Wyrok SN - I PK 494/03
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PK 494/03
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2005/10/140
Data wydania:2004-09-23

Wyrok z dnia 23 września 2004 r.
I PK 494/03

Regulamin wypłat rekompensat za rozwiązanie stosunków pracy, usta-
lony jednostronną decyzją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, stanowiący
konkretyzację uprawnienia zarządu do określania zasad polityki płacowej (art.
17 ust. 4 pkt 10 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim,
Dz.U. Nr 140, poz. 938 ze zm.), kształtuje treść indywidualnych stosunków
pracy i jego zmiana na niekorzyść pracowników wymaga dokonania wypowie-
dzeń zmieniających (art. 42 k.p.).

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 września 2004 r.
sprawy z powództwa Jacka O. przeciwko Narodowemu Bankowi Polskiemu-Oddzia-
łowi Okręgowemu w L. o rekompensatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 20 maja 2003
r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie do ponownego rozpoznania i orzecze-
nia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 24 lutego 2002 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Chełmie odda-
lił powództwo Jacka O. przeciwko Narodowemu Bankowi Polskiemu-Oddziałowi
Okręgowemu w L. o rekompensatę.

Sąd Rejonowy ustalił, że Jacek O. był zatrudniony w Narodowym Banku Pol-
skim-Oddział w L. w placówce zamiejscowej w C. jako informatyk od 1 listopada
1993 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, początkowo w wymiarze
0,33 etatu, a od 1 czerwca 1998 r. w wymiarze 1/2 etatu. Ponadto powód był zatrud-
niony w Narodowym Banku Polskim-Oddziale Okręgowym w C. w okresie od 2 grud-
nia 1991 r. do 31 października 1993 r.

W związku ze zmianami w strukturze Narodowego Banku Polskiego polegają-
cymi na likwidacji oddziałów i zespołów zamiejscowych, zarząd Narodowego Banku
Polskiego w dniu 2 lipca 2002 r. podjął uchwałę w sprawie wprowadzenia ,,Regulami-
nu wypłat rekompensat" pracownikom Narodowego Banku Polskiego zwalnianym z
pracy w oddziałach zamiejscowych - zespołach zamiejscowych i Głównym Oddziale
Walutowo-Dewizowym w związku z restrukturyzacją sieci terenowej Narodowego
Banku Polskiego w latach 2002-2003. W dniu 29 października 2002 r. zarząd Naro-
dowego Banku Polskiego podjął uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie wprowa-
dzenia ,,Regulaminu wypłat rekompensat", która doprecyzowała zasady wypłat re-
kompensat; w szczególności postanowiono, że wysokość rekompensaty ustala się
proporcjonalnie od wymiaru czasu pracy.

W dniu 16 lipca 2002 r. pozwany Narodowy Bank Polski Oddział w L. wypo-
wiedział powodowi umowę o pracę ze skutkiem na dzień 31 października 2002 r.
wskazując jako przyczynę likwidację oddziałów i zespołów zamiejscowych NBP. Pi-
smem z dnia 31 października 2002 r. powód został poinformowany, że przyznano mu
rekompensatę w wysokości połowy pierwotnie przewidywanej kwoty. Po rozwiązaniu
z powodem umowy o pracę zostały mu wypłacone przez zakład pracy następujące
świadczenia: 600 zł brutto z funduszu nagród, 2.500 zł brutto jako nagroda Prezesa,
1.775,95 zł brutto tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego 800 zł brutto bez-
zwrotnej pomocy finansowej z ZFSS, 4.125,58 zł brutto odprawy pieniężnej z tytułu
zwolnień grupowych oraz 10.536,00 zł brutto z tytułu rekompensaty z funduszu spe-
cjalnego. To ostatnie świadczenie - rekompensata - zostało wypłacone powodowi w
wysokości proporcjonalnej do wymiaru czasu pracy (1/2 etatu) w dniu rozwiązania
stosunku pracy, tj. w połowie wysokości. Powód domagał się wypłaty rekompensaty
według zasad obowiązujących przed zmianą Regulaminu. Dla żądania powoda de-
cydujące znaczenie ma określony w Regulaminie sposób obliczania wysokości na-
leżnej mu rekompensaty. Zgodnie z § 3 ust. 1 Regulaminu wysokość rekompensaty
ustala się z uwzględnieniem następujących czynników: stażu pracy ogółem, stażu
pracy w NBP, mnożnika miesięcznego wynagrodzenia, które wynosi 3.512 zł, prze-
ciętne miesięczne wynagrodzenie w oddziałach okręgowych przyjętych do ustalenia
wysokości rekompensaty (oraz współczynnika 1,1 dla pracowników posiadających
staż pracy w NBP wynoszący powyżej 20 lat). Biorąc pod uwagę powyższe zasady
dla pracowników mających ponad 10-letni staż pracy wysokość rekompensaty usta-
lona została na kwotę 21.072 zł (§ 3 ust. 2 Regulaminu). Ponadto w § 4 ustalono
termin wypłaty rekompensat na dzień rozwiązania stosunku pracy.

