszło wskutek wprowadzenia nowej reformy oświaty", w
wyniku której uczniowie z personelem pedagogicznym przeszli do innej szkoły pod-
stawowej oraz do gimnazjum utworzonego dla potrzeb reformy oświaty. Przejście
części uczniów do innej szkoły wiązało się z przejęciem przez tę szkołę części
działalności oświatowej prowadzonej przez Szkołę Podstawową Nr 4, co odpowiada
przejęciu zakładu pracy w trybie art. 231 § 1 k.p. Zatem stosownie do art. 231 § 2 k.p.
powódka powinna stać się pracownikiem nowej szkoły. Skoro zaś tak, to nie powinno
nastąpić rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela,
natomiast jego zastosowanie przez pracodawcę świadczy o naruszeniu tego prze-
pisu.

Powołując się na przedstawione zarzuty i argumenty, powódka wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do po-
nownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach procesu.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z
art. 316 § 1 k.p.c., został w części wstępnej kasacji uzasadniony dość lakonicznie,
mianowicie ,,niewszechstronnym rozważeniem zebranego w sprawie materiału", na-
tomiast z uzasadnienia kasacji wynika, że skarżąca przypisała Sądowi Okręgowemu
dwa uchybienia. Pierwszym z nich jest ,,błędne ustalenie, że faktyczną przyczyną
wypowiedzenia stosunku pracy była likwidacja szkoły", a drugim - przyjęcie przez ten
Sąd, iż doszło do skutecznego wypowiedzenia stosunku pracy przez Szkołę Podsta-
wową Nr 4 w K. Według powódki, faktyczną przyczyną wypowiedzenia była reorgani-
zacja tej Szkoły, tyle że ,,rozciągnięta w czasie dwóch lat", natomiast wypowiedzenie
stosunku pracy nie istnieje, gdyż dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 4 cofnął swoje
oświadczenie woli w tym przedmiocie, co oznacza, że stosunek pracy nadal trwa.

Stanowisko to nie jest trafne. Z ustaleń dokonanych w sprawie i mających
oparcie w dowodach wynika, że pismem z dnia 14 maja 2001 r., doręczonym w dniu
następnym, ówczesny pracodawca powódki (Szkoła Podstawowa Nr 4, w której
imieniu działał dyrektor), wypowiedział jej stosunek pracy z zachowaniem trzymie-
sięcznego okresu wypowiedzenia, ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2001 r. Z treści
tego pisma wynika, że przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie była likwidacja
szkoły (z dniem 31 sierpnia 2001 r.), która uniemożliwiała dalsze zatrudnianie po-
wódki. W związku z tym dyrektor Szkoły poinformował ją o przyznaniu odprawy pie-
niężnej w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. W piśmie tym została
wprawdzie zamieszczona także wzmianka o tym, że dalsze zatrudnianie powódki ,,w
wymiarze 1/2 etatu jest niemożliwe", co było konsekwencją faktu, że w roku szkolnym
2000/2001, na skutek wypowiedzenia zmieniającego z dnia 25 maja 2000 r., zatrud-
nienie powódki zostało ograniczone do tego wymiaru, lecz z tych okoliczności fak-
tycznych nie można wyprowadzać wniosku, że nie doszło do rozwiązania stosunku
pracy. Sąd drugiej instancji słusznie uznał, że kwestię tę należy rozpatrywać w
dwóch aspektach. Po pierwsze - skoro Sąd Okręgowy we wcześniejszej sprawie
powódki [...] o przywrócenie do pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, w wyroku z
dnia 16 maja 2001 r., uznał, że nie jest dopuszczalne stosowanie wypowiedzenia
zmieniającego wobec nauczycieli mianowanych, wskutek czego wypowiedzenie
zmieniające z dnia 25 maja 2000 r. ,,musi być oceniane całościowo" jako czynność w
całości niedopuszczalna (art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela w związku z art. 42 k.p.),
to stosownie do poglądu prawnego wyrażonego w tym wyroku należy również przy-
jąć, że korzystne dla powódki rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie - mimo zakwestio-
nowania przez nią tylko zmienionych postanowień stosunku pracy - nie mogłoby do-
tyczyć połowy wymiaru czasu pracy, lecz musiałoby obejmować przywrócenie do
pracy na poprzednich warunkach, rozumianych jako całość stosunku pracy. Po wtóre
- jeżeli jest niedopuszczalne dokonanie wypowiedzenia zmieniającego wobec nau-
czyciela mianowanego, to również oświadczenie woli pozwanego pracodawcy z dnia
14 maja 2001 r., wskazujące na wypowiedzenie ,,pozostałej części" wymiaru czasu
pracy (,,pozostałej" - w stosunku do części objętej wypowiedzeniem zmieniającym z
dnia 25 maja 2000 r.), należy traktować jako dokonanie wypowiedzenia ,,całego łą-
czącego strony stosunku pracy".