W dniu 29 października 2002 r. uchwałą [...] Zarządu NBP dokonano zmian w
regulaminie wypłat rekompensat. W szczególności sprecyzowano zasady obliczania
wysokości rekompensaty poprzez dodanie § 4 do regulaminu, zgodnie z którym wy-
sokość rekompensaty ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy w dniu
rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem. Uchwała ta weszła w życie w dniu 31
października 2002 r., a więc w dacie kiedy rozwiązywał się z powodem stosunek
pracy. Zatem powód został objęty tą regulacją. Treść powyższej uchwały została
uzgodniona ze związkami zawodowymi i - jak wynika z uzasadnienia projektu tej
uchwały - miała ona wejść w życie w dniu 31 października 2002 r., bowiem w tym
dniu zostaną wypłacone pierwsze rekompensaty dla zwalnianych pracowników ze-
społów zamiejscowych. Pismem z dnia 31 października 2002 r. dyrektora NBP Od-
dział L. powód został poinformowany, że przyznano mu rekompensatę w 1/2 wysoko-
ści, to jest w kwocie 1.053,00 zł.

Zdaniem Sądu wypłata rekompensaty w wysokości połowy kwoty wynikającej
z tabeli zawartej w regulaminie wypłat rekompensat jest zgodna z treścią aktów we-
wnętrznych stanowiących podstawę wypłaty rekompensat. Pozwany nie mógł doko-
nać wypłaty większej kwoty, gdyż niewątpliwie zostałby z tego działania rozliczony.
W tej sytuacji powód mógł otrzymać tylko tyle, ile ustalono w uchwałach powołują-
cych do życia Regulamin wypłat i zmieniających ten Regulamin. Sąd podkreślił, że
gdyby w porozumieniu nie zapewniono pracownikom NBP prawa do świadczenia w
postaci rekompensaty, to powód nie otrzymałby w ogóle tego świadczenia. Prawo do
wypłaty rekompensaty jest wynikiem negocjacji związków zawodowych z zarządem
NBP, tak jak zasady obliczania wysokości rekompensat. Nie można też nie uznać
zasadności stanowiska pozwanego, iż rekompensata ma stanowić zapłatę za utratę
pracy, a więc i zarobków, a te z kolei są uzależnione od wymiaru czasu pracy. Zatem
jeżeli dwaj pracownicy tego samego banku pracują przez taki sam okres czasu, ale w
różnym wymiarze godzin, to ich zarobki są różne. Utrata pracy powoduje utratę za-
robków, które nie są jednakowe. Z tych względów rekompensata powinna być zróż-
nicowana ze względu na wymiar czasu pracy, gdyż tego wymagają zasady słuszno-
ści.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód i - zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię - wniósł o zmianę wyroku oraz uwzględnienie
powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 20 maja 2003 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie oddalił apelację, akceptując w pełni zarówno dokonane przez
Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, jak i wnioskowania prawne zawarte w motywach
zaskarżonego wyroku. Zdaniem Sądu nie jest trafne rozumowanie powoda, że skoro
zmiana regulaminu wypłat rekompensat została wprowadzona już w trakcie biegną-
cego wypowiedzenia umowy o pracę powodowi, to nie powinna go dotyczyć. Łącze-
nie uprawnień wynikających z wydanego zarządzenia z kwestią odwołania się od
wypowiedzenia umowy o pracę również nie znajduje żadnego uzasadnienia. Powód
mógł po zmianie zasad przyznawania rekompensat wnieść o przywrócenie terminu
do złożenia odwołania od wypowiedzenia z powołaniem się na zmianę tych zasad.
Droga dochodzenia roszczenia o przywrócenie do pracy nie została zamknięta. Jed-
nakże prawo do rekompensaty przyznane zostało i uregulowane w uchwałach zarzą-
du NBP na podstawie wcześniej zawartych porozumień ze związkami zawodowymi
jako reprezentacją pracowników. Uchwały zarządu miały charakter prawa wewnętrz-
nie obowiązującego i mogły być stosownie - za zgodą stron - zmienione.
Wprowadzone zasady wypłat rekompensat były stosowane jednolicie do wszystkich
pracowników i stanowiły dodatkowe świadczenie, ponad inne świadczenia przysłu-
gujące zwalnianym pracownikom z przyczyn dotyczących zakładu pracy na podsta-
wie innych, powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Nie budzi zastrzeżeń co
do słuszności jej zastosowania, przyjęta w uchwale Zarządu NBP nr 58/2002 zasada
proporcjonalności w stosunku do wymiaru czasu pracy. Skoro datą nabycia prawa do
rekompensaty przez powoda była data rozwiązania stosunku pracy, to powinna ona
być wypłacona według zasad obowiązujących w dacie jej wypłaty.

W kasacji od powyższego wyroku Jacek O. zarzucił naruszenie art. 316 § 1 w
związku z art. 227 i art. 328 § 2 k.p.c. oraz naruszenie przepisów prawa materialne-
go: art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw w związku z art. 9 § 1 k.p., a także art. 25 § 1 w
związku z art. 42 § 1 k.p. w związku z art. 300 k.p. i art. 61 k.c.

Zdaniem skarżącego porozumienie z dnia 3 lipca 2002 r. miało charakter źró-
dła prawa pracy, jako akt konkretyzujący art. 4 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupo-
wych. Modyfikowało ono treść stosunku pracy, zmiana zasad wypłaty rekompensat
byłaby możliwa jedynie w drodze wypowiedzenia zmieniającego, którego wobec po-
woda nie zastosowano. Mając powyższe na uwadze wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku poprzez zasądzenie należności dochodzonych pozwem, ewentualnie o
uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie i przekazanie sprawy temu Sądowi
do ponownego rozpoznania. Wykonując obowiązek wynikający z art. 3933 § 1 pkt 3 w
związku z art. 393 § 1 pkt 1 k.p.c. wnoszący kasację wskazał na istniejące zagadnie-
nie prawne, a mianowicie, czy porozumienia socjalne zawierane w związku z re-
strukturyzacją zakładu pracy stają się elementem składowym indywidualnych stosun-
ków pracy pracowników nimi objętych i czy zmiany ich postanowień każdorazowo te
stosunki pracy modyfikują, czy też po zaistnieniu zdarzeń prawnych powodujących
prawo do świadczeń jest możliwa taka zmiana porozumień, która by umniejszała
prawa nabyte przez pracownika.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Regulamin wypłat rekompensat został wydany w dniu 2 lipca 2002 r. w wyniku
wcześniejszych uzgodnień (porozumienia) między związkami zawodowymi a Naro-
dowym Bankiem Polskim. Niezależnie od tego w dniu 3 lipca tego roku został wyda-
ny akt w postaci porozumienia w sprawie zasad postępowania wobec pracowników
oddziałów okręgowych NBP, objętych zamiarem zwolnienia z pracy w związku z re-
strukturyzacją sieci terenowej NBP. Ten ostatni akt, mimo nazwy ,,porozumienie", w
istocie stanowił regulamin w sprawie zwolnień grupowych, o którym mowa w art. 4
ustawy o zwolnieniach grupowych; wskazuje on zresztą wyraźnie na wymieniony
przepis jako podstawę jego wydania. W porozumieniu jego strony przewidziały mię-
dzy innymi wypłatę na rzecz zwalnianych pracowników rekompensat, niezależnie od
odprawy przewidzianej art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych. Poza stwierdzeniem
o przysługiwaniu rekompensat, § 12 porozumienia nie określał ich wysokości; wska-
zywał jedynie na grupy pracowników, którym rekompensaty nie przysługują (zasad-
niczo mieli to być ci sami pracownicy, którym ustawa o zwolnieniach grupowych nie
przyznawała prawa do odprawy). Należy przyjąć, iż w zakresie przesłanek pozytyw-
nych, a zwłaszcza wysokości rekompensat, znajdowały zastosowanie postanowienia
Regulaminu wypłat rekompensat. Wymieniony Regulamin nie miał jednak charakteru
swego rodzaju aktu wykonawczego do porozumienia już z tego względu, że został on
wydany wcześniej niż porozumienie, a ponadto porozumienie wprost do niego nie
odsyłało.