Przytoczony pogląd Sądu drugiej instancji trzeba ocenić jako racjonalny i
słuszny, zaś wniosek tego Sądu, w myśl którego oświadczenie o wypowiedzeniu za-
warte w piśmie dyrektora Szkoły Podstawowej Nr 4 z dnia 14 maja 2001 r. obejmuje
całość stosunku pracy, znajduje potwierdzenie w innych elementach stanu faktycz-
nego, w tym zwłaszcza w oświadczeniu o przyznaniu powódce odprawy pieniężnej w
wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, jak również w stwierdzeniu, że ze
względu na likwidację szkoły z dniem 31 sierpnia 2001 r. nie jest możliwe dalsze jej
zatrudnianie.

Wbrew zapatrywaniu przedstawionemu w kasacji, nie ma też podstaw do przy-
jęcia, że stosunek pracy skarżącej nie został rozwiązany dlatego, że wyrokiem Sądu
Okręgowego w Częstochowie z dnia 16 maja 2001 r. [...] została przywrócona do
pracy. Wskazane orzeczenie dotyczy bowiem innej, wcześniejszej czynności byłego
pracodawcy, tj. wypowiedzenia zmieniającego z dnia 25 maja 2000 r., i nie oznacza,
że pracodawca ten nie mógł ponownie dokonać wypowiedzenia. Wprawdzie w pi-
śmie z dnia 21 maja 2001 r. dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 4 oświadczył, że cofa
wypowiedzenie zawarte w piśmie z dnia 14 maja 2001 r., lecz jak wynika z dokona-
nych ustaleń, powódka nie wyraziła zgody na tę czynność pracodawcy, składając w
tym przedmiocie oświadczenie w piśmie procesowym z dnia 23 lipca 2001 r., dorę-
czonym stronie pozwanej w dniu 12 listopada 2001 r. Trafnie więc uznał Sąd Okrę-
gowy, że późniejsza zmiana stanowiska przez skarżącą, ujawniona na rozprawie w
dniu 11 grudnia 2001 r., nie mogła już wywołać skutków prawnych. Według bowiem
art. 61 k.c., oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z
chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Od-
wołanie zaś takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym
oświadczeniem lub wcześniej.

Nie nasuwa również zastrzeżeń ustalenie Sądu Okręgowego, według którego
przyczyną wypowiedzenia powódce stosunku pracy była likwidacja Szkoły Podsta-
wowej Nr 4 w K., która nastąpiła z upływem ostatniego dnia okresu wypowiedzenia,
tj. z dniem 31 sierpnia 2001 r. Na trafność tego ustalenia wskazuje przede wszystkim
uchwała [...] Rady Miejskiej w K. z dnia 25 lutego 1999 r., stanowiąca o likwidacji pu-
blicznej Szkoły Podstawowej Nr 4 w K. i przewidująca proces likwidacyjny polegający
na stopniowym ,,wygaszaniu" działalności szkoły w okresie od 1 września 1999 r. do
31 sierpnia 2001 r. I tak: od roku szkolnego 1999/2000 szkoła zaprzestała dokony-
wać naboru uczniów do klas pierwszych; w roku szkolnym 1999/2000, zgodnie ze
strukturą organizacyjną szkoły, pozostały w niej tylko klasy II-VI i VIII, a w roku szkol-
nym 2000/2001 - tylko klasy III-VI. Oznacza to, że w dniu likwidacji szkoły pozostali
tylko uczniowie klas IV i V. Stosownie do § 5 uchwały Nr 17/II/99, począwszy od dnia
1 września 1999 r. obwód likwidowanej szkoły przejmowały stopniowo Szkoła Pod-
stawowa Nr 1 i Szkoła Podstawowa Nr 2 w K. Poza tym od dnia 1 września 1999 r. w
budynku Szkoły Podstawowej Nr 4 zaczęło funkcjonować gimnazjum publiczne, któ-
rego uczniami stali się absolwenci szkół podstawowych z terenu Gminy K., w tym
także absolwenci Szkoły Podstawowej Nr 4.

Przedstawione działania Gminy K. były zgodne z przepisami ustawy z dnia 8
stycznia 1999 r. - Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz.U. Nr 12,
poz. 96 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego
1999 r. w sprawie sposobu i terminów dostosowania działalności dotychczasowych
szkół podstawowych do wymogów nowego systemu szkolnego i tworzenia gimna-
zjów (Dz.U. Nr 14, poz. 96 ze zm.), na które powoływała się powódka w toku postę-
powania. Według art. 2 tej ustawy, dotychczasowe szkoły podstawowe stają się z
dniem 1 września 1999 r. sześcioletnimi szkołami podstawowymi (ust. 1); jednocze-
śnie z tym dniem są tworzone gimnazja publiczne (ust. 2), przy czym gimnazjum two-
rzone przez gminę powinno mieć w swoim obwodzie co najmniej 150 uczniów (§ 2
ust. 1 rozporządzenia), co nie dotyczy przypadków uzasadnionych szczególnymi wa-
runkami demograficznymi lub geograficznymi, w których mogą być tworzone gimna-
zja obejmujące mniejszą liczbę uczniów (ust. 2). Gimnazja mogą być tworzone z wy-
korzystaniem warunków materialnych i kadrowych w szczególności tych szkół
podstawowych i ponadpodstawowych, które zatrudniają nauczycieli przedmiotów
przewidzianych w planie nauczania gimnazjum, posiadają potrzebną liczbę sal lek-
cyjnych, w tym salę gimnastyczną i odpowiednio wyposażoną bibliotekę szkolną, wy-
posażenie pracowni itp. oraz spełniają inne warunki niezbędne do realizacji zadań
przez szkoły i nauczycieli (§ 3 ust. 1 rozporządzenia). W razie braku możliwości zor-
ganizowania gimnazjum w odrębnym budynku lub w budynku jednej szkoły, poszcze-
gólne oddziały gimnazjum mogą również mieścić się w budynkach kilku szkół (§ 4
rozporządzenia). Do końca roku szkolnego 1999/2000 klasy ósme dotychczasowych
szkół podstawowych są prowadzone w sześcioletnich szkołach podstawowych albo
przy gimnazjach lub w innych typach szkół, jako filie sześcioletnich szkół podstawo-
wych (§ 11 rozporządzenia).
Stosownie do art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty, szkoła publiczna może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego przez
organ prowadzący szkołę, po zapewnieniu przez ten organ uczniom możliwości
kontynuowania nauki w innej szkole publicznej o tym samym lub zbliżonym profilu,
przy czym organ prowadzący szkołę jest obowiązany co najmniej na sześć miesięcy
przed terminem likwidacji zawiadomić rodziców uczniów, właściwego kuratora
oświaty oraz właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego o zamiarze likwida-
cji. Przepis art. 59 ustawy powołała właśnie Rada Miejska w K. jako podstawę
prawną swojej uchwały z dnia 25 lutego 1999 r. o likwidacji Szkoły Podstawowej Nr
4.

Przytoczone postanowienia ustawy z dnia 8 stycznia 1999 r. - Przepisy
wprowadzające reformę ustroju szkolnego oraz rozporządzenia z dnia 15 lutego
1999 r. wydanego na podstawie tej ustawy, pozwalają stwierdzić, że ustawodawca
dokonał reformy ustroju szkolnego, polegającej - najogólniej rzecz ujmując - na prze-
kształceniu organizacyjnym dotychczasowych publicznych szkół podstawowych i
tworzeniu gimnazjów publicznych oraz na stopniowej likwidacji szkół zasadniczych i
szkół średnich, a także techników i liceów na podbudowie programowej szkoły za-
sadniczej.

Przekształcenie organizacyjne szkół podstawowych przewidziane w art. 2 ust.
1 ustawy oraz w § 1 rozporządzenia polegało na tym, że od dnia 1 września 1999 r.
dotychczasowe publiczne szkoły podstawowe (ośmioletnie) stały się sześcioletnimi
szkołami podstawowymi, stosownie zaś do art. 2 ust. 1 i 2 ustawy oraz § 1-3 rozpo-
rządzenia, nauczanie na poziomie powyżej tych klas (I-VI) przejęły z tą datą gimna-
zja, tworzone dla obwodów nie mniejszych niż 150 uczniów (pochodzących z róż-
nych szkół). Zarówno przekształcenia organizacyjne szkół, jak i ich likwidacja odby-
wały się w ramach reformy ustroju szkolnego, co zresztą zapowiedziała wyraźnie
ustawa z dnia 8 stycznia 1999 r. już w swoim tytule: ,,Przepisy wprowadzające refor-
mę ustroju szkolnego". Dogłębne zmiany w organizacji i funkcjonowaniu szkół po-
wstałe w wyniku reformy ustroju szkolnego objęły uczniów, nauczycieli i dyrektorów
szkół, jednak - co należy podkreślić - nie wszystkich w jednakowym stopniu. Gdy
chodzi o uczniów dotychczasowych szkół podstawowych, to ustawodawca postano-
wił, że z dniem 1 września 1999 r. uczniowie klas I-VI stają się uczniami odpowied-
nich klas sześcioletniej szkoły podstawowej (art. 4 ust. 1), zaś uczniowie, będący w
dniu 1 września 1999 r. uczniami klas ósmych dotychczasowych szkół podstawo-
wych, realizują obowiązek szkolny w tych szkołach oraz kontynuują naukę w szko-
łach ponadpodstawowych i kończą te szkoły na zasadach obowiązujących przed tym
dniem (art. 5 ust. 1). Oczywiście, przytoczone przepisy nie wyczerpują całości regu-
lacji dotyczącej uczniów dotychczasowych szkół podstawowych, lecz zostały wska-
zane jako przejaw jednoznacznej woli ustawodawcy, by zapewnić uczniom możli-
wość kontynuowania nauki albo w sześcioletnich publicznych szkołach podstawo-
wych powstałych w wyniku przekształceń organizacyjnych, albo w nowo tworzonych
gimnazjach publicznych.
W podobny sposób ustawodawca unormował sytuację dyrektorów publicznych
szkół ponadpodstawowych, stanowiąc, że z dniem przekształcenia tych szkół w
szkoły ponadgimnazjalne, stają się oni dyrektorami szkół ponadgimnazjalnych i zaj-
mują to stanowisko do końca okresu, na jaki powierzono im stanowisko dyrektora
dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej (art. 7a ustawy). Inaczej, ale wyraźnie,
uregulował też zatrudnienie na stanowisku dyrektora nowo tworzonego gimnazjum
publicznego (art. 7 ust. 1 ustawy). Przewidział bowiem, że stanowisko to może zo-
stać powierzone nauczycielowi wskazanemu przez organ prowadzący szkołę bez
ogłaszania i przeprowadzania konkursu, jednak na czas nie dłuższy niż do dnia 31
sierpnia 2002 r. Nie ma natomiast w ustawie przepisu, który określałby sytuację nau-
czycieli tych szkół. W szczególności brak jest przepisu, który postanawiałby, że z
chwilą przekształcenia publicznej szkoły ośmioklasowej w sześcioklasową publiczną
szkołę podstawową i utworzenia gimnazjum dla określonego obwodu, nauczyciele
dotychczasowej szkoły podstawowej stają się nauczycielami szkoły podstawowej lub
gimnazjum. Z § 6 ust. 1 rozporządzenia wynika zarazem, że dyrektorzy publicznych
szkół podstawowych zostali zobowiązani w terminie do dnia 30 kwietnia 1999 r. do
sporządzenia wykazu nauczycieli, którzy w związku z przekształceniami organizacyj-
nymi szkół nie będą mogli być zatrudnieni lub zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć,
wraz z określeniem ich kwalifikacji i liczby godzin brakujących do pełnego wymiaru, a
także do poinformowania zainteresowanych nauczycieli o umieszczeniu ich w wyka-
zie.
Przedstawiona regulacja upoważnia więc do dwóch wniosków. Pierwszy z
nich sprowadza się do tego, że wprowadzenie nowego ustroju szkolnego, związa-
nego z przekształceniami organizacyjnymi jednych szkół i likwidacją drugich, odpo-
wiada zmianom organizacyjnym, o których stanowi art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze
zm.) i które według tego przepisu stanowią przyczynę uzasadniającą rozwiązanie z
nauczycielem stosunku pracy w drodze wypowiedzenia. Drugi zaś wniosek wyraża
się w stwierdzeniu, że reforma ustroju szkolnego, będąca procesem dogłębnych
zmian ustrojowych szkolnictwa, polegających między innymi na utworzeniu - zamiast
dotychczasowych szkół podstawowych - sześcioletnich publicznych szkół podstawo-
wych i gimnazjów, nie może być traktowana jako zwykłe przejęcie (w znaczeniu
przedmiotowym) zakładu pracy lub jego części w rozumieniu art. 231 k.p. przez nowo
utworzone jednostki organizacyjne ani też jako przejęcie zadań ze skutkami płyną-
cymi z tego przepisu.
W rozpoznawanej sprawie stan faktyczny jest jednak jeszcze szerszy i obej-
muje zdarzenia, które nastąpiły w latach 1999-2000 i w latach 2000-2001. Mianowi-
cie, mimo obligatoryjnego przekształcenia organizacyjnego Szkoły Podstawowej Nr 4
w K. z dniem 1 września 1999 r., Gmina Miejska w K., działająca przez swój organ
(tj. Radę Miejską), podjęła w dniu 25 lutego 1999 r. uchwałę o likwidacji tej Szkoły,
postanawiając, że proces likwidacyjny będzie przebiegał etapami, w ustalonym okre-
sie od 1 września 1999 r. do 31 sierpnia 2001 r. Najpierw więc (od 1 września 1999
r.) nie dokonano naboru uczniów do klas pierwszych, w roku szkolnym 1999/2000
zlikwidowano klasy siódme, a w roku szkolnym 2000/2001 struktura organizacyjna
przewidywała tylko klasy III-VI, co wobec braku naboru do klas pierwszych, likwidacji
klas siódmych i przejściu uczniów klas drugich do klas trzecich, a klas szóstych - do
gimnazjum sprawiło, że pozostali tylko uczniowie klas IV-V, i ci uczniowie ze względu
na likwidację Szkoły Podstawowej Nr 4 w K. z dniem 31 sierpnia 2001 r. zostali
przejęci przez Szkoły Podstawowe Nr 1 i Nr 2.

Jest w sprawie niesporne, że powódka była zatrudniona w Szkole Podstawo-
wej Nr 4 do czasu jej całkowitej likwidacji. Wobec tego Sąd Okręgowy trafnie uznał,
że gdyby nawet od 1 września 1999 r. do 31 sierpnia 2001 r. doszło, na podstawie
art. 231 k.p., do stopniowego przejmowania przez inne szkoły zadań i majątku, któ-
rym dysponowała ta Szkoła, to powyższe zmiany nie miały wpływu na sytuację po-
wódki, gdyż mimo ich dokonywania i trwającego procesu likwidacyjnego, pozosta-
wała nadal w stosunku pracy ze Szkołą Podstawową Nr 4. Stosunek ten został roz-
wiązany dopiero z ostatnim dniem działalności i istnienia Szkoły, natomiast przejęcie
uczniów klas IV-V przez inne szkoły w obwodzie Gminy K. nastąpiło po rozwiązaniu
stosunku pracy, tj. z dniem 1 września 2001 r.

W orzecznictwie jest utrwalony pogląd, według którego przepisy art. 231 k.p.
dotyczą osób, które w dniu przejęcia zakładu pracy lub jego części były pracowni-
kami przejmowanego zakładu lub przejmowanej jego części (por. wyrok z dnia 10
września 1998 r., I PKN 310/98, OSNAPiUS 1999 nr 19, poz. 614 oraz wyrok z dnia
1 października 1997 r., I PKN 296/97, OSNAPiUS 1998. nr 14, poz. 422). Jest to
zresztą oczywista konsekwencja literalnego brzmienia art. 231 § 1 k.p., z którego
wynika, że inny (nowy) pracodawca staje się z mocy prawa stroną ,,w dotychczaso-
wych stosunkach pracy", tj. w tych stosunkach, które łączyły pracowników z dotych-
czasowym pracodawcą. Również w razie przejęcia szkoły w całości lub w części
przez inną szkołę, nauczyciel staje się pracownikiem nowej szkoły, jeżeli w dotych-
czasowej szkole był zatrudniony do chwili przejęcia (por. wyrok z dnia 17 maja 1995
r., I PRN 15/95, OSNAPiUS 1995 nr 21, poz. 264).

Jak z przedstawionych rozważań wynika, nietrafny okazał się zarzut powódki,
przypisujący Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 231 § 1 i 2 k.p. wskutek błędnej
wykładni tych przepisów. Tak samo należało ocenić zarzut naruszenia art. 32 § 2
k.p., art. 30 § 4 k.p. i art. 20 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela, uzasadniony przez skarżącą
dwoma argumentami, tj., błędnym przyjęciem przez Sąd Okręgowy, że oświadczenie
woli dyrektora Szkoły Podstawowej Nr 4 z dnia 15 maja 2001 r. było zgodne z art. 20
ust. 3 Karty Nauczyciela oraz że przyczyną rozwiązania stosunku pracy była likwida-
cja szkoły. Wymienione pismo, jakkolwiek w swej treści zawiera oświadczenie o roz-
wiązaniu umowy o pracę ,,z dniem 31 maja 2001 r., z zachowaniem trzymiesięcznego
okresu wypowiedzenia", to jednak zawiera także jednoznaczne stwierdzenie, że
okres wypowiedzenia ,,upłynie z dniem 31 sierpnia 2001 r.", a powódka otrzyma z
tego tytułu odprawę pieniężną. W tej sytuacji nie nasuwa zastrzeżeń ustalenie Sądu
Okręgowego, że zgodnie z wolą ówczesnego pracodawcy powódki, rozwiązanie sto-
sunku pracy miało nastąpić i nastąpiło z dniem określonym w tym piśmie, czyli na
koniec roku szkolnego 2000/2001.
W świetle ustaleń dokonanych w sprawie nie wzbudza także wątpliwości
przyjęta przyczyna wypowiedzenia powódce stosunku pracy jako likwidacja szkoły,
poprzedzona dwuletnim procesem stopniowego ograniczania jej funkcji i zadań.
Podstawę formalno-prawną likwidacji stanowiła uchwała Rady Miejskiej w K. [...] z
dnia 25 lutego 1999 r., mająca swoje oparcie w art. 59 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7
września 1991 r. o systemie oświaty. Jak wynika z wcześniejszych rozważań, likwi-
dacja ta zbiegła się w czasie z określonymi ustawowo przekształceniami organiza-
cyjnymi, jednak i jedno i drugie zdarzenie stwarzało wystarczającą przyczynę do
rozwiązania z powódką stosunku pracy.
Reasumując, bezpodstawna okazała się teza skarżącej, jakoby w ogóle nie
doszło do likwidacji Szkoły Podstawowej Nr 4, lecz tylko do przejęcia w ciągu dwu
lat, w trybie art. 231 k.p., jej uczniów i nauczycieli przez inne szkoły. Tym samym za
bezzasadny należało uznać wniosek powódki, że stała się pracownikiem Szkoły
Podstawowej Nr 2 w K., która przejęła część uczniów z obwodu Szkoły Podstawowej
Nr 4, ewentualnie Gminy w K. - odpowiedzialnej za rozwiązanie stosunku pracy.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu kasacji (art. 39312 k.p.c.).
========================================