Regulamin wypłat rekompensat miał charakter samodzielny. Co się tyczy jego
mocy wiążącej, to można rozważać jego moc prawną w aspekcie jego treści i sposo-
bu powstania. Judykatura przyjmuje, że porozumienia (pakty) socjalne zawierane
między innymi w związku z restrukturyzacją zakładu pracy są źródłem prawa pracy w
rozumieniu art. 9 k.p. (por. zwłaszcza uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Naj-
wyższego z dnia 23 maja 2001 r., III ZP 25/00, por. też wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 10 października 2003 r., I PK 409/02).
W rozpoznawanej sprawie trudno jednak przyjąć, iż Regulamin wypłat rekom-
pensat stanowi rodzaj porozumienia zbiorowego ze względu na to, iż był on wpraw-
dzie przedmiotem negocjacji między Departamentem Kadr i komisją negocjacyjną
związków zawodowych, został jednak wydany w formie załącznika do uchwały [...]
Zarządu NBP z dnia 2 lipca 2002 r. w sprawie wprowadzenia ,,Regulaminu wypłat
rekompensat pracownikom Narodowego Banku Polskiego zwalnianym z pracy w od-
działach zamiejscowych, zespołach zamiejscowych i w Głównym Oddziale Waluto-
wo-Dewizowym w związku z restrukturyzacją sieci terenowej Narodowego Banku
Polskiego w latach 2002-2003". Jako podstawę prawną powołano art. 7 ust. 2 pkt 2 i
art. 17 ust. 4 pkt 9 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim
(Dz.U. Nr 140, poz. 938 ze zm.) oraz uchwałę Zarządu NBP w sprawie utworzenia
funduszu specjalnego przeznaczonego na wypłatę rekompensat.

Regulacja prawna stosunków pracy w NBP nie jest klarowna. Stosownie do
art. 11 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. Nr 140,
poz. 938 ze zm.) Prezes NBP jest przełożonym wszystkich pracowników; prawa i
obowiązki pracowników określa Kodeks pracy oraz pragmatyka służbowa określona
odrębną ustawą. Ustawa o NBP, poza wskazanym przepisem, nie reguluje stosun-
ków pracy w NBP, nowa pragmatyka służbowa nie została do tej pory wydana.

Zdaniem Sądu Najwyższego w składzie orzekającym, w przytoczonym stanie
prawnym należy przyjąć, że Regulamin wypłat rekompensat ma charakter jedno-
stronnej decyzji (oświadczenia woli) Prezesa NBP, stanowiącej konkretyzację usta-
wowego uprawnienia Zarządu NBP do określania zasad polityki płacowej w tym
Banku (art. 17 ust. 4 pkt 10 ustawy o NBP). Decyzja ta w stosunku do pracowników,
z którymi miały zostać rozwiązane stosunki pracy w ramach restrukturyzacji zatrud-
nienia w NBP, w sposób korzystny dla tych pracowników zmieniała dotychczasowe
warunki zatrudnienia i na zasadzie dorozumianej zgody pracowników uzupełniała
treść stosunków pracy.

Zgodnie z ogólnymi zasadami rządzącymi umownymi stosunkami pracy każda
zmiana wynikających z umowy o pracę warunków pracy i płacy wymaga zastosowa-
nia wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 k.p.). Zmiana Regulaminu wypłaty rekom-
pensat, zmieniająca na niekorzyść w stosunku do niektórych pracowników NBP do-
tychczasowe warunki wypłaty rekompensat, wymagała zastosowania wypowiedzenia
zmieniającego, niezależnie od oceny słuszności dokonanych zmian przez pracodaw-
cę. Zarzut kasacji, że pracodawca dokonał wypłaty rekompensaty powodowi na no-
wych warunkach bez zastosowania wypowiedzenia zmieniającego, należy w tych
warunkach uznać za uzasadniony. Zmiana zasad wypłaty rekompensaty, dokonana
wymienioną uchwałą Nr 58/2002 Zarządu NBP, zmieniająca uchwałę w sprawie
wprowadzenia Regulaminu wypłat rekompensat, w stosunku do powoda nie wywo-
łała skutków prawnych.

Z przytoczonych względów, na podstawie art. 39313 § 1 k.p.c. należało orzec
jak w sentencji wyroku.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PK 218/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/92
2008-02-04 
[IA] I PK 197/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/65
2008-01-22 
[IA] I PK 196/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/89
2008-01-29 
[IA] I PK 195/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/90
2008-01-30 
[IA] I PK 193/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/91
2008-02-04 
  • Adres publikacyjny: